गवर्नर-जनरल

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
aangrez gavarnar janaraloan ki soochi
gavarnar janaral karyakal
r aaubart klaiv 1757-1760 ee.
varen hestiangs 1772-1785 ee.
j aaun maikafarasan 1785-1786 ee.
l aaurd k aaurnav aaulis 1786-1793 ee.
sar j aaun shor 1793-1798 ee.
l aaurd velezali 1798-1805 ee.
sar j aaurj barlo 1805-1807 ee.
l aaurd minto pratham 1807-1813 ee.
l aaurd hestiangs 1813-1823 ee.
j aaun edams 1823 ee.
l aaurd emaharst 1823-1828 ee.
viliyam vayale 1828 ee.
l aaurd viliyam baiantik 1828-1835 ee.
sar charls metak aauf (sthanaanpann) 1835-1836 ee.
l aaurd aaukalaind 1836-1842 ee.
l aaurd elanabaro 1842-1844 ee.
l aaurd hardiang 1844-48 ee.
l aaurd dalahauzi 1848-1856 ee.
l aaurd kainiang 1856-1862 ee.
l aaurd elagin pratham 1862-1863 ee.
sar j aaun lareans 1863-1869 ee.
l aaurd meyo 1869-1872 ee.
l aaurd narthabruk 1872-1876 ee.
l aaurd litan pratham 1876-1880 ee.
l aaurd ripan 1880-1884 ee.
l aaurd dafarin 1884-1888 ee.
l aaurd lainsadaun 1888-1894 ee.
l aaurd elagin dvitiy 1894-1899 ee.
l aaurd karzan 1899-1905 ee.
l aaurd minto dvitiy 1905-1910 ee.
l aaurd hardiang dvitiy 1910-1916 ee.
l aaurd chemsaford 1916-1921 ee.
l aaurd ridiang 1921-1925 ee.
l aaurd litan dvitiy (sthanapann) 1925 ee.
l aaurd iravin 1926-1931 ee.
l aaurd viliangadan 1931-1936 ee.
l aaurd linalithago 1936-1944 ee.
l aaurd vevel 1944-1947 ee.
l aaurd mauntabetan 1947-1948 ee.

gavarnar-janaral british bharat ka ek sarvochch adhikari ka pad hua karata tha. british bharat ke samay koee bhi bharatiy is pad par nahian rakha gaya, kyoanki yah pad bahut hi mahattvapoorn pad tha aur is par sirf aangrezoan ka hi adhikar tha. 1858 ee. tak, gavarnar-janaral ko british eest indiya kampani ke nideshakoan dvara chayanit kiya jata tha, aur vah unhian ke prati javabadeh bhi hota tha. bad mean vah maharaja dvara, british sarakar dvara, bharat ke rajy sachiv dvara aur british kaibinet ke dvara; in sabhi ki ray se chayanit hone laga. 1947 ee. ke bad samrat ne usaki niyukti jari rakhi, lekin usaki niyukti bharatiy mantriyoan ki ray se ki jati thi, n ki british mantriyoan ki salah se. gavarnar-janaral ka karyakal paanch varsh ke liye hota tha. is avadhi se pahale bhi use hataya ja sakata tha. is kal ke poorn hone par, ek asthayi gavarnar-janaral banaya jata tha, jab tak ki naya gavarnar-janaral padabhar grahan na kar le. asthayi gavarnar-janaral ko prayah prantiy gavarnaroan mean se hi chuna jata tha.

pad ki srishti

1773 ee. ke regyuletiang ekt ke aantargat is pad ki srishti ki gee. sarvapratham varen hestiangs is pad par niyukt hua. vah 1774 se 1786 ee. tak is pad par raha. is pad ka poora nam bangal fort viliyam ka gavarnar-janaral tha, jo 1834 ee. tak raha. 1833 ee. ke chartar ekt ke anusar is pad ka nam bharat ka gavarnar-janaral ho gaya. 1858 ee. mean jab bharat ka shasan kampani ke hath se briten ki maharani ke hath mean a gaya, tab gavarnar-janaral ko vaisaray (raj pratinidhi) bhi kaha jane laga. jab tak bharat par british shasan raha tab tak bharat mean koee bharatiy gavarnar-janaral ya vaisaray nahian hua.

adhikar aur kartavy

1773 ee. ke reguletiang ekt mean gavarnar-janaral ke adhikaroan aur kartavyoan ka vivaran diya hua hai. bad mean pit ke iandiya ekt (1784) tatha poorak ekt (1786) ke anusar is adhikaroan aur kartavyoan ko badhaya gaya. gavarnar-janaral apani kauansil (parishadh) ki salah evan sahayata se shasan karata tha, lekin avashyakata p dane par vah parishad ki ray ki upeksha bhi kar sakata tha. is vyavastha se gavarnar-janaral vyavaharat: bharat ka bhagy-vidhata hota tha. keval sudoor sthit briten ki sansad aur bharatamantri hi us par niyantran rakh sakate the.

upadhi v sambodhan

aangrez gavarnar janaral aur vayasaray
janaral aur vayasaray kary / karyakal
aangrez gavarnar janaral
l aaurd viliyam baiantik 1833-35 ee.
sar charls maitakaph (sthanaanpann) 1835-36 ee.
akalaind 1836-42 ee.
l aaurd elanabaro 1842-44 ee.
viliyam vilabar phors bard 1844 ee.
l aaurd hardiang 1844-48 ee.
l aaurd dalahauzi 1848-56 ee.
l aaurd kainiang 1856-58 ee.
aangrez gavarnar janaral aur vayasaray
l aaurd kainiang 1858-62 ee.
l aaurd elgin pratham 1862-63 ee.
sar rarbat nepiyar (sthanapann) 1863 ee.
sar viliyam ti. denisan (sthanapann) 1863 ee.
sar j aaun larens 1864-68 ee.
l aaurd meyo 1869-72 ee.
sar j aaun strechi (sthanapann) 1872 ee.
l aaurd narthabruk 1872-76 ee.
l aaurd litan pratham 1876-80 ee.
markvis aauf ripan 1880-84 ee.
arl aauf dafarin 1984-88 ee.
l aaurd lainsadaun 1988-94 ee.
l aaurd elgin dvitiy 1894-99 ee.
l aaurd karzan 1899-1905 ee.
l aaurd empiray (sthanapann) 1904 ee.
l aaurd karzan 1904-05 ee.
l aaurd minto dvitiy 1905-10 ee.
l aaurd hardiangs 1910-16 ee.
l aaurd chaimsaphord 1916-21 ee.
l aaurd ridiang 1921-25 ee.
l aaurd litan dvitiy (sthanapann)
l aaurd iravin 1926-31 ee.
l aaurd viliangadan 1931-34 ee.
sar j aaurj stenale 1934 ee.
l aaurd linalithago 1934-37 ee.
vairan vrevarn (sthanapann) 1938 ee.
l aaurd linalithago 1938-43 ee.
l aaurd vevel 1943-47 ee.
l aaurd mauntabeten 1947 ee.
aangrez janaral evan vayasarayoan se sambandhit kary
varen hestiangs revenyoo, faujadari v apili nyayalayoan ki sthapana
l aaurd karnavalis sthayi bhoomi bandobast
l aaurd velejali sahayak sandhi pranali
viliyam baiantik sati pratha ki samapti
charls metakaph pres par pratibandh ki samapti
l aaurd elanabaro sindh ka vilay
l aaurd dalahauzi rel, adhunik dak, tar v pi. dablyoo. di. ki sthapana
l aaurd kainiang kalakatta, bambee v madras vishvavidyalay ki sthapana
l aaurd litan dilli darabar, varnakyoolar pres ekt, arms ekt
l aaurd ripan pratham karakhana adhiniyam, ilbart bil
l aaurd karzan bangal vibhajan, prachin smarak sanrakshan qanoon,

bharatiy vishvavidyalay qanoon

l aaurd minto dvitiy prithak nirvachan kshetr ki vyavastha
l aaurd hardiang bharat ki rajadhani kalakatta se dilli sthanaantarit
l aaurd chemsaphord raulet ekt, jaliyaanvala bag htyakand
l aaurd iravin gaandhi iravin samajhauta (1931 ee.)
l aaurd viliangadan kamyoonal avard (1932 ee.)
l aaurd linalithago prantiy chunav
l aaurd vevel shimala sammelan, kaibinet mishan, sanvidhan sabha ki sthapana
l aaurd mauntabeten bharat vibhajan evan bharat ki svatantrata

gavarnar-janaral (jab vah vaisar aauy hua karata tha, 1858 se 1947 ee. tak) 'eksileansi' ki shaili prayog kiya karate the. bharat mean any sabhi sarakari adhikariyoan par unaka varchasv hua karata tha. unhean 'yor eksileansi' se sambodhit kiya jata tha, tatha unake liye 'hiz eksileansi' ka prayog kiya jata tha. 1858-1947 ee. ke kal mean gavarnar-janaral ko freanch bhasha se 'r aauy' yani raja, aur 'vais' aangrezi se 'up', yani inhean milakar 'vaisar aauy' kaha jata tha. inaki patniyoan ko 'vaisarain' ke nam se sambodhit kiya gaya. unake liye 'har eksileansi', evan unhean 'yor eksileansi' kahakar sambodhit kiya jata tha. parantu jis samay briten ke maharaja bharat mean hote the, us samay yah upadhiyaan prayog nahian ki jati thian. adhikaansh gavarnar-janaral evan vaisar aauy piyar the, jo nahian the, unamean sar j aaun shor baironat evan k aaurd viliyam baiantik l aaurd the, kyoanki ve ek dyook ke putr the. keval pratham aur aantim gavarnar-janaral varen hestiangs tatha chakravarti rajagopalachari, aur kuchh asthayi gavarnar-janaral ko koee vishesh upadhi prapt nahian thi.

svadhin bharat mean gavarnar-janaral

bharat ke svadhin hone par shri rajagopalachary gavarnar-janaral ke pad par 25 janavari, 1950 tak rahe. usake bad 26 janavari, 1950 ko bharat ke ganatantr ban jane par gavarnar-janaral ka pad samapt kar diya gaya. l aaurd viliyam baiantik bangal mean fort viliyam ka antim gavarnar-janaral tha. vahian phir 1833 ee. ke chartar ekt ke anusar bharat ka pratham gavarnar-janaral bana. l aaurd kainiang 1858 ke bharatiy shasan vidhan ke anusar pratham vaisaray tha, tatha l aaurd linalithago antim vaisaray. l aaurd mauntabetan hindustan mean samrat ka antim pratinidhi tha.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah