व्यंजन (व्याकरण)

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
(diff) ← Older revision | Latest revision (diff) | Newer revision → (diff)
Jump to navigation Jump to search
  • svaroan ki sahayata se bole jane vale varn 'vyanjan' kahalate haian.
  • paranparagat roop se vyanjanoan ki sankhya 33 mani jati hai.
  • dvigun vyanjan d, dh ko jo d dene par inaki sankhya 35 ho jati hai.
hindi ke vyanjan
k kh g gh n
ch chh j jh n
t th d dh n
t th d dh n
p ph b bh m
y r l v sh
sh s h d dh

sanyukt vyanjan

  • do vyanjanoan ke yog se bane hue vyanjanoan ko 'sanyukt-vyanjan kahate haian.
  • hindi mean nimnalikhit tin vyanjan aise haian, jo do-do vyanjanoan ke yog se bane haian, kintu ek vyanjan ke roop mean prayukt hote haian.
  1. kh aur sh ke yog se bana hua- ksh
  2. th aur r ke yog se bana hua- tr
  3. jh aur n ke yog se bana hua- jn

vyanjan ke bhed

vyanjan ke 4 bhed hote haian.

1.sparsh

varg uchcharan sthan aghosh alpapran aghosh mahapran saghosh alpapran saghosh mahapran nasiky
kanthy gala k kh g gh d
moordhany talu ka moordha bhag t th d dh n
danty daant t th d dh n
oshthy donoan hoth p ph b bh m

2.sparsh- sangharshi

varg uchcharan sthan aghosh alpapran aghosh mahapran saghosh alpapran saghosh mahapran nasiky
talavy talu ch chh j jh n

3.aant:sth vyanjan

  • y- (saghosh alpapran, talavy, uchcharan sthan- talu)
  • r- (saghosh alpapran, vartsy, uchcharan sthan- dantamool)
  • l- (saghosh alpapran, vartsy, uchcharan sthan- dantamool)
  • v- (saghosh alpapran, dantoshthy, uchcharan sthan- nichale hoanth aur oopar ke daant)

4.ooshm (sangharshi) vyanjan

  • sh- (aghosh, talavy, uchcharan sthan- talu)
  • sh- (aghosh, moordhany, uchcharan sthan- talu ka moordha bhag)
  • s- (aghosh, vartsy, uchcharan sthan- dantamool)
  • h- (saghosh, svarayantriy, uchcharan sthan- svarayantr)


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah