Difference between revisions of "इंडिया गेट"
[unchecked revision] | [quality revision] |
(33 intermediate revisions by 9 users not shown) | |||
Line 1: | Line 1: | ||
− | + | {{सूचना बक्सा पर्यटन | |
− | [[यमुना नदी]] के किनारे स्थित | + | |चित्र=India-Gate-4.jpg |
− | + | |चित्र का नाम=इंडिया गेट, दिल्ली | |
− | + | |विवरण=[[दिल्ली]] का महत्त्वपूर्ण स्मारक, इंडिया गेट को 80,000 से अधिक भारतीय सैनिकों की याद में निर्मित किया गया था जिन्होंने '''प्रथम विश्वयुद्ध''' में वीरगति पाई थी। | |
− | + | |राज्य=[[राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली]] | |
− | == | + | |केन्द्र शासित प्रदेश= |
− | + | |ज़िला=[[नई दिल्ली]] | |
− | + | |निर्माता= | |
− | + | |स्वामित्व= | |
− | + | |प्रबंधक= | |
− | + | |निर्माण काल=[[1931]] | |
− | + | |स्थापना= इंडिया गेट की नींव 1921 में [[ड्यूक ऑफ़ कनॉट]] ने रखी थी और इसे कुछ साल बाद तत्कालीन [[वायसराय]] [[लॉर्ड इरविन]] ने राष्ट्र को समर्पित किया था। | |
− | + | |भौगोलिक स्थिति=उत्तर- 28°36′46.31″; पूर्व- 77°13′45.5″ | |
+ | |मार्ग स्थिति=इंडिया गेट, [[इंदिरा गांधी अंतरराष्ट्रीय हवाई अड्डा]] से 19.5 किमी की दूरी पर स्थित है। | ||
+ | |प्रसिद्धि=अमर जवान ज्योति | ||
+ | |कब जाएँ= | ||
+ | |कैसे पहुँचें=हवाई जहाज़, रेल, बस आदि से पहुँचा जा सकता है। | ||
+ | |हवाई अड्डा=इंदिरा गांधी अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा | ||
+ | |रेलवे स्टेशन=पुरानी दिल्ली, नई दिल्ली, हज़रत निज़ामुद्दीन | ||
+ | |बस अड्डा=सराय काले ख़ाँ बस अड्डा | ||
+ | |यातायात=ऑटो रिक्शा, टैक्सी, मेट्रो रेल, बस | ||
+ | |क्या देखें=अमर जवान ज्योति स्मारक, बोट क्लब, गणतंत्र दिवस परेड | ||
+ | |कहाँ ठहरें=होटल, धर्मशाला, अतिथि गृह | ||
+ | |क्या खायें= | ||
+ | |क्या ख़रीदें= | ||
+ | |एस.टी.डी. कोड=011 | ||
+ | |ए.टी.एम=लगभग सभी | ||
+ | |सावधानी= | ||
+ | |मानचित्र लिंक=[http://maps.google.com/maps?q=india+gate+delhi&hl=en&ll=28.616549,77.232599&spn=0.033981,0.084543&hnear=India+Gate,+New+Delhi,+Delhi,+India&t=m&z=14&vpsrc=6 गूगल मानचित्र] | ||
+ | |संबंधित लेख=[[लाल क़िला दिल्ली|लाल क़िला]], [[जामा मस्जिद दिल्ली|जामा मस्जिद]], [[राष्ट्रपति भवन]] | ||
+ | |शीर्षक 1=वास्तुकार | ||
+ | |पाठ 1=एडविन ल्यूटियन्स | ||
+ | |शीर्षक 2= | ||
+ | |पाठ 2= | ||
+ | |अन्य जानकारी=इंडिया गेट को पहले '''अखिल भारतीय युद्ध स्मृति''' के नाम से जाना जाता था। | ||
+ | |बाहरी कड़ियाँ= | ||
+ | |अद्यतन={{अद्यतन|15:57, 6 अगस्त 2013 (IST)}} | ||
+ | }} | ||
+ | '''इंडिया गेट''' [[दिल्ली]] का ही नहीं अपितु [[भारत]] का महत्वपूर्ण स्मारक है। इंडिया गेट को 80,000 से अधिक भारतीय सैनिकों की याद में निर्मित किया गया था जिन्होंने प्रथम विश्वयुद्ध में वीरगति पाई थी। यह स्मारक 42 मीटर ऊंची आर्च से सज्जित है और इसे प्रसिद्ध वास्तुकार एडविन ल्यूटियन्स ने डिज़ाइन किया था। इंडिया गेट को पहले '''अखिल भारतीय युद्ध स्मृति''' के नाम से जाना जाता था। इंडिया गेट की डिज़ाइन इसके फ्रांसीसी प्रतिरूप स्मारक आर्क- डी-ट्रायोम्फ के समान है। | ||
+ | ==भौगोलिक स्थिति== | ||
+ | [[यमुना नदी]] के किनारे स्थित दिल्ली शहर [[भारत]] की राजधानी है जो प्राचीन और गतिशील इतिहास के साथ एक चमकदार आधुनिक शहर है। इंडिया गेट [[दिल्ली]] के [[राजपथ]] पर स्थित है। इस शहर में बहुपक्षीय संस्कृति है जो पूरे राष्ट्र का एक लघु ब्रह्मांड कहा जा सकता है। इस शहर में एक साथ दो अनोखे अनुभव होते हैं- | ||
+ | #[[नई दिल्ली]] अपनी चौड़ी सड़कों और ऊंची इमारतों के साथ एक समकालीन शहर होने का अनुभव कराता है। | ||
+ | #पुरानी दिल्ली की सड़कों पर चलते हुए आप एक पुराने [[युग]] का नज़ारा ले सकते हैं, जहाँ तंग गलियां और पुरानी हवेलियाँ दिखाई देती हैं। दिल्ली में हज़ारों पुराने ऐतिहासिक स्मारक और धार्मिक महत्व के स्थान हैं। | ||
+ | [[चित्र:A-View-Of-India-Gate.jpg|thumb|left|इंडिया गेट, [[दिल्ली]]]] | ||
+ | ==निर्माणकाल== | ||
+ | प्रथम विश्वयुद्ध और अफ़ग़ान युद्ध में मारे गए भारतीय जवानों की याद में [[1931]] में बनकर तैयार हुआ। | ||
==वास्तुकला== | ==वास्तुकला== | ||
− | + | यह इमारत लाल पत्थर से बनी है जो एक विशाल ढांचे के मंच पर खड़ी है। इसके आर्च के ऊपर दोनों ओर 'इंडिया' लिखा है। इसकी दीवारों पर 70,000 से अधिक भारतीय सैनिकों के नाम शिल्पित किए गए हैं, जिनकी याद में इसे बनाया गया है। इसके शीर्ष पर उथला गोलाकार बाउलनुमा आकार है जिसे विशेष अवसरों पर जलते हुए तेल से भरने के लिए बनाया गया था। | |
− | यह इमारत लाल पत्थर से बनी | + | [[चित्र:India-gate.jpg|thumb|left|इंडिया गेट, [[दिल्ली]]]] |
− | + | *इंडिया गेट जिन सैनिकों की याद में बनाया गया था उनके नाम इस इमारत पर खुदे हुए हैं। इंडिया गेट की नींव [[1921]] में [[ड्यूक ऑफ़ कनॉट]] ने रखी थी और इसे कुछ साल बाद तत्कालीन [[वायसराय]] [[लॉर्ड इरविन]] ने राष्ट्र को समर्पित किया था। इंडिया गेट दिल्ली की महत्त्वपूर्ण इमारत है। दिल्ली आने वाले पर्यटक यहाँ अवश्य आते हैं। | |
− | *शहीद सैनिकों की स्मृति में यहाँ एक राइफ़ल के ऊपर सैनिक की टोपी रखी गयी है जिसके चार कोनों पर सदैव 'अमर जवान ज्योति' जलती रहती है। इसकी दीवारों पर उन हज़ारों शहीद सैनिकों के नाम हैं। सबसे ऊपर | + | *शहीद सैनिकों की स्मृति में यहाँ एक राइफ़ल के ऊपर सैनिक की टोपी रखी गयी है जिसके चार कोनों पर सदैव 'अमर जवान ज्योति' जलती रहती है। इसकी दीवारों पर उन हज़ारों शहीद सैनिकों के नाम हैं। सबसे ऊपर अंग्रेज़ी में लिखा है- |
− | |||
<blockquote>To the dead of the Indian armies who fell honoured in France and Flanders Mesopotamia and Persia East Africa Gallipoli and elsewhere in the near and the far-east and in sacred memory also of those whose names are recorded and who fell in India or the north-west frontier and during the Third Afgan War. | <blockquote>To the dead of the Indian armies who fell honoured in France and Flanders Mesopotamia and Persia East Africa Gallipoli and elsewhere in the near and the far-east and in sacred memory also of those whose names are recorded and who fell in India or the north-west frontier and during the Third Afgan War. | ||
<br /> | <br /> | ||
− | + | भारतीय सेनाओं के शहीदों के लिए, जो [[फ्रांस]] और फ्लैंडर्स मेसोपोटामिया, [[फारस]], पूर्वी अफ्रीका गैलीपोली और निकटपूर्व एवं सुदूरपूर्व की अन्य जगहों पर शहीद हुए, और उनकी पवित्र स्मृति में भी जिनके नाम दर्ज हैं और जो तीसरे अफ़ग़ान युद्ध में [[भारत]] में या उत्तर-पश्चिमी सीमा पर मृतक हुए।</blockquote> | |
− | |||
− | भारतीय सेनाओं के शहीदों के लिए, जो फ्रांस और फ्लैंडर्स मेसोपोटामिया, फारस, पूर्वी अफ्रीका गैलीपोली और निकटपूर्व एवं सुदूरपूर्व की अन्य जगहों पर शहीद हुए, और उनकी पवित्र स्मृति में भी जिनके नाम | ||
− | |||
==अमर जवान ज्योति== | ==अमर जवान ज्योति== | ||
− | इंडिया गेट के | + | इंडिया गेट के तल पर एक अन्य स्मारक, अमर जवान ज्योति है, जिसे स्वतंत्रता के बाद जोड़ा गया था। यहाँ निरंतर एक ज्वाला जलती है जो उन अंजान सैनिकों की याद में है जिन्होंने इस राष्ट्र की सेवा में अपना जीवन समर्पित कर दिया। [[चित्र:Amar-Jawan-Jyoti.jpg|thumb|left|250px|अमर जवान ज्योति, इंडिया गेट, [[दिल्ली]]]] अमर जवान ज्योति की स्थापना [[1971]] के [[भारत-पाकिस्तान युद्ध (1971)|भारत-पाक युद्ध]] में भाग लेने वाले सैनिकों की याद में की गई थी। |
− | |||
==बोट क्लब== | ==बोट क्लब== | ||
− | इसके आस पास हरे भरे मैदान, बच्चों का उद्यान और प्रसिद्ध बोट क्लब इसे एक उपयुक्त पिकनिक स्थल बनाते हैं। इंडिया गेट के फव्वारे के पास बहती शाम की ठण्डी हवा ढेर सारे दर्शकों को | + | इसके आस पास हरे भरे मैदान, बच्चों का उद्यान और प्रसिद्ध बोट क्लब इसे एक उपयुक्त पिकनिक स्थल बनाते हैं। इंडिया गेट के फव्वारे के पास बहती शाम की ठण्डी हवा ढेर सारे दर्शकों को यहाँ आकर्षित करती है। शाम के समय इंडिया गेट के चारों ओर लगी रोशनियों से इसे प्रकाशमान किया जाता है जिससे एक भव्य दृश्य बनता है। स्मारक के पास खड़े होकर [[राष्ट्रपति भवन]] का नज़ारा लिया जा सकता है। सुंदरतापूर्वक रोशनी से भरे हुए इस स्मारक के पीछे काला होता [[आकाश]] इसे एक यादगार पृष्ठभूमि प्रदान करता है। [[दिन]] के [[प्रकाश]] में भी इंडिया गेट और [[राष्ट्रपति भवन]] के बीच एक मनोहारी दृश्य दिखाई देता है। |
+ | [[चित्र:Gurkha-Rifles.jpg|thumb|[[गणतंत्र दिवस]] पर गुरखा राइफल्स की परेड]] | ||
==गणतंत्र दिवस परेड== | ==गणतंत्र दिवस परेड== | ||
− | हर वर्ष 26 जनवरी को इंडिया गेट गणतंत्र दिवस की परेड का गवाह बनता | + | हर [[वर्ष]] [[26 जनवरी]] को इंडिया गेट [[गणतंत्र दिवस]] की परेड का गवाह बनता है। जहाँ आधुनिकतम रक्षा प्रौद्योगिकी के उन्नयन का प्रदर्शन किया जाता है। यहाँ आयोजित की जाने वाली परेड [[भारत]] देश की रंगीन और विविध सांस्कृतिक विरासत की झलक भी दिखाती है, जिसमें देश भर से आए हुए कलाकार इस अवसर पर अपनी [[कला]] का प्रदर्शन करते हैं। |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | {{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक3 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }} | ||
+ | ==वीथिका== | ||
+ | <gallery> | ||
+ | चित्र:India-Gate-3.jpg|इंडिया गेट, [[दिल्ली]] | ||
+ | चित्र:India-Gate-Delhi-8.jpg|इंडिया गेट, [[दिल्ली]] | ||
+ | चित्र:India-Gate-Delhi.jpg|इंडिया गेट, [[दिल्ली]] | ||
+ | </gallery> | ||
+ | ==टीका-टिप्पणी और संदर्भ== | ||
+ | <references/> | ||
+ | ==बाहरी कड़ियाँ== | ||
+ | *[http://knowindia.gov.in/hindi/knowindia/culture_heritage.php?id=44 भारत की आधिकारिक वेबसाइट ] | ||
+ | *[http://www.delhitourism.nic.in/delhitourism/hindi/india_tourist_destination/index_3.jsp भारत के पर्यटन गंतव्यों की सूची ] | ||
+ | ==संबंधित लेख== | ||
+ | {{भारत के मुख्य पर्यटन स्थल}}{{दिल्ली}} | ||
[[Category:राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली]] | [[Category:राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली]] | ||
+ | [[Category:दिल्ली]] | ||
+ | [[Category:दिल्ली के पर्यटन स्थल]] | ||
[[Category:राष्ट्रीय स्मारक]] | [[Category:राष्ट्रीय स्मारक]] | ||
[[Category:ऐतिहासिक स्थल]] | [[Category:ऐतिहासिक स्थल]] | ||
Line 48: | Line 84: | ||
[[Category:पर्यटन कोश]] | [[Category:पर्यटन कोश]] | ||
__INDEX__ | __INDEX__ | ||
+ | __NOTOC__ |
Latest revision as of 07:26, 6 May 2018
iandiya get
| |||
vivaran | dilli ka mahattvapoorn shmarak, iandiya get ko 80,000 se adhik bharatiy sainikoan ki yad mean nirmit kiya gaya tha jinhhoanne pratham vishhvayuddh mean viragati paee thi. | ||
rajy | rashtriy rajadhani kshetr dilli | ||
zila | nee dilli | ||
nirman kal | 1931 | ||
sthapana | iandiya get ki nianv 1921 mean dyook aauf kan aaut ne rakhi thi aur ise kuchh sal bad tatkalin vayasaray l aaurd iravin ne rashtr ko samarpit kiya tha. | ||
bhaugolik sthiti | uttar- 28°36′46.31″; poorv- 77°13′45.5″ | ||
marg sthiti | iandiya get, iandira gaandhi aantararashtriy havaee adda se 19.5 kimi ki doori par sthit hai. | ||
prasiddhi | amar javan jhyoti | ||
kaise pahuanchean | havaee jahaz, rel, bas adi se pahuancha ja sakata hai. | ||
havaee adda | iandira gaandhi aantarrashtriy havaee adda | ||
relave steshan | purani dilli, nee dilli, hazarat nizamuddin | ||
bas adda | saray kale khaan bas adda | ||
yatayat | aauto riksha, taiksi, metro rel, bas | ||
kya dekhean | amar javan jhyoti shmarak, bot khlab, ganatantr divas pared | ||
kahaan thaharean | hotal, dharmashala, atithi grih | ||
es.ti.di. kod | 011 | ||
e.ti.em | lagabhag sabhi | ||
chitr:Map-icon.gif | googal manachitr | ||
sanbandhit lekh | lal qila, jama masjid, rashtrapati bhavan | vashtukar | edavin lhyootiyanhs |
any janakari | iandiya get ko pahale akhil bharatiy yuddh shmriti ke nam se jana jata tha. | ||
adyatan | 15:57, 6 agast 2013 (IST)
|
iandiya get dilli ka hi nahian apitu bharat ka mahathvapoorn shmarak hai. iandiya get ko 80,000 se adhik bharatiy sainikoan ki yad mean nirmit kiya gaya tha jinhhoanne pratham vishhvayuddh mean viragati paee thi. yah shmarak 42 mitar ooanchi arch se sajjit hai aur ise prasiddh vashtukar edavin lhyootiyanhs ne dizain kiya tha. iandiya get ko pahale akhil bharatiy yuddh shmriti ke nam se jana jata tha. iandiya get ki dizain isake phraansisi pratiroop shmarak ark- di-trayomhph ke saman hai.
bhaugolik sthiti
yamuna nadi ke kinare sthit dilli shahar bharat ki rajadhani hai jo prachin aur gatishil itihas ke sath ek chamakadar adhunik shahar hai. iandiya get dilli ke rajapath par sthit hai. is shahar mean bahupakshiy sanshkriti hai jo poore rashhtr ka ek laghu brahmaand kaha ja sakata hai. is shahar mean ek sath do anokhe anubhav hote haian-
- nee dilli apani chau di s dakoan aur ooanchi imaratoan ke sath ek samakalin shahar hone ka anubhav karata hai.
- purani dilhli ki s dakoan par chalate hue ap ek purane yug ka nazara le sakate haian, jahaan tang galiyaan aur purani haveliyaan dikhaee deti haian. dilhli mean hazaroan purane aitihasik shmarak aur dharmik mahathv ke shthan haian.
[[chitr:A-View-Of-India-Gate.jpg|thumb|left|iandiya get, dilli]]
nirmanakal
pratham vishvayuddh aur afagan yuddh mean mare ge bharatiy javanoan ki yad mean 1931 mean banakar taiyar hua.
vastukala
yah imarat lal paththar se bani hai jo ek vishal dhaanche ke manch par kh di hai. isake arch ke oopar donoan or 'iandiya' likha hai. isaki divaroan par 70,000 se adhik bharatiy sainikoan ke nam shilpit kie ge haian, jinaki yad mean ise banaya gaya hai. isake shirsh par uthala golakar baulanuma akar hai jise vishesh avasaroan par jalate hue tel se bharane ke lie banaya gaya tha. [[chitr:India-gate.jpg|thumb|left|iandiya get, dilli]]
- iandiya get jin sainikoan ki yad mean banaya gaya tha unake nam is imarat par khude hue haian. iandiya get ki nianv 1921 mean dyook aauf kan aaut ne rakhi thi aur ise kuchh sal bad tatkalin vayasaray l aaurd iravin ne rashtr ko samarpit kiya tha. iandiya get dilli ki mahattvapoorn imarat hai. dilli ane vale paryatak yahaan avashy ate haian.
- shahid sainikoan ki smriti mean yahaan ek raifal ke oopar sainik ki topi rakhi gayi hai jisake char konoan par sadaiv 'amar javan jyoti' jalati rahati hai. isaki divaroan par un hazaroan shahid sainikoan ke nam haian. sabase oopar aangrezi mean likha hai-
To the dead of the Indian armies who fell honoured in France and Flanders Mesopotamia and Persia East Africa Gallipoli and elsewhere in the near and the far-east and in sacred memory also of those whose names are recorded and who fell in India or the north-west frontier and during the Third Afgan War.
bharatiy senaoan ke shahidoan ke lie, jo phraans aur phlaiandars mesopotamiya, pharas, poorvi aphrika gailipoli aur nikatapoorv evan sudoorapoorv ki any jagahoan par shahid hue, aur unaki pavitr smriti mean bhi jinake nam darj haian aur jo tisare afagan yuddh mean bharat mean ya uttar-pashchimi sima par mritak hue.
amar javan jhyoti
iandiya get ke tal par ek anhy shmarak, amar javan jhyoti hai, jise shvatantrata ke bad jo da gaya tha. yahaan nirantar ek jhvala jalati hai jo un aanjan sainikoan ki yad mean hai jinhhoanne is rashhtr ki seva mean apana jivan samarpit kar diya. [[chitr:Amar-Jawan-Jyoti.jpg|thumb|left|250px|amar javan jhyoti, iandiya get, dilli]] amar javan jyoti ki sthapana 1971 ke bharat-pak yuddh mean bhag lene vale sainikoan ki yad mean ki gee thi.
bot khlab
isake as pas hare bhare maidan, bachhchoan ka udyan aur prasiddh bot khlab ise ek upayukht pikanik shthal banate haian. iandiya get ke phavhvare ke pas bahati sham ki thandi hava dher sare darshakoan ko yahaan akarshit karati hai. sham ke samay iandiya get ke charoan or lagi roshaniyoan se ise prakashaman kiya jata hai jisase ek bhavhy drishhy banata hai. shmarak ke pas kh de hokar rashhtrapati bhavan ka nazara liya ja sakata hai. suandaratapoorvak roshani se bhare hue is shmarak ke pichhe kala hota akash ise ek yadagar prishhthabhoomi pradan karata hai. din ke prakash mean bhi iandiya get aur rashhtrapati bhavan ke bich ek manohari drishhy dikhaee deta hai. [[chitr:Gurkha-Rifles.jpg|thumb|ganatantr divas par gurakha raiphals ki pared]]
ganatantr divas pared
har varsh 26 janavari ko iandiya get ganatantr divas ki pared ka gavah banata hai. jahaan adhunikatam raksha praudyogiki ke unhnayan ka pradarshan kiya jata hai. yahaan ayojit ki jane vali pared bharat desh ki rangin aur vividh saanshkritik virasat ki jhalak bhi dikhati hai, jisamean desh bhar se ae hue kalakar is avasar par apani kala ka pradarshan karate haian.
|
|
|
|
|
vithika
- chitr:India-Gate-3.jpg
iandiya get, dilli
- chitr:India-Gate-Delhi-8.jpg
iandiya get, dilli
- chitr:India-Gate-Delhi.jpg
iandiya get, dilli
tika-tippani aur sandarbh
bahari k diyaan
sanbandhit lekh