नाना साहब

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
nana sahab
poora nam nana sahab
janm 19 mee, 1824
janm bhoomi venugram, maharashtr
mrityu tithi 6 aktoobar, 1858
mrityu sthan anishchit
pita/mata pita- madhavanarayan bhatt

mata- gangabaee
palak pita- bajirav dvitiy

prasiddhi peshava, svatantrata senani
sanbandhit lekh maratha, peshava, bajirav dvitiy

nana sahab (aangrezi: Nana Saheb, janm- 19 mee, 1824, venugram, maharashtr; mrityu- 6 aktoobar, 1858) san 1857 ke bharatiy svatantrata ke pratham sangram ke shilpakar the. unaka mool nam 'dhoandoopant' tha. svatantrata sangram mean nana saheb ne kanapur mean aangrejoan ke viruddh vidrohiyoan ka netritv kiya. peshava bajirav ballal bhatt dvitiy ne nana sahab ko god le liya tha. itihas mean nana saheb ko balaji bajirav ke nam se bhi sanbodhit kiya gaya hai. 1 julaee 1857 ko jab kanapur se aangrejoan ne prasthan kiya to nana sahab ne poornh svatantrata ki ghoshana kar di thi tatha peshava ki upadhi bhi dharan ki. nana sahab ka adamy sahas kabhi bhi kam nahian hua aur unhoanne kraantikari senaoan ka barabar netritv kiya.

parichay

nana sahab ne 19 mee san 1824 ko venugram nivasi madhavanarayan bhatt ke ghar janm liya tha. inake pita peshava bajirav dvitiy ke sagotr bhaee the. peshava bajirav dvitiy jis samay dakshin chho dakar ganga tatasth bithoor, kanapur mean rahane lage the, tab unake sath dakshin ke pan. madhavanarayan bhatt aur unaki patni gangabaee bhi vahian rahane lage the. isi bhatt dampatti se ek aise balak ka janm hua, jo bharat ki svatantrata ke itihas mean apane anupam deshaprem ke karan sadaiv amar ho gaya. peshava bajirav dvitiy ne putrahin hone ke karan isi balak ko god le liya tha. kanapur ke pas ganga tat ke kinare bithur (kanapur) mean hi rahate hue, balyavastha mean hi nana sahab ne ghu dasavari, mallayuddh aur talavar chalane mean kushalata prapt kar li thi. ajim ulla khaan nana sahab ka vetan bhogi karmachari tha.

peanshan ka rukana

peshava bajirab ko maratha samrajy chho dakar kanapoor ke pas bithoor ana p da tha. is samay tak aangrejoan ne bharat ke ek b de hisse par qabza kar liya tha. isi dauran 28 janavari 1851 ee. ko peshava bajirav ki maut ho gee. kaha jata hai ki mrityu tak peshava ko 80 hajar d aaular ki peanshan aangrez sarakar se milati thi, lekin bad mean use rok diya gaya. mana jata hai ki l aaurd dalahauji ne nana saheb ko dattak putr hone ke karan peanshan dene se mana kar diya. aise mean nana saheb ko is bat se bahut du:kh hua. ek to vaise hi unake maratha samrajy par aangrej apani hukoomat jama kar baithe the, vahian doosari or unhean jivan yapan ke lie r aauyalti ka kuchh bhi hissa nahian diya ja raha tha.[1]

isake bad 1853 ee. mean nana saheb ne apane sachiv ajim ulla khaan ko peanshan bahali par bat karane ke lie landan bheja. ajim ulla khaan hiandi, farasi, urdoo, phreanch, jarman aur sanskrit ka achchha jnata tha. vah aangrejoan ki kroor nitiyoan ka shikar tha, isalie nana saheb ne use apana sachiv bana liya tha. is dauran ajim ulla ne aangrej adhikariyoan ko samajhane ki bahut koshish ki, lekin unaki sabhi dalilean thukara di geean. british adhikariyoan ke is ravaiye se nana saheb behad khapha the. aise mean unhoanne aangrejoan ke viruddh bagavat ko hi sabase achchha virodh ka madhyam mana.

bagavat

udhar, mangal paande ke netritv mean merath chhavani ke sipahi aangrejoan ke khilaph vidroh ka man bana chuke the. khabar u dati-u dati nana saheb ke pas pahuanchi to inhoanne tatya tope ke sath milakar 1857 mean british raj ke khilaph kanapur mean bagavat chhe d di. jab mee 1857 mean pratham svatantrata sangram ki jvalayean uthian, nana sahab bhi rashtr mukti sangharsh mean kood p de the. unhoanne kanapur par adhikar kar liya. kee mas is par azadi ka jhanda laharata raha. kanapur par phir se adhikar karane ke lie heval aauk ne vishal sena ke sath akraman kiya. unhoanne kuchh samay tak shatru sena se virata ke sath sangharsh kiya. ant mean unaki parajay huee. nana sahab ne apana sahas nahian khoya aur unhoanne kee sthanoan mean shatru sena se sangharsh kiya. ant mean jab 1857 ka pratham sangram asaphal hua, tab nana sahab ko saparivar nepal ki sharan leni p di. lekin vahaan sharan na mil saki, kyoanki nepal darabar aangrezoan ko asantusht nahian karana chahata tha. julaee san 1857 tak is mahanh desh bhakt ko ghor apattiyoan mean apane din vyatit karane p de. unaka svarajy sthapana ka svapn toot chuka tha.

satti ghat narasanhar

nana saheb aur british sena ke bich ki is l daee ne satti chora ghat ke narasanhar ke bad aur bhi ganbhir rukh akhtiyar kar liya. darasal, 1857 mean ek samay par nana saheb ne british adhikariyoan ke sath samajhauta kar liya tha, magar jab kanapur ka kamaandiang aauphisar janaral vihalar apane sathi sainikoan v unake parivaroan samet nadi ke raste kanapur a rahe the, to nana saheb ke sainikoan ne un par hamala kar diya. is ghatana ke bad british poori tarah se nana saheb ke khilaph ho ge aur unhoanne nana saheb ke gadh mane jane vale bithoor par hamala bol diya. hamale ke dauran nana saheb jaise-taise apani jan bachane mean saphal rahe. lekin yahaan se bhagane ke bad unake sath kya hua yah b da saval hai. ise lekar kuchh itihasakar kahate haian ki vah bhagane mean saphal ho ge the aur aangreji sena se bachane ke lie bharat chho dakar nepal chale ge.

khajane ki talash

halaanki rahasy keval nana saheb ke gayab hone ka nahian hai. bat unake beshakimati khajane ki bhi hai. jis samay aangrejoan ne nana saheb ke mahal par hamala kiya, to unake hath nana saheb to nahian lage, lekin daulat ke bhookhe aangrejoan ne unake mahal ko kuredana shuroo kar diya.aangrej vahaan kisi gupt khajane ki talash mean the. isake lie khasataur par r aauyal ianjiniyaroan v lagabhag adhi british sena ko kam par laga diya gaya. khajane ki khoj ke lie aangrejoan ne kuchh bharatiy jasoosoan ki bhi madad li. jisake chalate vah khajana dhooandh pane mean lagabhag saphal ho hi ge. mahal mean khoj ke dauran aangrejoan ko sat gahare kuane mile. jinamean talashane par unhean sone ki plet mili. isase yah pakka ho gaya ki nana saheb ka khajana inhian kuoan mean kahian chhipaya gaya hai.[1]

is dauran sara pani nikal kar jab kuane ki talashi li gee, to kuean ke tal mean b de-b de bakse dikhe, jisamean sone ki kee pletean, chaandi ke sikke v any beshakimati saman rakha hua tha. itana b da khajana aangrejoan ke hath lag chuka tha, bavajood isake unaka manana tha ki nana saheb khajane ka ek bahut b da hissa apane sath le ge haian.

mrityu

nana sahab ki mrityu ko lekar itihasakaroan mean matabhed haian. mana jata hai ki nepal ke devakhari gaanv mean rahate hue nana saheb bhayankar bukhar se pi dit ho ge aur isi ke parinamasvaroop matr 34 sal ki umr mean 6 aktoobar, 1858 ko inaki maut ho gee. kuchh vidvanoan evan shodharthiyoan ke anusar krantikari nana sahab ke jivan ka patakshep nepal mean n hokar gujarat ke aitihasik sthal sihor mean hua.

sihor ke gomateshvar sthit gupha, brahmakund ki samadhi, nana sahab ke pautr keshavalal ke ghar mean surakshit nagapur, dilli, poona aur nepal adi se aye nana ko sambodhit patr, tatha bhavani talavar, nana sahab ki pothi, pooja karane ke granth aur moorti, patr tatha svakshari; nana sahab ki mrityu tak unaki seva karane vali j diben ke ghar se prapt granth, chhatrapati paduka aur svayan j diben dvara nyayalay mean diye gaye bayan is tathy ko siddh karate hai ki sihor, gujarat ke svami dayanand yogendr nana sahab hi the, jinhoanne kranti ki koee sanbhavana n hone par 1865 ko sihor mean sannyas le liya tha. moolashankar bhatt aur mehata ji ke gharoan se prapt pothiyoan se upalabdh tathyoan ke anusar, bimari ke bad nana sahab ka nidhan moolashankar bhatt ke nivas par bhadramas ki amavasya ko hua.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. 1.0 1.1 1857 ki kraanti ke hiro ki maut ka rahasy! (hiandi) roar.media. abhigaman tithi: 24 sitanbar, 2020.

sanbandhit lekh

  1. REDIRECTsaancha:svatantrata senani

varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah