टुसू पर्व
thumb|250px|tusoo parv tusoo parv jharakhand ke ku dami aur adivasiyoan ka sabase mahatvapoorn parv hai. yah ja doan mean phasal katane ke bad paush ke mahine mean manaya jata hai. toosoo ka shabdik arth 'kuanvari' hai. is parv ke itihas ka kuchh khas likhit strot nahian hai lekin is parv mean bahut se karmakaand hote haian. yah atyant hi rangin aur jivan se paripoorn tyauhar hai. makar sankrati ke avasar par manaye jane vale is tyauhar ke din poore koo dami, adivasi samuday dvara apane nach-ganoan evan makar sankraanti par subah nadi mean snan kar ugate soory ki prarthana karake tusoo (lakshmi ya sarasvati) ki pooja ki jati hai.
tusoo parv aur makar sankraanti
soory ke uttarayan yani soory ka dhanu rashi se makar rashi mean pravesh shubh mana jata hai. isi dauran din b de hone lagate haian aur pramukh parv ke roop mean makar sankraanti ka tyauhar manaya jata hai. makar sankraanti ka parv poore desh mean alag-alag namoan se manaya jata hai. isi kram mean jharakhand mean makar sankraanti ko tusoo parv ya makar parv ke nam se manaya jata hai. khetoan mean taiyar huee nayi phasal ke svagat mean jab bharat ke adhikaansh log makar sakraanti ka tyauhar manate hai tab jangaloan aur paha doan ke rajy jharakhand ke gramin, adivasi apani beti tusoo mani ke balidan ki yad mean rajy ka paranparik tyauhar tusoo manate haian. yah mukhy roop se jharakhand ka tyauhar hai, lekin u disa aur pashchim bangal mean bhi isaki dhoom hoti hai.
katha
jharakhand mean prachalit lok katha ke mutabik tusoo mani ka janm poorvi bharat ke ek kurmi kisan parivar mean hua tha. jharakhand ki sima ke najadik u disa ke mayoorabhanj ki rahane vali dini tusoo mani ki khoobasoorati ke charche har taraph the. 18vian sadi mean bangal ke navab sirajuddaula ke kuchh sainik bhi usaki khoobasoorati ke divane the. ek din unhoanne galat niyat se tusoo mani ka apaharan kar liya. jaise hi yah khabar navab sirajuddaula ko mili, to unhoanne is ghatana ke prati apani narajagi jahir ki aur sainikoan ko saja dene ke sath hi tusoo mani ko samman ke sath vapas ghar bhej diya. ghar vapas jane par tatkalin roodhivadi samaj ne tusoo mani ki pavitrata par prashnachinh lagakar use svikarane se mana kar diya. is ghatana se dukhi tusoo mani ne sthaniy damodar nadi mean jan dekar apani pavitrata ka praman diya. jis din tusoo mani ne apani jan di, us din makar sankrati thi. is ghatana ne poore kurmi samaj khasakar mahilaoan aur l dakiyoan ko udvelit kar diya. tabhi se kurmi samaj apani beti ke balidan ki yad mean tusoo parv manata a raha hai. aj jharakhand ke adivasiyoan ke sath hi any janajati ke alava kshetr ke any log bhi mana rahe haian.
aise manate haian parv
thumb|250px|tusoo parv jharakhand khasakar gramin kshetroan mean makar sankraanti se karib ek mah pahale paush se hi tusoo mani ki mitti ki moorti bana kar usaki pooja shuroo ho jati hai. makar sankraanti ke din is parv ka samapan moorti ko sthaniy nadi mean pravahit kar kiya jata hai. is dauran tusoo aur chau dal (ek paranparik mandap) sajane ka kam bhi hota hai. is kam ko keval kuanvari l dakiyaan hi karati haian. visarjan ke lie nadi par le jane ke dauran sthaniy log tusoo ke paranparik git gate aur nachate hue chalate haian.
is mauke par sthaniy log apane gharoan mean gu d, pitha aur chaval adi banaya jata hai. vyanjan mean nariyal ka bhi prayog hota hai. tusoo parv ke dauran jagah-jagah par murga l daee ki pratiyogita bhi hoti hai. kee sthanoan par tusoo mela ka ayojan bhi kiya jata hai.
bharat mean makar sankraanti
yah parv bharat ke sath hi nepal v any kshetroan mean vibhinn nam aur paranpara ke sath manaya jata hai-
- makar sankraanti : chhattisagadh, goa, u disa, hariyana, bihar, jharakhand, aandhr pradesh, telangana, karnatak, keral, madhy pradesh, maharashtr, manipur, rajasthan, sikkim, uttar pradesh, uttarakhand, bihar, pashchim bangal aur jammoo.
- tusoo parv : jharakhand, bangal, u disa
- tai poangal, ujhavar tirunal : tamilanadu
- uttarayan : gujarat, uttarakhand
- maghi : hariyana, himachal pradesh, panjab
- bhogali bihu : asam
- shishur seankrat : kashmir ghati
- khich di : uttar pradesh aur pashchimi bihar
- paush sankraanti : pashchim bangal
- makar sankraman : karnatak
- maghe sankraanti ya maghi sankraanti, khich di sankraanti : nepal
|
|
|
|
|