मैंगनीज: Difference between revisions
[unchecked revision] | [unchecked revision] |
व्यवस्थापन (talk | contribs) m (Text replace - "==टीका टिप्पणी और संदर्भ==" to "{{संदर्भ ग्रंथ}} ==टीका टिप्पणी और संदर्भ==") |
No edit summary |
||
Line 96: | Line 96: | ||
|CAS number=7439-96-5 | |CAS number=7439-96-5 | ||
|isotopes= | |isotopes= | ||
{{Elementbox_isotopes_decay3 | mn=52 | sym=Mn | na=syn | hl=5.591 d | dm1=ε | de1=- | pn1=52 | ps1=[[ | {{Elementbox_isotopes_decay3 | mn=52 | sym=Mn | na=syn | hl=5.591 d | dm1=ε | de1=- | pn1=52 | ps1=[[क्रोमियम|Cr]] | | ||
dm2=β<sup>+</sup> | de2=0.575 | pn2=52 | ps2=[[ | dm2=β<sup>+</sup> | de2=0.575 | pn2=52 | ps2=[[क्रोमियम|Cr]]| | ||
dm3=γ | de3=0.7, 0.9, 1.4 | pn3= | ps3=- }} | dm3=γ | de3=0.7, 0.9, 1.4 | pn3= | ps3=- }} | ||
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=53 | sym=Mn | na=ट्रेस | hl=3.74 ×10<sup>6</sup> y | dm=ε | de=- | pn=53 | ps=[[ | {{Elementbox_isotopes_decay | mn=53 | sym=Mn | na=ट्रेस | hl=3.74 ×10<sup>6</sup> y | dm=ε | de=- | pn=53 | ps=[[क्रोमियम|Cr]] }} | ||
{{Elementbox_isotopes_decay2 | mn=54 | sym=Mn | na=syn | hl=312.3 d | dm1=ε | de1=1.377 | pn1=54 | ps1=[[ | {{Elementbox_isotopes_decay2 | mn=54 | sym=Mn | na=syn | hl=312.3 d | dm1=ε | de1=1.377 | pn1=54 | ps1=[[क्रोमियम|Cr]] | dm2=γ | de2=0.834 | pn2= | ps2=- }} | ||
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=55 | sym=Mn | na=100% | n=30 }} | {{Elementbox_isotopes_stable | mn=55 | sym=Mn | na=100% | n=30 }} | ||
|isotopes comment= | |isotopes comment= |
Revision as of 11:17, 15 July 2011
- REDIRECTसाँचा:Infobox element
(अंग्रेज़ी:Manganese) मैंगनीज का प्रतीकानुसार 'Mn', परमाणु संख्या- 25 तथा परमाणु भार- 54.93 है। मैंगनीज का इलेक्ट्रॉनिक विन्यास- 1s2 2s2 2p6, 3s2 3p6, 14s2 3d5 है। मैंगनीज का आवर्त सारणी में स्थान- उपवर्ग VII B, आवर्त- चतुर्थ, ब्लॉक- d है।
निष्कर्षण
मैंगनीज का निष्कर्षण मुख्यतः पाइरोलुसाइट नामक अयस्क से किया जाता है।
यौगिक
पोटैशियम परमैंगनेट
पोटैशियम परमैंगनेट (KMnO4) एक बैंगनी रंग का क्रिस्टलीय ठोस है। इसे लाल दवा के नाम से जाना जाता है। औद्योगिक पैमाने पर इसका उत्पादन मैंगनीज के अयस्क पाइरोलुसाइट से होता है। इसका रवा बैंगनी रंग का होता है। तथा उसमें धातुई चमक भी होती है। यह जल में साधारण विलेय है तथा गुलाबी रंग का विलयन बनाता है। इसे प्रबलता से गर्म करने पर पोटैशियम मैंगनेट एवं मैंगनीज डाइऑक्साइड बनता है। पोटैशियम परमैंगनेट का विस्तृत उपयोग आयतनीय विश्लेषण में ऑक्सीकारक के रूप में होता है। कार्बनिक यौगिकों में द्विबंधन की जाँच में भी इसका उपयोग होता है। ऊनी, रेशमी एवं सूती कपड़ों के विरंजन तथा तेलों को रंगहीन बनाने में भी इसका उपयोग होता है। यह जल को कीटाणुरहित करता है।
मैंगनीज डाइऑक्साइड
शुष्क सेलों में मैंगनीज डाइऑक्साइड (MnO2) विध्रुवक का कार्य करता है।
विशेष
जीवित मानव शरीर में मैंगनीज सबसे कम पाया जाने वाला तत्त्व है।
|
|
|
|
|
टीका टिप्पणी और संदर्भ
संबंधित लेख
आवर्त सारणी | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Uut | Uuq | Uup | Lv | Uus | Uuo | ||||||||||
|