बलराज साहनी

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
balaraj sahani
poora nam yudhishthar sahani (vastavik nam)
prasiddh nam balaraj sahani
janm 1 mee, 1913
janm bhoomi ravalapiandi, bharat (ab pakistan)
mrityu 13 aprail, 1973
mrityu sthan muanbee, maharashtr
pati/patni damayanti
santan parikshat sahani
karm bhoomi bharat
karm-kshetr abhineta
mukhy filmean kabuli vala, lajavanti, haqiqat, do bigha zamin, dharati ke lal, garm hava, vaqt, do raste adi
shiksha aangrezi sahity mean snattakottar
vidyalay gavarnameant k aaulej, lahaur
nagarikata bharatiy
any janakari balaraj sahani behatarin sahityakar bhi the. unhoanne 'pakistan ka safar' aur 'roosi sapharanama' jaise charchit yatra vritaantoan ki rachana ki thi, jinamean un deshoan ki rajanitik, bhaugolik, arthik aur samajik paristhatiyoan ka shanadar chitran kiya gaya hai.

balaraj sahani (aangrezi: Balraj Sahni, janm: 1 mee, 1913; mrityu: 13 aprail, 1973) hindi filmoan ke prasiddh abhineta the. unaka janm ravalapiandi (pakistan) mean hua tha. balaraj sahani khyati prapt lekhak bhishm sahani ke b de bhaee v charitr abhineta parikshat sahani ke pita the. ve rangamanch aur sinema ki apratim pratibha the. balaraj sahani ko ek aise abhineta ke roop mean jana jata tha, jinhean rangamanch aur film donoan hi madhyamoan mean saman dilachaspi thi. unaki sabase b di visheshata yah thi ki ve apane sashakt abhinay se darshakoan ko parde ke patr se bhavanatmak roop se jo d dete the.

janm tatha shiksha

ravalapiandi mean ek madhyam vargiy vyavasayi parivar mean 1 mee, 1913 ko balaraj sahani ka janm hua tha. unaka mool nam 'yudhishthar sahani' tha. balaraj sahani ka jhukav bachapan se hi pita ke peshe ki or n hokar abhinay ki or tha. unhoanne aangrezi sahity mean snattakottar ki shiksha lahaur ke mashahoor 'gavarnameant k aaulej' se poori ki thi. padhaee poori karane ke bad balaraj sahani ravalapiandi laut gaye aur pita ke vyapar mean unaka hath bantane lage.

mahatma gaandhi se sampark

varsh 1930 ke aant me balaraj sahani aur unaki patni damayanti ravalapiandi ko chho dakar gurudev ravindr nath taigor ke 'shaanti niketan' pahuanche, jahaan balaraj sahani aangrezi ke shikshak niyukt hue. varsh 1938 mean balaraj sahani ne mahatma gaandhi ke sath bhi kam kiya. isake ek varsh ke pashchat mahatma gaandhi ke sahayog se balaraj sahani ko bi.bi.si ke hindi ke udaghoshak ke roop mean ianglaiand mean niyukt kiya gaya. lagabhag paanch varsh ke iglaiand pravas ke bad vah 1943 mean bharat laut aye.[1]

abhinay jivan ki shuruat

balaraj sahani apane bachapan ka shauq poora karane ke liye 'iandiyan progresiv thiyetar esosiyeshan' (ipta) mean shamil ho gaye. 'ipta' mean varsh 1946 mean unhean sabase pahale phani majamoodar ke natak 'iansaph' mean abhinay karane ka mauka mila. isake sath hi khvaja ahamad abbas ke nirdeshan mean ipta ki hi nirmit film 'dharati ke lal' mean bhi balaraj sahani ko bataur abhineta kam karane ka mauka mila. ipta se jude rahane ke karan balaraj sahani ko kee kathinaiyoan ka samana karana p da. unhean apane kraantikari aur kamyunist vicharoan ke karan jel bhi jana pada. un dinoan vah film 'halachal' ki shootiang mean vyast the aur nirmata ke agrah par vishesh vyavastha ke tahat film ki shootiang kiya karate the. shootiang khatm hone ke bad vapas jel chale jate the.[1]

janamanas ke abhineta

samyavadi vicharadhara ke mukhar samarthak sahani janamanas ke abhineta the, jo apane sashakt abhinay se darshakoan ko parde ke patr se bhavanatmak roop se jo d dete the. jab parde par vah apani 'do bigha zamin' film mean zamin ganva chuke mazadoor, riksha chalak ki bhoomika mean nazar ae to kahian se nahian mahasoos hua ki kolakata ki s dakoan par riksha khianch raha riksha chalak shanbhu nahian balki koee sthapit abhineta hai. darasal patroan mean poori tarah doob jana unaki khoobi thi. yah 'kabuli vala', 'lajavanti', 'haqiqat', do bigha zamin, 'dharati ke lal', 'garm hava', 'vaqt', 'do raste' sahit unaki kisi bhi film mean mahasoos kiya ja sakata hai.

svabhimani vyaktitv

balaraj sahani ka filmoan mean ana sanyog hi raha tha. unhoanne 'hans patrika' ko ek kahani likhi thi, jo asvikrit hokar laut aee. unhoanne khud hi likha hai ki- "vah un bhagyashali lekhakoan mean the jinaki bheji huee koee rachana asvikrit nahian huee thi." lekin bich mean char sal tak unhoanne koee kahani nahian likhi. chhoote abhyas ko bahal karane ka prayas karate hue unhoanne ek kahani likhi aur use 'hans patrika' ko bhej diya, lekin vah asvikrit hokar vapas a gee. isase unake svabhiman ko thes lagi aur usake bad unhoanne koee kahani nahian likhi. unhoanne apane ek alekh mean likha tha ki filmoan ka marg apanane ka karan vah asvikrit kahani bhi rahi.

pramukh filmean

[[chitr:Garm-Hava.jpg|thumb|garm hava]]

  • do bigha zamin
  • dharati ke lal
  • hamalog
  • garm hava
  • sima
  • vaqt
  • kathaputali
  • lajavanti
  • sone ki chidiya
  • ghar sansar
  • satta bazar
  • bhabhi ki choo diyaan
  • haqiqat
  • do raste
  • ek phool do mali
  • mere hamasaphar

do bigha zamin

[[chitr:Do-bigha-zameen.jpg|thumb|do bigha zamin]]

  1. REDIRECTsaancha:mukhy

varsh 1953 mean bimal ray ke nirdeshan me bani film do bigha jamin balaraj sahani ke kairiyar me aham p dav sabit huee. film do bigha jamin ki kamayabi ke bad balaraj sahani shoharat ki buanladiyoan par ja pahuanche. is film ke madhyam se unhoanne ek rikshavale ke kiradar ko jivant kar diya. rikshavale ko filmi parde par sakar karane ke liye balaraj sahani ne kalakatta ki s dakoan par 15 dinoan tak khud riksha chalaya aur rikshevaloan ki ziandagi ke bare mean unase janakari hasil ki. film ki shurooat ke samay nirdeshak bimal ray sochate the ki balaraj sahani shayad hi film me rikshavale ke kiradar ko achchhi tarah se nibha sakean. vastavik ziandagi me balaraj sahani bahut padhe likhe iansan the. lekin unhoanne bimal ray ki soch ko galat sabit karate huye film mean apane kiradar ke sath poora nyay kiya. do bigha jamin ko aj bhi bharatiy film itihas ki sarvashreshth kala filmoan mean shumar kiya jata hai. is film ko aantarashtriy star par bhi kafi saraha gaya tatha kaans film mahotsav ke dauran ise aantarashtriy puraskar bhi prapt hua.[1]

sahityakar ke rup mean

balaraj sahani behatarin sahityakar bhi the, jinhoanne 'pakistan ka safar' aur 'roosi sapharanama' jaise charchit yatra vritaantoan ki rachana ki, jinamean un deshoan ki rajanitik, bhaugolik, arthik aur samajik paristhatiyoan ka shanadar chitran kiya gaya hai.

mrityu

balaraj sahani ki mrityu 13 aprail 1973 ko muanbee mean hua.


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. 1.0 1.1 1.2 darshakoan ke diloan par amit chhap chho di balaraj sahani ne (hiandi) deshabandhu. abhigaman tithi: 9 faravari, 2013.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah