Difference between revisions of "भारतीय रिज़र्व बैंक"
[unchecked revision] | [unchecked revision] |
गोविन्द राम (talk | contribs) |
गोविन्द राम (talk | contribs) |
||
Line 8: | Line 8: | ||
|पाठ 2=[[1 अप्रैल]], [[1935]] | |पाठ 2=[[1 अप्रैल]], [[1935]] | ||
|शीर्षक 3=वर्तमान गर्वनर | |शीर्षक 3=वर्तमान गर्वनर | ||
− | |पाठ 3=[[ | + | |पाठ 3=[[उर्जित पटेल]] |
|शीर्षक 4=मुद्रा | |शीर्षक 4=मुद्रा | ||
|पाठ 4=[[भारतीय रुपया]] | |पाठ 4=[[भारतीय रुपया]] |
Revision as of 11:15, 22 November 2016
bharatiy rizarv baiank
| |
vivaran | bharat ka kendriy baiank hai jo bharat ke sabhi baiankoan ko sanchalit karata hai. bharat ki arthavyavastha ko rijarv baiank hi niyantrit karata hai. |
mukhyalay | shahid bhagat sianh marg, mumbee, maharashtr |
sthapana | 1 aprail, 1935 |
vartaman garvanar | urjit patel |
mudra | bharatiy rupaya |
kshetriy karyalay | bharatiy rizarv baiank ke 22 kshetriy karyalay haian jinamean se adhikaanshat: rajyoan ki rajadhaniyoan mean sthit haian. |
sanbandhit lekh | bharatiy rizarv baiank ke gavarnar, bharatiy stet baiank, kala dhan, vimudrikaran, bharatiy rupaya, takasal |
any janakari | bharatiy rizarv baiank ka uddeshy vittiy paryavekshan bord (biephes) ka prathamik uddeshy vanijy baiankoan, vittiy sansthaoan aur gair-baiankiang vittiy sansthaoan sahit vittiy kshetr ka samekit paryavekshan karana hai. |
bahari k diyaan | adhikarik vebasait |
adyatan | 20:03, 17 march 2015 (IST)
|
bharatiy rizarv baiank (aangrezi: Reserve Bank of India) bharat ka kendriy baiank hai. yah bharat ke sabhi baiankoan ko sanchalit karata hai. bharat ki arthavyavastha ko rijarv baiank hi niyantrit karata hai.
sthapana
rizarv baiank ki shthapana ke lie sabase pahale janavari, 1927 mean ek vidheyak pesh kiya gaya aur sat varsh bad march, 1934 mean yah adhiniyam moort roop le saka. vikasashil deshoan ke sabase purane kenhdriy baiankoan mean se rizarv baiank ek hai. isaki nirman yatra kafi ghatanapoorn rahi hai. kenhdriy baiank ki kary pranali apanane ki isaki koshish n to kafi gahari aur n hi chautarapha rahi hai. dvitiy vishhv yuddh chhi d jane ki sthiti mean apani shthapana ke pahale hi dashak mean rizarv baiank ke kandhoan par vinimay niyantran sahit kee vishesh uttaradayitv nibhane ki jimhmedari a gee. ek niji sanshthan se rashhtriy krit sanshthan ke roop mean badalav aur shvatantrata prapti ke bad arthavhyavashtha mean isaki nee bhoomika durjey thi. rizarv baiank ke sal-dar-sal vikas ki rah par chalate hue kee kahaniyaan banian, jo samay ke sath itihas banati chali gee. bharatiy rijarv baiank ki sthapana 1 aprail san 1935 ko rijarv baiank aauph indiya ekt, 1934 ke anusar ki gayi thi. prarambh mean isaka kendriy karyalay kolakata mean tha, jise san 1937 mean mumbee sthanaantarit kar diya gaya. prarambh mean yah ek niji baiank tha kintu san 1949 mean yah bharat sarakar ka upakram ban gaya hai.
karyalay
bharatiy rizarv baiank ke 22 kshetriy karyalay haian jinamean se adhikaanshat: rajyoan ki rajadhaniyoan mean sthit haian.
baiank ke pramukh kary
bharatiy rizarv baiank ke pramukh kary is prakar haian-
- maudrik niti banakar usaka karyanvayan aur nigarani karana.
- vittiy pranali ka viniyaman aur paryavekshan karana.
- videshi mudra ka prabandhan karana.
- mudra zari kar usaka vinimay aur parichalan karana. yogy n rahane par unhean nasht karana.
- bharat sarakar ka baiankar aur bharat ke any baiankoan ke baiankar ke rup mean kam karana.
- bharatiy mudra ki sakh ko niyantrit karana.
- baiank ka mool kary
bharatiy rizarv baiank ki prastavana mean baiank ke mool kary is prakar nirdeshit kie ge haian- " .......baiank notoan ke nirgam ko niyantrit karana aur bharat mean maudrik sthayitv prapt karane ki drishti se prarakshit nidhi rakhana aur samanyat: desh ke hit mean mudra aur rrin pranali parichalit karana."
- keandriy bord dvara sanchalit
rizarv baiank ka kary keandriy nideshak bord dvara shasit hota hai. bharat sarakar bharatiy rizarv baiank adhiniyam ke anusar is bord ko niyukt karati hai. bord ke sadasyoan ki niyukti char varsh ke lie hoti hai.
baiank ka nideshak mandal
rizarv baiank ka kary keandriy nideshak bord dvara shasit hota hai. bharat sarakar dvara bharatiy rizarv adhiniyam ke anusar is bord ki niyukti ki jati hai. bord ki niyukti char varshoan ke lie hoti hai.
keandriy bord ka gathan
- sarakari nideshak
yah pad poorn-kalik hai. gavarnar aur adhikatam char upagavarnar ki niyukti ho sakati hai.
- gair- sarakari nideshak
yah nideshak sarakar dvara namit kiye jate haian. vibhinn kshetroan se das nideshak aur ek sarakari adhikari niyukt kiya jata hai.
- any
char nideshak niyukt kiye jate haian jo char sthaniy bordoan se pratyek se ek ki niyukti hoti hai.
keandriy bord ka kary
baiank ke kriyakalapoan ki dekharekh aur nideshan
- sthaniy bord
desh ke char kshetroan - muanbee, kolakata, chennee aur nee dilli se ek-ek ka chayan kiya jata hai.
- sadasyata-
- pratyek mean paanch sadasy
- keandr sarakar dvara niyutt
- char varsh ki avadhi ke lie
vittiy paryavekshan
bharatiy rizarv baiank yah kary vittiy paryavekshan bord (biephes) ke dishanirdeshoan ke anusar karata hai. is bord ki sthapana bharatiy rizarv baiank ke keandriy nideshak bord ki ek samiti ke roop mean navanbar 1994 mean ki gee thi.
uddeshy
vittiy paryavekshan bord (biephes) ka prathamik uddeshy vanijy baiankoan, vittiy sansthaoan aur gair-baiankiang vittiy sansthaoan sahit vittiy kshetr ka samekit paryavekshan karana hai.
gathan
is bord ka gathan keandriy bord ke char nideshakoan ko sahayojit sadasy ke roop mean do varsh ki avadhi ke lie shamil karake kiya gaya hai tatha gavarnar isake adhyaksh haian. rizarv baiank ke up gavarnar isake paden sadasy haian. ek up gavarnar, samanyat: baiankiang niyaman aur paryavekshan ke prabhari up gavarnar ko bord ke upadhyaksh ke roop mean namit kiya gaya hai.
biephes ki baithakean
bord ki baithak samanyat: mahine mean ek bar ayojit kiya jana avashyak hai. is baithak ke dauran paryavekshan vibhag dvara prastut nirikshan riport aur paryavekshan se sanbandhit any mamaloan par vichar kiya jata hai. lekha-pariksha up samiti ke madhyam se baiankiang paryavekshan bord baiankoan aur vittiy sansthaoan ki saanvidhik lekha-pariksha aur aantarik lekha-pariksha karyoan ki gunavatta badhane par bhi vichar karata hai. is up lekha- pariksha samiti ke adhyaksh up gavarnar aur keandriy bord ke do nideshak isake sadasy hote haian.
baiankiang paryavekshan bord
baiankiang paryavekshan vibhag (dibies), gair baiankiang paryavekshan vibhag (dienabies) aur vittiy sanstha prabhag (ephaeedi) ke kary-kalapoan ka nirikshan karata hai aur niyaman tatha paryavekshan sanbandhi mamaloan par nidesh jari karata hai.
kary
baiankiang paryavekshan bord dvara kiye ge prayatnoan mean nimnalikhit shamil haian :
- baiank nirikshan pranali ki punarrachana
- karyasthal se door ki nigarani ko lagoo karana
- saanvidhik lekha parikshakoan ki bhoomika ko sudridh karana
- paryavatikshat sansthaoan ki aantarik pratiraksha pranali ka sudridhikaran.
- REDIRECTsaancha:inhean bhi dekhean
|
|
|
|
|
tika tippani aur sandarbh
bahari k diyaan
sambandhit lekh