राष्ट्रीय सूचना विज्ञान केन्द्र

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
rashtriy soochana vijnan kendr
any nam enaeesi (NIC)
uddeshy sarakari mantralayoan tatha vibhagoan mean kampyootar adharit nirnay lene mean sahayak pranali (soochana-vijnan vikas) ko shuroo karane ke lie.
sthapana 1976
mukhyalay nee dilli
any janakari rashtriy soochana-vijnan kendr ne mee, 2003 mean en aee si mukhyalay mean pramanan pradhikaran ki pratishthapana ki hai, jisamean jiv-saankhyiki seansar se poorn atyadhunik surakshit avasanrachana aur aantarrashtriy manakoan ki nigarani pranali shamil hai.
bahari k diyaan adhikarik vebasait

rashtriy soochana vijnan kendr athava enaeesi (aangrezi:National Informatics Centre) bharat sarakar ka ek pramukh vaijnanik v takaniki sansthan hai jisaki 1976 mean sarakari kshetr mean behatar paddhatiyoan, ekikrit sevaoan tatha vishvavyapi samadhanoan ko apanane vali ee-sarakar/ee-shasan sanbandhi samadhanoan ko pradan karane ke lie sthapana ki gayi.

uddeshy

varsh 1975 mean, bharat sarakar ne samajik vikas tatha arthik sanvardhan ko badhava dene ke lie karyakram karyanvayan tatha niyojan ki suvidha muhaiya karane hetu sarakari mantralayoan tatha vibhagoan mean kampyootar adharit nirnay lene mean sahayak pranali (soochana-vijnan vikas) ko shuroo karane ke lie tatha soochana sansadhanoan ki upayogita tatha soochana pranaliyoan ke vikas hetu prabhavi kadam uthane ke lie upayukt nirnay liye. isake pashchath, kendr sarakar ne 1976 mean tatha usake bad yoo.es. $ 4.1 miliyan ki sanyukt rashtr vikas karyakram (yooenadipi) ki vittiy sahayata se “rashtriy soochana-vijnan kendr (enaeesi)” namak ek uchch prathamikata yojana pariyojana taiyar ki.

prashasan hetu en.aee.si.

ham soochana praudyogiki (aee ti) kraanti ke yug mean rahate haian. vikas ki prakriya mean teziv badalav lane, vishesh roop se arthavyavasthaoan ko vikasit karane mean soochana praudyogiki ki shakti ki sarvabhaumik svikriti nirvivad hai. sanchar praudyogikiyoan vishesh roop se iantaranet mean tezise hone vali unnati se sarakar vishvabhar mean alp suvidha sanpann nagarikoan ke jivan star mean sudhar lakar unake adhikaansh doorasth nirvachan kshetroan tak pahuanchane mean saksham huee hai .

rashtriy soochana vijnan kendr, bharat sarakar ka soochana praudyogiki vibhag ke aantargat ek pramukh vaijnaniki v takaniki sangathan hai jo sarakar mean soochana sanchar praudyogiki (aeesiti) samadhanoan ke karyanvayan tatha unake sakriy sanvardhan mean sabase age hai. rashtriy soochana vijnan kendr ne pichhale tin dashakoan se desh-bhar mean ee-shasan abhiyan chalane ke lie, jinake pas suvidhaean pahuanch nahian pati, un tak suvidhaoan ko pahuanchane ke uddeshh‍y se sarakar ke prayasoan mean sahayata karane tatha behatar v ath‍yadhik paradarshi shasan pradan karane hetu majaboot nianv banane ke lie netrith‍v kiya hai.

kraantikari parivartan

bharat mean 1970 ke madhy mean jal-sanbharan varshoan mean shasan mean kraantikari parivartan karane ki ghoshana ki gayi. varsh 1975 mean bharat sarakar ne sarakar mean soochana praudyogiki (aee ti) ka anukool istemal karane hetu karyaniti taiyar ki jisase shasan ko atyadhik paradarshi v prabhavotpadak banakar samagr vikas ko badhava diya ja sake. 1976 mean aee ti ki shakti ko svikar karate hue sarakar ne sthayi mahatv ki ek pariyojana arthath “rashtriy soochana-vijnan kendr” ki shuruat ki. usake pashchath yooes $ 4.4 miliyan ki sanyukt rashtrh vikas karyakram (yoo en di pi) ki vittiy sahayata se rashtriy soochana-vijnan kendr ki sthapana ki gee.

upalabdhiyaan

rashtriy soochana-vijnan kendr ne kendr sarakar, rajy sarakaroan, sangh shasit rajy kshetr ke prashasanoan, ziloan v any sarakari nikayoan ko ee-shasan hetu prabhavi sahayata tatha sudridh sanchar adhar pradan karane ke lie aee.si.ti. ko ubhara hai. yah aee si ti sevaoan ki ek vyapak shrriankhala pradan karata hai. isamean nikanet, bharat sarakar ke lagabhag 53 vibhagoan mean getave nods ki suvidha rakhane vale ek rashtravyapi sanchar netavark, seva aee si ti anuprayogoan ke lie 35 rajy/rajyak shasit kshetr ke sachivalay tatha 603 zila kalaktoret shamil haian. nikanet ne vikendrikrit ayojana, sarakari sevaoan mean sudhar lane, rashtriy v sthaniy sarakaroan ki vyakapak paradarshita v logoan ke prati unaki javabadehi nibhane mean pramukh bhoomika ada ki hai. kendr tatha rajy sarakaroan ke nikat sahayog se rashtriy soochana-vijnan kendr aee si ti pariyojanaoan ke karyanvayan mean sahayata pradan karata hai tatha aee si ti ke sabhi kshetroan mean isake prayoktaoan hetu atyadhunik praudyogiki ki upalabdhata ko sunishchit karane ka prayas karata hai. rashtriy soochana-vijnan kendr ke aee. si. ti. adharit prayasoan ne kee varshoan se mil ke patthar ke saman kary karate hue jin ummidoan ke sath isaki sthapana ki gayi thi un apekshaoan ko isane poora kiya hai. jise nimn prakar dekha ja sakata hai-

  • paanchavi yojana avadhi (arthath 1972-77) ke dauran kendr sarakar ke vibhagoan mean aankiy vibhajan ko door karane hetu kendr sarakar ke soochana-vijnan vikas karyakram ne ek samarik nirnay liya.
  • nikanet - 1980 tatha 1990 ke dauran kendr sarakar ke mantralayoan tatha vibhagoan mean sansadhanoan ki bhagedari tatha iantaranet/iantaranet pahuanch hetu atyadhunik visait praudyogiki ka istemal karane vala vikasashil deshoan mean is tarah ka pahala nikanet hai.
  • jan prashasan v samajik anuprayogoan mean soochana praudyogiki
  • satavian yojana avadhi (arthath 1985-1990) ke dauran kendr tatha rajy sarakaroan/sangh-rajy kshetr ke prashasanoan mean aankiy vibhajan par kaboo pane ke lie rajy sarakar ke soochana-vijnan vikas karyakram ka samarik nirnay liya.
  • zila prashasanoan mean aankiy vibhajan par kaboo pane ke lie 1985 mean disanik ek nikanet adharit zila soochana-vijnan karyakram ka ek samarik nirnay liya.
  • iantaranet praudyogiki ke agaman se pahale 1985-1990 ke dauran yah bharat mean desh ke sabhi ziloan, jo ki vividhata ka desh hai jisake vibhinn prakar ke bhoo-bhag haian, vibhinn prakar ki krishi vishayak jalavayu ki sthitiyaan, vibhinn star ki samajik-arthik sthitiyaan tatha vibhinn staroan ka kshetriy vikas adi ki paristhitiyoan vale bhagoan mean bhi pahuanch raha hai.
  • vidiyo kaanphreansiang prachalan karyoan ki sarvapratham shuruat san 1990 se poorv huee tatha ab ise 490 sthanoan ke sath jo da gaya hai.
  • neshanal ianphormetiks seantar sarvisiz iank (nikasi) ki sthapana rashtriy soochana-vijnan kendr ke adhin dhara 25 kanpani ke roop mean ki gayi. nikasi ko soochana praudyogiki samadhanoan tatha sevaoan ki sampoorn shreni ki autasorsig karane hetu sarakari vibhagoan dvara variyata di jati hai.
  • iandiya imej portal bharatiy sarakari soochana ka ek getave hai jisaka uddeshy sarakari mantralayoan tatha vibhagoan ko vyapak WWW sevaoan ko pradan karana hai. is pariyojana ke aantargat bharat sarakar ki 5000 se bhi adhik vebasait host ki ja rahi haian.
  • iandiya imej portal ka mahattvapoorn parinam jo sahastrabdi ke praranbhik varshoan mean aya, vah bharat sarakar ki nirdeshika hai jo apane tarah ki sarvapratham vyapak nirdeshika hai jo sabhi staroan par bharat sarakar ki vebasaitoan ke bare mean soochana pradan karati hai.
  • isake sath hi varsh 2005 ke bad iandiya imej portal mean sabhi sevaoan tatha vebasaitoan ko shahariyoan ko siangal-viando pahuanch ki suvidha pradan karane ke lie ek iantaraphes ke aantargat laya gaya. yah bharat ke rashtriy portal par upalabdh hai .
  • ekikrit netavark prachalan kendr (aeeenosi) ko 2002 mean desh mean sabhi v aaun lianko ki har samay nigarani karane ke uddeshy se sthapit kiya gaya tha.
  • rashtriy soochana-vijnan kendr ka data kendr varsh 2002 mean sthapit kiya gaya jo lagabhag 5000 vebasaitoan tatha portaloan ko host karata hai. data kendr jo unaki sthaniy bhandaran avashyakataoan ke lie rajy ki rajadhaniyoan mean sthapit kiye gaye haian unamean 2-10 tera baits ki bhandaran kshamata hai. rashtriy soochana-vijnan kendr ko varsh 2002 mean shuroo ki gayi si e sevaoan tatha ji2ji domen mean pramanan pradhikaran (si e) ke roop mean kary karane ke lie laiseans diya gaya hai.
  • rashtriy soochana-vijnan kendr ko varsh 2002 mean shuroo ki gayi si e sevaoan tatha ji2ji domen mean pramanan pradhikaran (si e) ke roop mean kary karane ke lie laiseans diya gaya hai.
  • en aee si ne soochana ke adhikar adhiniyam 2005 ka tivr gati se tatha usaka prabhavi karyanvayan karane hetu sarakar ko sahayata pradan karane ke lie soochana ke adhikar portal ki sthapana ki.
  • kuchh varshoan mean rashtriy soochana-vijnan kendr ne kendr sarakar ke sabhi karyalayoan tatha rajy sarakar ke sachivalayoan mean 3000 se bhi adhik nodo vale upagrah adharit vyapak kshetr ke netavark tatha sthaniy kshetr ke netavark ke 60,000 se adhik nodo ka vistar kiya hai.
nyoonatam karyasoochi

ee-shasan lagoo karane ke ek pramukh kadam ke roop mean en aee si etadvara kendr sarakar dvara yatha ghoshit nimnalikhit nyoonatam karyasoochi ko karyanvit karata hai:

  • iantaranet/iantaranet avasanrachana (parsanal kampyootar, aauphis utpadakata upaskar, kary-avantan tatha karyalay paddhatiyoan par portal).
  • prashikshan ke madhyam se adhikariyoan/padadhikariyoan ka aee ti sashaktikaran.
  • ji2ji, ji2bi, ji2si, ji2ee portaloan ko shamil karate hue aee ti samarthit sevayean kshetriy vikas hetu aee ti yojanayean.
  • pun:ianjiniyariang kary prakriya.

vartaman adhunik sevaoan ki rooparekha

  • aankiy sangrah v prabandhan
  • aankiy pustakalay
  • ee-vanijy
  • ee-shasan
  • bhaugolik soochana pranali
  • sarakari karmachariyoan hetu aee ti prashikshan
  • netavark sevayean (iantaranet, iantaranet)
  • vidiyo kaanphreansiang
  • veb sevayean
  • samany soochana-vijnan sevayean
  • chikitsa soochana-vijnan
  • granth-soochi sevayean
  • bauddhik sanpada tatha samany janakari soochana-vijnan sevayean
  • data kendroan ki sthapana
  • gigabait adhar ka vinirman
  • aee ti paramarshadayi sevayean
  • sady:parichalit aee ti samadhan

bharat sarakar, sarakari karyakalapoan ke vibhinn staroan par ee-shasan ko karyanvit kar rahi hai, en aee si avashyak pi ke aee pletapharm pradan kar ek mukhy bhoomika nibha raha hai. desh mean ek nodl aee ti sangathan hone ke nate rashtriy soochana-vijnan kendr ne mee, 2003 mean en aee si mukhyalay mean pramanan pradhikaran ki pratishthapana ki hai, jisamean jiv-saankhyiki seansar se poorn atyadhunik surakshit avasanrachana aur aantarrashtriy manakoan ki nigarani pranali shamil hai. pramanan pradhikaran (si e) ek vishvasaniy tisari parti ya ek satta hai jise pramanan pradhikaran niyantrak (sisie) jo pahachan ki sanpushti aur aankiy hastakshar pramanapatroan ko jari karane ke lie desh mean pramanan pradhikariyoan ke lie shirsh viniyamak nikay hai, dvara laiseans pradan kiya gaya hai. en aee si ne usi ke prachalan ke lie atyant daksh aur prashikshit janashakti ko tainat kiya hai aur utkrisht lojistik sahayata pradan ki hai.[1]

tika tippani aur sandarbh

  1. rashtriy soochana-vijnan kendr,bharat sarakar ka pramukh aeesiti sangathan (hindi) enaeesi. abhigaman tithi: 18 sitanbar, 2012.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah