naimisharany uttar pradesh ke sitapur zile ka ek sthan hai. gomati nadi ke tat par sitapur se 20 mil ki doori par yah prachin tirth sthan hai. vishnu puran ke anusar yah b da pavitr sthan hai.[1] puranoan tatha mahabharat mean varnit naimisharany vah puny sthan hai, jahaan 88 sahasr rrishishvaroan ko vedavyas ke shishy soot ne mahabharat tatha puranoan ki kathaean sunaee thian-
'lomaharshanaputr upashrava: sauti: pauraniko naimisharanye shaunakasy kulapatedvadishavarshike satre, sukhasinanabhyagachchhamh brahmarshinh sanshitavratanh vinayavanato bhootva kadachith sootanandan:. tamashramamanupraptan naimisharanyavasinamh, chitra: shrotut kathastatr parivavrastupasvin:'[2]
- 'naimish' nam ki vyutpatti ke vishay mean varah puran mean yah nirdesh haian-
'evankritva tato devo munian goramukhan tada, uvach nimishenodan nihatan danavan balamh. aranyeasmian statastvetannaimisharany sanjnitamh'
arthath aisa karake us samay bhagavan ne gauramukh muni se kaha ki maianne ek nimish mean hi is danav sena ka sanhar kiya hai, isilie (bhavishy mean) is arany ko log naimisharany kaheange.
'yajnavatashch sumahanagomatyanaimishaivane'. 'tato bhyagachchhath kakutsth: sah sainyen naimishamh'[4] mean shriram ka ashvamedh yajn ke lie naimisharany jane ka ullekh hai. raghuvansh[5] mean bhi naimish ka varnan hai- 'shishriye shrutavatamapashchimh pashchime vayasinaimish vashi'- jisase ayodhya ke nareshoan ka vriddhavastha mean naimisharany jakar vanaprasthashram mean pravisht hone ki parampara ka pata chalata hai.[6]
naimish namakaran
is tirthasthal ke bare mean kaha jata hai ki maharshi shaunak ke man mean dirghakalavyapi jnanasatr karane ki ichchha thi. unaki aradhana se prasann hokar vishnu bhagavan ne unhean ek chakr diya aur kaha ki ise chalate hue chale jao; jahaan par is chakr ki nemi (paridhi) gir jae, usi sthal ko pavitr samajhana aur vahian ashram banakar jnanasatr karana. shaunak ke sath athasi (88) sahasr rrishi the. ve sab us chakr ke pichhe ghoomane lage. gomati nadi ke kinare ek van mean chakr ki nemi gir gee aur vahian par vah chakr bhoomi mean pravesh kar gaya. chakr ki nemi girane se vah kshetr naimish kaha gaya. isi ko naimisharany kahate haian.
prachin sthiti
puranoan mean naimisharany tirth ka bahudha ullekh milata hai. jab bhi koee dharmik samasya utpann hoti thi, usake samadhan ke lie rrishigan yahaan ekatr hote the. vaidik granthoan ke katipay ullekhoan mean prachin naimish van ki sthiti sarasvati nadi ke tat par kurukshetr ke samip bhi mani gee hai.[7]
tika tippani aur sandarbh
- ↑
pauranik kosh |lekhak: rana prasad sharma |prakashak: jnanamandal limited, varanasi |sankalan: bharat diskavari pustakalay |prishth sankhya: 557, parishisht 'k' |
- ↑ mahabharat, adiparv 1, 1-23.
- ↑ valmiki ramayan, uttarakaand 19, 15
- ↑ uttarakaand 92, 2
- ↑ raghuvansh 19, 1
- ↑
aitihasik sthanavali |lekhak: vijayendr kumar mathur |prakashak: rajasthan hindi granth akadami, jayapur |prishth sankhya: 509 |
- ↑
hindoo dharmakosh |lekhak: d aau. rajabali pandey |prakashak: uttar pradesh hindi sansthan |prishth sankhya: 376 |
sanbandhit lekh
uttar pradesh ke dharmik sthal |
---|
|
akroor ghat varanasi · agnishvar ghat varanasi · amarohagiri bavali ghat · ayodhya · asitaang bhairav · asi ghat varanasi · ahilyabaee ghat varanasi · adikeshav ghat varanasi · ilahabad · unmatt bhairav · aitarani-vaitarani talab · oankareshvar · kapalamochan talab · kapali bhairav · karnaghanta sarovar · karnavas · kardameshvar mandir · kalipalatan mandir · kaleshvar, varanasi · kashi ke asht bhairav mandir · kashi ke shiv mandir · kurukshetr kund, varanasi · kushinagar · kusum sarovar govardhan · krishna janmabhoomi · kedar ghat varanasi · kedareshvar, varanasi · krian-kund, varanasi · krodhan bhairav · khiraki ghat varanasi · khori ghat varanasi · gangamahal ghat varanasi · ganesh ghat varanasi · ganesh mandir kalapi · gay ghat varanasi · guptar ghat, faizabad · gurudham mandir, varanasi · gulariya ghat varanasi · gopeshvar mahadev vrindavan · gorakhanath mandir · gola ghat varanasi · govardhan · govind dev mandir vrindavan · ghushmeshvaranath mandir · gho da ghat varanasi · chand bhairav · chetasianh ghat varanasi · chauki ghat varanasi · chausatthi ghat varanasi · jayagurudev mandir mathura · jalasaee ghat varanasi · janaki ghat varanasi · jama masjid merath · jami masjid jaunapur · jain ghat varanasi · jain shvetaanbar mandir hastinapur · jhanjhiri masjid jaunapur · tameshvaranath mandir · tilabhandeshvar, varanasi · tulasi ghat varanasi · teliyanala ghat varanasi · tripura bhairavi ghat varanasi · trilokapur tirth · trilochan ghat varanasi · dandi ghat varanasi · darabhanga ghat · dashashvamedh ghat · danaghati govardhan · digpatiya ghat varanasi · dugdheshvaranath · durga ghat · durga mandir, varanasi · durgakund, varanasi · devatasara · devipatan mandir · dvarikadhish mandir mathura · ram mandir ayodhya · dharmarajika stoop · dhobiya ghat varanasi · dhautapap · nangali tirth merath · nandoo ghat varanasi · naya ghat varanasi · narava ghat varanasi · nari semari · navala ghat varanasi · nayar devi mandir · narad ghat varanasi · niranjani ghat varanasi · nirvan stoop, kushinagar · nishad raj ghat varanasi · nepali ghat varanasi · naimisharany · panchaganga ghat · pakka ghat · p dila mahadev mandir · paande ghat · pandeshvar mahadev mandir · pitri kund · piparava · prithvinath mandir · prabhu ghat · prayag · prayag ghat · prayag shaktipith · prahlad ghat · prem mandir · phoota ghat · bakariya kund, varanasi · bachchharaj ghat varanasi · barasana · baanke bihari mandir · bajirav ghat · babhaji ghat · balaji mandir · balabaee ghat · baleshvaranath mandir · boodheshvaranath mandir · briddhakal koop · beniya kund · benimadhav ghat · belon mandir · belha devi mandir · braj · brahm ghat · bhakti dham · bhadaini ghat · bhayaharananath dham · bharat mata mandir · bhishan bhairav · bhoansala ghat · magahar · manikarnika ghat · manikarnikeshvar · matsyeandranath · matsyodari talab · mathura · madhyameshvar · mahadeva mandir · mata anandamayi ghat · matri kund · man mandir ghat · manas mandir · manasarovar ghat · manasi ganga · marakandey mahadev mandir · malaviy ghat · mishrikh · mir ghat · muanshi ghat · moolagandh kuti vihar · mehata ghat · maisoor ghat · ranganath ji mandir · ravidas ghat · ravidas mandir · raj ghat · raja ghat · rajeandr prasad ghat · rana ghat · radha krishna mandir · radhakund · ram kund · ram ghat · ramakatora kund · ramaghat · rameshvar · rooroo bhairav · lakshmi kund · lalita ghat · lalli ghat · lal ghat · lal daravaza masjid · lala mishr ghat · lolark kund · varuna sangam ghat · varanasi · varanasi alekh · varanasi ke ghat · viandhyachal · vijayanagaram ghat · vimal kund · vishvanath jyotirliang · vrindavan · vyaseshvar · vraj · shanidev mandir · shivarajapur · shivala ghat · shitala ghat · shitala mata mandir · shitalaghat · sankatamochan mandir · sankata ghat gangamahal · sankata ghat · sanhar bhairav · sakaha shankar mandir · saket · samane ghat · saranath · siandhianya ghat · sooraj kund · soory mandir pratapagadh · someshvar ghat · soroan · hanuman ghat · haridev ji mandir · harishchand ghat · haudeshvaranath mandir · gomat tal |
|
varnamala kramanusar lekh khoj