User:रविन्द्र प्रसाद/5: Difference between revisions

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
No edit summary
No edit summary
Line 21: Line 21:
|तीसरा
|तीसरा
|[[1887]] ई.
|[[1887]] ई.
|[[मद्रास]]
|[[मद्रास]] (वर्तमान [[चेन्नई]])
|[[बदरुद्दीन तैयब जी]]
|[[बदरुद्दीन तैयब जी]]
|-
|-
Line 59: Line 59:
|अल्फ़ेड वेब
|अल्फ़ेड वेब
|-
|-
|ग्यारहवां
|ग्यारहवाँ
|1895
|[[1895]] ई.
|पूना
|[[पूना]]
|सुरेन्द्रनाथ बनर्जी
|[[सुरेन्द्रनाथ बनर्जी]]
|-
|-
|बारहवां
|बारहवाँ
|1896
|[[1896]] ई.
|कलकत्ता
|[[कलकत्ता]]
|रहीमतुल्ला सयानी
|रहीमतुल्ला सयानी
|-
|-
|तेरहवां
|तेरहवाँ
|1897
|[[1897]] ई.
|अमरावती
|[[अमरावती]]
|सी. शंकरन नायर
|सी. शंकरन नायर
|-
|-
|चैदहवां
|चैदहवाँ
|1898
|[[1898]] ई.
|मद्रास
|[[मद्रास]]
|आनंद मोहन दास
|आनंद मोहन दास
|-
|-
|पन्द्रहवां
|पन्द्रहवाँ
|1899
|[[1899]] ई.
|लखनऊ
|[[लखनऊ]]
|रमेशचन्द्र दत्त  
|[[रमेश चन्द्र दत्त]]
|-
|-
|सोलहवां
|सोलहवाँ
|1900
|[[1900]] ई.
|लाहौर
|[[लाहौर]]
|एन.जी.चंद्रावरकर
|एन.जी. चंद्रावरकर
|-
|-
|सत्रहवां
|सत्रहवाँ
|1901
|[[1901]] ई.
|कलकत्ता
|कलकत्ता
|दिनशा इदुलजी वाचा
|दिनशा इदुलजी वाचा
|-
|-
|अठारहवां
|अठारहवाँ
|1902
|[[1902]] ई.
|अहमदाबाद
|[[अहमदाबाद]]
|सुरेन्द्र नाथ बनर्जी
|[[सुरेन्द्रनाथ बनर्जी]]
|-
|-
|उन्नीसवां
|उन्नीसवाँ
|1903
|[[1903]] ई.
|मद्रास
|मद्रास
|लालामोहन घोष
|[[लाल मोहन घोष]]
|-
|-
|बीसवां
|बीसवाँ
|1904
|[[1904]] ई.
|बम्बई
|[[बम्बई]]
|सर हेनरी काटन
|सर हेनरी काटन
|-
|-
|इक्कीसवां
|इक्कीसवाँ
|1905
|[[1905]] ई.
|बनारस
|[[बनारस]]
|गोपाल कृष्ण गोखले
|[[गोपाल कृष्ण गोखले]]
|-
|-
|बाईसवां
|बाईसवाँ
|1906
|[[1906]] ई.
|कलकत्ता
|[[कलकत्ता]]
|दादा भाई नौरोजी
|[[दादाभाई नौरोजी]]
|-
|-
|तेइसवां
|तेईसवाँ
|1907
|[[1907]] ई.
|सूरत
|[[सूरत]]
|डॉ. रास बिहारी घोष
|डॉ. रास बिहारी घोष
|-
|-
|चैबीसवां
|चौबीसवाँ
|1908
|[[1908]] ई.
|मद्रास
|मद्रास
|डॉ. रास बिहारी घोष
|डॉ. रास बिहारी घोष
|-
|-
|पच्चीसवां
|पच्चीसवाँ
|1909
|[[1909]] ई.
|लाहौर
|लाहौर
|पं. मदनमोहन मालवीय
|[[मदन मोहन मालवीय]]
|-
|-
|छब्बीसवां
|छब्बीसवाँ
|1910
|[[1910]] ई.
|इलाहाबाद
|[[इलाहाबाद]]
|विलियम वेडरबर्न
|विलियम वेडरबर्न
|-
|-
|सत्तईसवां
|सत्ताईसवाँ
|1911
|[[1911]] ई.
|कलकत्ता
|[[कलकत्ता]]
|पं. बिशन नारायण धर
|पंडित बिशननारायण धर
|-
|-
|अट्ठाईसवां
|अट्ठाईसवाँ
|1912
|[[1912]] ई.
|बांकीपुर
|बांकीपुर
|आर.एन. माधोलकर
|आर.एन. माधोलकर
|-
|-
|उन्नतीसवां
|उन्नतीसवाँ
|1913
|[[1913]] ई.
|कराची
|[[कराची]]
|नवाब सैयद मोहम्मद बहादुर
|नवाब सैयद मोहम्मद बहादुर
|-
|-
|तीसवां
|तीसवाँ
|1914
|[[1914]] ई.
|मद्रास
|मद्रास
|भूपेन्द्र नाथ बसु
|भूपेन्द्र नाथ बसु
|-
|-
|इकतीसवां
|इकतीसवाँ
|1915
|1915
|बम्बई
|बम्बई
|सर सत्येन्द्र प्रसन्न सिन्हा
|सर सत्येन्द्र प्रसन्न सिन्हा
|-
|-
|बत्तीसवां
|बत्तीसवाँ
|1916
|1916
|लखनऊ
|लखनऊ
|अंबिकाचरण मजूमदार
|अंबिकाचरण मजूमदार
|-
|-
|तैतींसवां
|तैतींसवाँ
|1917
|1917
|कलकत्ता
|कलकत्ता
|श्रीमती एनी बेसेन्ट
|श्रीमती एनी बेसेन्ट
|-
|-
|चैतीसवां
|चैतीसवाँ
|1918
|1918
|बम्बई
|बम्बई
|हसन इमाम
|हसन इमाम
|-
|-
|पैतीसवां
|पैतीसवाँ
|1918
|1918
|दिल्ली
|दिल्ली
|पं. मदन मोहन मालवीय
|पं. मदन मोहन मालवीय
|-
|-
|छत्तीसवां
|छत्तीसवाँ
|1919
|1919
|अमृतसर
|अमृतसर
Line 194: Line 194:
|लाला लाजपत राय
|लाला लाजपत राय
|-
|-
|चौतीसवां
|चौतीसवाँ
|1921
|1921
|अहमदाबाद
|अहमदाबाद
|हकीम अजमल खां
|हकीम अजमल खां
|-
|-
|अड़तीसवां
|अड़तीसवाँ
|1922
|1922
|गया
|गया
|देशबंधु चितरंजन दास
|देशबंधु चितरंजन दास
|-
|-
|उनतालीसवां
|उनतालीसवाँ
|1923
|1923
|काकीनाडा
|काकीनाडा
Line 214: Line 214:
|मौलाना अब्दुल कलाम अजाद
|मौलाना अब्दुल कलाम अजाद
|-
|-
|चालीसवां
|चालीसवाँ
|1924
|1924
|बेलगांव
|बेलगांव
|महात्मा गांधी
|महात्मा गांधी
|-
|-
|एकतालीसवां
|एकतालीसवाँ
|1925
|1925
|कानपुर
|कानपुर
|श्रीमती सरोजनी नायडू
|श्रीमती सरोजनी नायडू
|-
|-
|बयालीसवां
|बयालीसवाँ
|1926
|1926
|गुवाहाटी
|गुवाहाटी
|एस.श्रीनिवास आयंगर
|एस.श्रीनिवास आयंगर
|-
|-
|तैंतालिसवां
|तैंतालिसवाँ
|1927
|1927
|मद्रास
|मद्रास
|डाॅ.एम.ए. अंसारी
|डाॅ.एम.ए. अंसारी
|-
|-
|चैवालिसवां
|चैवालिसवाँ
|1928
|1928
|कलकत्ता
|कलकत्ता
|पंडित जवाहर लाल नेहरु
|पंडित जवाहर लाल नेहरु
|-
|-
|पैंतालिसवां
|पैंतालिसवाँ
|1929
|1929
|लाहौर
|लाहौर
|पंडित जवाहर लाल नेहरु
|पंडित जवाहर लाल नेहरु
|-
|-
|छियालिसवां
|छियालिसवाँ
|1931
|1931
|कराची
|कराची
Line 254: Line 254:
|अमृत रणछोड़दास सेठ
|अमृत रणछोड़दास सेठ
|-
|-
|अड़तालिसवां
|अड़तालिसवाँ
|1933
|1933
|कलकत्ता
|कलकत्ता
|श्रीमती नलिनी सेनगुप्ता
|श्रीमती नलिनी सेनगुप्ता
|-
|-
|उन्चासवां
|उन्चासवाँ
|1934
|1934
|बम्बई
|बम्बई
|बाबू राजेन्द्र प्रसाद
|बाबू राजेन्द्र प्रसाद
|-
|-
|पचासवां
|पचासवाँ
|1936
|1936
|लखनऊ
|लखनऊ
Line 274: Line 274:
|पंडित जवाहर लाल नेहरु
|पंडित जवाहर लाल नेहरु
|-
|-
|बावनवां
|बावनवाँ
|1938
|1938
|हरिपुरा
|हरिपुरा
|सुभाष चन्द्र बोस
|सुभाष चन्द्र बोस
|-
|-
|तिरपनवां
|तिरपनवाँ
|1939
|1939
|त्रिपुरी
|त्रिपुरी
|सुभाष चन्द्र बोस
|सुभाष चन्द्र बोस
|-
|-
|चैवनवां
|चैवनवाँ
|1940
|1940
|रामगढ़
|रामगढ़
|मौलाना अब्दुल कलाम अजाद
|मौलाना अब्दुल कलाम अजाद
|-
|-
|पचपनवां
|पचपनवाँ
|1946
|1946
|मेरठ
|मेरठ
|आचार्य जे.बी. कृपलानी
|आचार्य जे.बी. कृपलानी
|-
|-
|छप्पनवां
|छप्पनवाँ
|1947
|1947
|दिल्ली
|दिल्ली
|राजेन्द्र प्रसाद
|राजेन्द्र प्रसाद
|-
|-
|सत्तानवां
|सत्तानवाँ
|1948
|1948
|जयपुर
|जयपुर
|बी. पट्टाभि सीतारमैय्या
|बी. पट्टाभि सीतारमैय्या
|-
|-
|अट्ठानवां
|अट्ठानवाँ
|1950
|1950
|नासिक
|नासिक

Revision as of 09:02, 6 June 2012

कांग्रेस अधिवेशन भारतीयों के सबसे बड़े राजनीतिक दल 'भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस' द्वारा समय-समय पर आयोजित किये गए थे। भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस की स्थापना 28 दिसम्बर, 1885 में की गई थी। इसका पहला अधिवेशन बम्बई (वर्तमान मुम्बई) में 'कलकत्ता हाईकोर्ट' के बैरिस्टर व्योमेशचन्द्र बनर्जी की अध्यक्षता में हुआ था। कहा जाता है कि वाइसरॉय लॉर्ड डफ़रिन (1884-1888) ने कांग्रेस की स्थापना का अप्रत्यक्ष रीति से समर्थन किया था। यह सही है कि एक अवकाश प्राप्त अंग्रेज़ अधिकारी एलन ऑक्टेवियन ह्यूम कांग्रेस का जन्मदाता था और 1912 में उसकी मृत्यु हो जाने पर कांग्रेस ने उसे अपना जन्मदाता और संस्थापक घोषित किया था। गोपालकृष्ण गोखले के अनुसार 1885 में ह्यूम के सिवा और कोई व्यक्ति कांग्रेस की स्थापना नहीं कर सकता था। परंतु वस्तु स्थिति यह प्रतीत होती है कि जैसा कि सी.वाई. चिंतामणि का मत है, राजनीतिक उद्देश्यों से राष्ट्रीय सम्मेलन का विचार कई व्यक्तियों के मन में उठा था और वह 1885 में चरितार्थ हुआ।

अधिवेशन

भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस के 1885 से प्रारम्भ होने वाले और 1947 तक के अधिवेशन इस प्रकार हैं, जिससे उसका राष्ट्रीय एवं अखिल भारतीय रूप प्रकट होता है।

कांग्रेस अधिवेशन - कब और कहाँ
अधिवेशन वर्ष स्थान अध्यक्ष
पहला 1885 ई. बम्बई (वर्तमान मुम्बई) व्योमेश चन्‍द्र बनर्जी
दूसरा 1886 ई. कलकत्ता (वर्तमान कोलकाता) दादाभाई नौरोजी
तीसरा 1887 ई. मद्रास (वर्तमान चेन्नई) बदरुद्दीन तैयब जी
चौथा 1888 ई. इलाहाबाद जॉर्ज यूल
पाँचवा 1889 बम्बई सर विलियम वेडरबर्न
छठा 1890 ई. कलकत्ता फ़िरोजशाह मेहता
सातवाँ 1891 ई. नागपुर पी. आनंद चारलू
आठवाँ 1892 ई. इलाहाबाद व्योमेश चन्‍द्र बनर्जी
नौवाँ 1893 ई. लाहौर दादाभाई नौरोजी
दसवाँ 1894 ई. मद्रास अल्फ़ेड वेब
ग्यारहवाँ 1895 ई. पूना सुरेन्द्रनाथ बनर्जी
बारहवाँ 1896 ई. कलकत्ता रहीमतुल्ला सयानी
तेरहवाँ 1897 ई. अमरावती सी. शंकरन नायर
चैदहवाँ 1898 ई. मद्रास आनंद मोहन दास
पन्द्रहवाँ 1899 ई. लखनऊ रमेश चन्द्र दत्त
सोलहवाँ 1900 ई. लाहौर एन.जी. चंद्रावरकर
सत्रहवाँ 1901 ई. कलकत्ता दिनशा इदुलजी वाचा
अठारहवाँ 1902 ई. अहमदाबाद सुरेन्द्रनाथ बनर्जी
उन्नीसवाँ 1903 ई. मद्रास लाल मोहन घोष
बीसवाँ 1904 ई. बम्बई सर हेनरी काटन
इक्कीसवाँ 1905 ई. बनारस गोपाल कृष्ण गोखले
बाईसवाँ 1906 ई. कलकत्ता दादाभाई नौरोजी
तेईसवाँ 1907 ई. सूरत डॉ. रास बिहारी घोष
चौबीसवाँ 1908 ई. मद्रास डॉ. रास बिहारी घोष
पच्चीसवाँ 1909 ई. लाहौर मदन मोहन मालवीय
छब्बीसवाँ 1910 ई. इलाहाबाद विलियम वेडरबर्न
सत्ताईसवाँ 1911 ई. कलकत्ता पंडित बिशननारायण धर
अट्ठाईसवाँ 1912 ई. बांकीपुर आर.एन. माधोलकर
उन्नतीसवाँ 1913 ई. कराची नवाब सैयद मोहम्मद बहादुर
तीसवाँ 1914 ई. मद्रास भूपेन्द्र नाथ बसु
इकतीसवाँ 1915 बम्बई सर सत्येन्द्र प्रसन्न सिन्हा
बत्तीसवाँ 1916 लखनऊ अंबिकाचरण मजूमदार
तैतींसवाँ 1917 कलकत्ता श्रीमती एनी बेसेन्ट
चैतीसवाँ 1918 बम्बई हसन इमाम
पैतीसवाँ 1918 दिल्ली पं. मदन मोहन मालवीय
छत्तीसवाँ 1919 अमृतसर पं. मोती लाल नेहरू
विशेष अधिवेशन 1920 कलकत्ता लाला लाजपत राय
चौतीसवाँ 1921 अहमदाबाद हकीम अजमल खां
अड़तीसवाँ 1922 गया देशबंधु चितरंजन दास
उनतालीसवाँ 1923 काकीनाडा मौलाना मोहम्द अली
विशेष अधिवेशन 1923 दिल्ली मौलाना अब्दुल कलाम अजाद
चालीसवाँ 1924 बेलगांव महात्मा गांधी
एकतालीसवाँ 1925 कानपुर श्रीमती सरोजनी नायडू
बयालीसवाँ 1926 गुवाहाटी एस.श्रीनिवास आयंगर
तैंतालिसवाँ 1927 मद्रास डाॅ.एम.ए. अंसारी
चैवालिसवाँ 1928 कलकत्ता पंडित जवाहर लाल नेहरु
पैंतालिसवाँ 1929 लाहौर पंडित जवाहर लाल नेहरु
छियालिसवाँ 1931 कराची सरदार वल्लभ भाई पटेल
सैंतालिंसवा 1932 दिल्ली अमृत रणछोड़दास सेठ
अड़तालिसवाँ 1933 कलकत्ता श्रीमती नलिनी सेनगुप्ता
उन्चासवाँ 1934 बम्बई बाबू राजेन्द्र प्रसाद
पचासवाँ 1936 लखनऊ पंडित जवाहर लाल नेहरु
इक्यावनवा 1937 फैजपुर पंडित जवाहर लाल नेहरु
बावनवाँ 1938 हरिपुरा सुभाष चन्द्र बोस
तिरपनवाँ 1939 त्रिपुरी सुभाष चन्द्र बोस
चैवनवाँ 1940 रामगढ़ मौलाना अब्दुल कलाम अजाद
पचपनवाँ 1946 मेरठ आचार्य जे.बी. कृपलानी
छप्पनवाँ 1947 दिल्ली राजेन्द्र प्रसाद
सत्तानवाँ 1948 जयपुर बी. पट्टाभि सीतारमैय्या
अट्ठानवाँ 1950 नासिक पुरुषोत्तम दास टण्डन