कवितावली (पद्य)-सुन्दर काण्ड

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Revision as of 07:41, 7 November 2017 by व्यवस्थापन (talk | contribs) (Text replacement - "पढें " to "पढ़ें ")
(diff) ← Older revision | Latest revision (diff) | Newer revision → (diff)
Jump to navigation Jump to search

right|thumb|250px|kavitavali (sundar kand)

sundar kand

  
sundar kand

ashok van

  
basav-baroon bidhi-banatean suhavano,
dasananako kananu basant ko siangaroo sea.
samay purane pat parat, darat batu,
palat lalat rati-marake biharoo sea..
dekhean bar bapika t dag bagako banad,
ragabas bho biragi pavanakumaroo so.
 siyaki dasa biloki bitap asok tar,
‘tulasi’ bilokyo so tilok-sok -saroo so.1.

mali meghamal, banapal bikaral bhat,
nianke sab kal sianche sudhasar nirake.
manghanad tean dularo, pran tean piyaro bagu,
ati anuragu jiyan jatudhan dhir kean..
‘tulasi’ so jani-suni, siyakea darasu pai,
 paithea batikaan bajai bal raghubir kean.
 bidyaman dekhat dasananako kananu sea .
tahas -nahas kiyo sahasi samir kean.2.

lankadahan

  
 
(3)
basan batori bori-bori tel tamichar,
khori-khori dhai ai baandhat langoor haian.
 taiso kapi kautuki derat dhile gat kai-kai,
latake adhat sahai, jimean kahai, koor haian..
 bal kilakari kai-kai, tari dai-dai gari det,
 pachhean lage, bajat nisan dhol toor haian..
 baladhi badhan lagi, thaur -thaur dinhian agi,
biandhaki davari kaidhauan kotisat soor haian.3.
(4)
lai-lai agi bhage balajal jahaan tahaan,
laghu hvai nibuki giri merootean bisal bho.
kautuki kapisu kudi kanak-kangooraan chadhyo,
ravan-bhavan chadhi thadhea tehi kal bho..
‘tulasi’ virajyo byom baladhi pasari bhari,
dekhean haharat bhat, kalu so karal bho..
tejako nidanu manea kotik krisanu-bhanu,
 nakh bikaral, mukhu teso ris lal bho.4.
(5)

balasi bisal bikaral, jvalajal mano .
lank lilibeko kal rasana pasari haian.
kaidhoan byomabidhika bhare haian bhoori dhoomaketu,
 biraras bir taravari so udhari hai.
‘tulasi’ sures-chapu, kaidhoan damini-kalapu,
kaiandhoan chali meroo tean krisanu-sari bhari hai.
dekhean jatudhan-jatudhanian akulani kahaian,
 kananu ujaryo, ab nagaroo prajarihaian.5.
(6)

jahaan-tahaan bubuk biloki bubukari det,
 jarat niket, dhavau, dhavau lagi agi re..
 kahaan tatu-matu, bhrat-bhagini, bhamini-bhabhi,
dhota chhote chhohara abhage bhoande bhagi re..
 hathi chhorau, ghora chhorau, mahish brishabh chhorau,
 chheri chhorau, sovai so jagavau , jagi, jagi re..

‘tulasi’ biloki akulani jatudhanian kahaian,
bar-bar kahyauan , priy! kpisoan n lagi re.6.

(7)
dekhi jvalajalu, hahakaroo dasakangh suni,
kahyo dharo dharo, dhae bir balavan haian.
liean sool-sel, pas-paridh, prachand dand,
bhojan sanir, dhir dharean dhanu -ban haian.
 ‘tulasi ’ samidh sauanj, lank jagyakuandu lakhi,
jatudhan puangiphal jav til dhan hai.
struva so langool , balamool pratikool habi,
svaha maha haanki haanki hunaian hanuman haian.7.
(8)

gajyo kapi gaj jyoan , birajyo jvalajalajut,
bhaje bir dhir, akulai uthyo ravano.
dhavauan , dhavau, dharau, suni dhae jatudhan dhari,
 baridhara uladai jaladu jaun savano..
lapat jhapat jhaharane, haharane bat,
bhaharane bhat, paryo prabal paravano..
 dhakani dhakeli, peli sachiv chale lai theli,
nath! n chalaigo balu, analu bhayavano.8.
(9)

bado़ bikaral beshu dekhi, suni sianghanadu,
uthyo meghanadu, sabishad kahai ravano.
 beg jityo maroot, pratap maratand koti,
kaloo karalataan, b daee jityo bavano..
‘tulasi’ sayane jatudhan pachhitane kahaian,
 jako aiso dootu, so to sahebu abai avano..
kaheko kusal roshean ram bamadevahoo ki,
bisham balisoan badi bairako badhavano.9.
(10)

pani!pani! pani! sb rani akulani kahaian,
jati haian parani, gati jani gajachali hai.
basan bisarai, manibhooshan sanbharat n,
anan sukhane , kahai , kyoanhoo kooo palihai..
‘tulasi’ mandovai miji hath, dhuni math kahai,
kahooan kan kiyo n, maian kahyo keto kali hai.
bapurean bibhishan pukari bar bar kahyo,
banaroo b di balai ghane ghar ghalihai.10.

(11)

kananu ujaryo to ujaryo, n bigaryo kachhu,
banaroo becharo baandhi anyo hathi harasoan.
 
nipat nidar dekhi kahoo n lakhyo biseshi,
dinho na chh dai kahi kulake kutharasoan .

chhote au b dere mere pootoo anere sab,
saanpani soan khelaian, melaian gare chhuradhar soan..
 
‘tulasi’ mandobai roi-roi kai bigovai apu,
 bar -bar kahyoan maian pukari dadhijarasoan.11.

(12)

ranian akulani sab dadhat parani jahian,
sakaian n biloki beshu kesarikumarako..

miji-miji hath, dhunaian math dasamath-tiy,
 ‘tulasi’ tilau n bhayo baher agarako..

 sabu asababu dadho , maian n kadho, taian n kadho,
 jisaki pari, sanbhare sahan-bhandar ko.

khijhati mandovai sabishad dekhi meghanadu,
bayo luniyat sab yahi dadhijarako.12.

(13)


 ravan ki rani vilakhani kahai jatudhanian,
 haha! kooo kahai bisabahu dasamathasoan.

kahe meanghanad! kahe, kahe re mahodar! tooan,
dhiraju n det, lai let kyoan n hathasoan.

 kahe atikay!kahe , kahe re akanpan!
abhage tiy tyage bho de bhage jat sath soan.

 ‘tulasi’ badhaee badi salate bisal bahaian,
yahian bal baliso birodhu raghunathasoan.13.

(14)

hat-bat kot-ot, atani, agar, pauri,
khori-khori dauri -dauri dinhian ati agi hai.

 arat pukarat, sanbharat n kooo kahoo.
byakul jahaan so tahaan lok chale bhagi haian.

 baladhai phiravai , bar bar jhaharavai, jharai ,
 buandiya-si lank paghilai pag pagihai.

‘tulasi’ biloki akulani jatudhani kahaian ,
 chitrahoo ke kapi so nisacharoo n lagihai.14.
(15)


 lagi , lagi agi, bhagi-bhagi chale jahaan-tahaan,
 dhiyako n may, bap poot n sanbharahian.

chhoote bar, basan ughare, dhoom-dhuandh aandh,
kahai bare-boodhe़ ‘bari ,bari’ bar barahian..

hay hihinat, bhage jat ghaharat gaj,
bhari bhir theli-peli rauandi -khauandi darahian.

nam lai chilat , bilalat, akulat ati,
‘tat tat! ’tauansiat, jhauansiat, jharahian.15.


(16)

lapat karal jvalajalamal dahooan disi,
 dhoom akulane, pahichanai kaun kahi re.

pani ko lalat bilalat , jare gat jat,
 pare paimal jat ‘bhrat! tooan nibahi re’.

 priya tooan parahi, nath, tooan parahi, bap!
bap tooan parahi, poot! poot! tooan parahi re..

‘tulasi’ biloki log byakul behal kahaian ,
 lehi dasasis ab bis chakh chahi re.16.

(17)

bithika bazar prati, atani agar prati,
pavari-pagar prati banaroo bilokie.

adh-oordh banar, bidisi-disi banaroo hai,
manea rahyo hai bhari bararoo tilokiean..

mooandaian aankhi hiy mean, ugharean aankhi agean thadho,
 dhai jai jahaan-tahaan, aur kooo kokie.

lehu, ab lehu tab kooo n sikhabo manea,
 soee satarai jai jahi-jahi rokie.17.
(18)

ek karaian dhauj , ek kahai, kadho sauanj,
ek auanji, pani pikai kahai, banat n avano.

ek pare gadhe ek dadhat hian kadhe, ek
dekhat haian thadhe, kahaian, pavaku bhayavano..

‘tulasi’ kahat ek ‘nike hath lae kapi,
 ajahooan n chhadai balu galako bajavanea’.

 ‘dhao re , bujhao re,’ ki ‘bavare hau ravare, ya ,
 aurai agi lagi n bujhavai siandhu savano’.18.

(19)
kopi dasakandh tab pralay payod bole,
ravan -rajai dhae ai jooth jori kai.

kahyo lankapati lank barat, butao begi,
banaroo bahai marau mahabari bori kai..

 bhalean nath! nai math chale pathapradanath ,
 barashaian musaladhar bar-bar ghori kai.

jivanatean jagi agi , chapari chauguni lagi,
 tulasi bhabhari megh bhage mukhu mori kai.19.

(20)

ihaan jval jare jat, uhaan glani gare gat,
sookhe sakuchat sab kahat pukar hai.

 ‘jug shat bhanu dekhe pralayakrisanu dekhe’ ,
 sesh-mukh -anal biloke bar-bar haian.

 ‘tulasi’ sunyo n kan salilu sarpi -saman,
 ati achiriju kiyo kesarikumar haian.

barid-bachan suni sis sachivanh,
 kahaian dasasis! ‘ees-bamata-bikar haian.20.’
(21)


‘pavaku, pavanu, pani, bhanu, himavanu, jamu,
kalu, lokapal mere dar davaandol haian.

 sahebu mahesu sada sankit ramesu mohian,
 mahatap sahas biranchi lanhean mol haian. .

 ‘tulasi’ tilok aju doojo n birajai raju,
 baje-baje rajanike beta-beti ol haian.

ko hai ees namako, jo bam hot mohooso ko,
 malaval! shravareke bavare-se bol haian.21.’
(22)


bhoomi bhoomipal,byalapalak patal, nak-,
 pal , lokapal jete, subhat-samaju hai.

kahai malavan, jatudhanapati! ravare ko
manahooan akaju anai, aiso kaun aju hai..

ramakohu pavaku, samiroo siy-svasu, kisu,
ees-bamata biloku, banarako byaju hai.

jarat pachari pheri-pheri so nisank lank,
jahaan baanko biroo toso soor-sirataju hai.22.

(23)
pak pakavan bidhi nana ke , sandhano, sidho,
 bibidh bidhan dhan barat bakharahian.

 kanak kirit koti palang , petare, pith ,
 kadhat kahar sab jare bhare bharahian..

 prabal anal badhe jahaan kadhe tahaan dadhe,
 jhapat-lapat bhare bhavan-bhandarahian.

‘ tulasi’ agaroo n pagaroo n bajaroo bachyo,
hathi hathasar jare ghore ghorasarahian.23.

(24)
hat bat hataku pighlii chalo ghi-so ghano,
kanak-karahi lank talaphati tayasoan..

nana pakavan jatudhan balavan sab ,
 pagi pagi dheri kinhi bhalibhaanti bhayasoan..

pahune krisanu pavanamasoan paroso, hanuman
sanamani kai jevae chit -chayasoan.

tulasi nihari arinari dai -dai gari kahaian,
bavarean surari bairoo kinhauan ramarayasoan.24.

(25)
ravanu so rajarogu badhat birat-ur,
 dinu-dinu bikal, sakal sukh raank so.

nana upachar kari hare sur, siddh, muni,
 hot n bisok, aut pavai n manak so..

 ramaki rajaitean rasaini samirasoonu ,
 utari payodhi par sodhi saravak so..

 jatudhan putapak lank -jataroop,
ratan jatan jari kiyo hai mrigaank-so.25.
 

sita ji ki bidaee

  
(26)
jari-bari, kai bidhoom, baridhi butai loom,
 nai matho pagani, bho thadho kar jori kai.

 matu! kripa kijai, sahijani dijai , suni siy,
  dinhi hai asis charoo choodamani chhori kai..

kaha kahauan tat! dekhe jat jyoan bihat din,
 b di avalanb hi , so chale tumh tori kai..

tulasi sanir nain , nehaso sithil bain,
 bikal biloki kapi kahat nihori kai.26..
(27)
divas chh-sat jat janibe n, matu! dharoo,
 dhir, ari -aantaki avadhi rahi thorikai.

baridhi bandhai setu aihaian bhanukulaketu
sanuj kusal kapikataku batori kai..

 bachan binit kahi, sitako prabodhu kari ,
tulasi trikoot chadhi kahat daphori kai.

jai jai janakis dasasis-kari-kesari,
kapisu koodyo bat-ghat udadhi halori kai.27..

(28)
sahasi samirasunu niranidhi langhi lakhi
lank siddhapithu nisi jago hai masanu so .

 tulasi biloki mahasahasu prasann bhee,
debi siy-sarikhi, diyo hai baradanu so..

batika ujari, achhadhari mari, jari gadh,
 bhanukul bhanuko pratapabhanu-bhanu-so.

karat bilok lok-kokanad, kok kapi,
kahai jamavant, ayo, ayo hanumanu so.28.

(29)
gagan nihari , kilakari bhari suni,
 hanuman pahichani bhe sanand sachet haian.

boo dat jahaj bachyo pathikasamaju, mano ,
 aju jae jani sab aankamal det haian.

‘jai jai janakis jai jai lakhan-kapis’ kahi,
koodaian kapi kautuki natat ret-ret haian.

aangadu mayandu nalu nil balasil maha
baladhi phiravaian, mukh nana gati let hai.29.

(30)
ayo hanumanu, pranahetu aankamal det,
 let pagadhoori aik, choomat langool haian.

 ek boojhaian bar-bar siy -samachar , kahaian ,
 pavanakumaroo, bho bigatashram-sool haian..

ek bhookhe jani, agean anaian kand-mool-phal,
ek poojaian bahu balamoot tori phool haian.

 ek kahaian ‘tulasi’ sakal sidhi takean,
jakean kripa-pathanath sitanathu sanukool haian.30.

(31)
siy ko sanehu, silu, katha tatha lankaki,
kahat chale chayasoan, sirano pathu chhanamean.

kahyo jubaraj boli banarasamaju, aju,
 khahu phal, suni peli paithe madhubanamean..

mare bagavan, te pukarat devan ge,
‘ ujare bag aangad’ dekhae ghay tanamean.

kahai kapiraju, kari ae kis, tul-
 sisaki sapath mahamodu mere manamean.31.

bhagavanh ramaki udarata

   
(32)bhagavanh ramaki udarata

nagaroo kuberako sumerooki barabari,
 biranchi-buddhiko bilasu lank niraman bho.

 eesahi chadhai sis bisabahu bir tahaan,
 ravanu so raja raj-tejako nidhanu bho..

‘tulasi’ tilokaki samriddhi, sauanj, sanpada ,
 sakeli chaki rakhi, rasi, jaangaroo jahanu bho.

 tisarean upas banabas siandhu pas so
samaju maharajajoo ko ek din danu bho.32.

iti
(sundarakand samapt)

  1. REDIRECTsaancha:inhean bhi dekhean


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah