शूर्पणखा

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search

[[chitr:Surpanakha.jpg|thumb|300px|lakshman shoorpanakha ki nak katate hue]] shoorpanakha ek prasiddh pauranik charitr hai, jo lanka ke raja ravan ki bahan thi. shoorpavath nakhani yasya sa shoorpanakha arthat- "jisake nakh soop ke saman hoan." 'ramayan', 'ramacharitamanas', 'ramachandrika', 'saket', 'saket sant', panchavati' adi ramakatha- sambandhi kavy-granthoan mean shoorpanakha ka prasang varnit hua hai.

ramayan ke anusar

shoorpanakha lanka ke raja ravan ki bahan tatha danavoan ke raja kalaka ke putr vidyujjihv ki patni thi. samast sansar par vijay prapt karane ki ichchha se ravan ne anek yuddh kiye, anek daityoan ko mara. unhian daityoan mean vidyujjihv bhi mara gaya. shoorpanakha bahut du:khi huee. ravan ne use ashvast karate hue apane bhaee khar ke pas rahane ke lie bhej diya. vah dandakarany mean rahane lagi.

ram par asakt

ek bar ram aur sita kutiya mean baithe the. achanak shoorpanakha[1] ne vahaan pravesh kiya. vah ram ko dekhakar mugdh ho gayi tatha unaka parichay janakar usane apane vishay mean is prakar batalaya- "maian is pradesh mean svechchhacharini rakshasi hooan. mujhase sab bhayabhit rahate haian. vishrava ka putr balavan ravan mera bhaee hai. maian tumase vivah karana chahati hooan." ram ne use batalaya ki- "unaka vivah ho chuka hai tatha unaka chhota bhaee lakshman avivahit hai, at: vah usake pas jay."

lakshman dvara nak-kan katana

lakshman ne shoorpanakha ke vivah prastav ko asvikar kar use phir ram ke pas bheja. shoorpanakha ne ram se pun: vivah ka prastav rakhate hue kaha- "maian sita ko abhi khaye leti hooan, tab saut n rahegi aur ham vivah kar leange." jab vah sita ki or jhapati to ram ke adeshanusar lakshman ne usake nak-kan kat die. vah kruddh hokar apane bhaee khar ke pas gayi. khar ne chaudah rakshasoan ko ram-hanan ke nimitt bheja, kyoanki shoorpanakha ram, lakshman aur sita ka lahoo pina chahati thi. ram ne un chaudahoan ko mar dala to shoorpanakha pun: roti huee apane bhaee khar ke pas gayi.

bhaee khar-dooshan ka vadh

khar ne kruddh hokar apane senapati bhaee dooshan ko chaudah hazar sainikoan ko taiyar karane ka adesh diya. sena taiyar hone par khar tatha dooshan ne yuddh ke lie prasthan kiya. jab sena ram ke ashram mean pahuanchi to ram ne lakshman ko adesh diya ki vah sita ko lekar kisi durgam parvat kandara mean chala jay tatha svayan yuddh ke lie taiyar ho gaye. muni aur gandharv bhi yah yuddh dekhate gaye. ram ne akele hone par bhi shatrudal ke shastroan ko chhinn-bhinn karana praranbh kar diya. anekoan rakshas prabhavashali banoan se mare gaye, shesh dar kar bhag gaye. dooshan, trishira tatha anek rakshasoan ke mare jane par khar svayan ram se yuddh karane gaya.

yuddh mean ram ka dhanush khandit ho gaya, kavach katakar niche gir gaya. tadanantar ram ne maharshi agasty ka diya hua shatrunashak dhanush dharan kiya. indr ke diye amogh ban se ram ne khar ko jalakar nasht kar diya. is prakar keval tin muhoort mean ram ne khar, dooshan, trishira tatha chaudah hazar rakshasoan ko mar dala.[2]

tika tippani aur sandarbh

  1. boodhi kurup tatha daravani rakshasi
  2. valmiki ramayan, arany kaand, 17-30., uttar kaand, 12.1-2, 24.23-42

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah