मध्य प्रदेश दिवस

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
madhy pradesh divas
rajadhani bhopal
sthapana 1 navanbar, 1956
janasankhya 6,03,48,000[1]
· ghanatv 196[1] /varg kimi
kshetraphal 3,08,000
bhaugolik nirdeshaank 23.17°N 77.21°E
zile 50
b de nagar iandaur, jabalapur, gvaliyar
liang anupat 920:933[1] ♂/♀
saksharata 64.1[1]%
· stri 50.6%
· purush 76.5%
rajyapal anandibaee patel
mukhyamantri shivaraj sianh chauhan[1]
bahari k diyaan adhikarik vebasait
adyatan‎

madhy pradesh bharat ka ek rajy hai, jisaki rajadhani bhopal hai. madhy pradesh rajy ki sthapana 1 navanbar, 1956 mean huee thi. yah rajy 1 navanbar, 2000 tak kshetraphal ke adhar par bharat ka sabase b da rajy tha. is din madhy pradesh ke kee nagar usase hatakar chhattisagadh ki sthapana huee thi. madhy pradesh ki simaean paanch rajyoan ki simaoan se milati haian. isake uttar mean uttar pradesh, poorv mean chhattisagadh, dakshin mean maharashtr, pashchim mean gujarat tatha uttar-pashchim mean rajasthan hai.

itihas

madhy pradesh ke itihas par nazar dale to pata chalata hai ki yahaan 10vian shatabdi mean kalachuri shasak kafi shaktishali ho ge the. unake samakalin the- dhar ke paramar, gvaliyar mean kachhavaha aur jhaansi se 160 kilomitar dakshin-pashchim mean khajuraho mean chandel. bad mean tomaroan ne gvaliyar aur janajatiy goandoan ne shasan kiya. 11vian shatabdi mean musalamanoan ke akraman shuroo hue. gvaliyar ki hindoo riyasat ko 1231 ee. mean sultan shamsuddin iltutamish ne dilli mean mila liya. 14vian shatabdi mean khilaji sultanoan ne malava ko barabad kiya. isake bad mugal shasak akabar (1556-1605 ee.) ne ise mugal samrajy mean mila liya. 18vian shatabdi ke prarambh mean maratha shakti ne malava par adhikar kiya aur 1760 ee. tak ek b da bhoobhag, jo ab madhy pradesh hai, marathoan ke shasan mean a gaya. 1761 ee. mean peshava ki parajay ke sath hi gvaliyar mean siandhiya aur dakshin-pashchim mean iandaur mean holkar rajavansh ka shasan sthapit hua. iandaur ki rani ahilyabaee holkar, goand ki maharani kamalapati aur rani durgavati adi kuchh mahanh mahila shasakoan ne apane uth‍krishh‍t shasan ke lie bharatiy itihas mean apana nam sh‍varnaksharoan mean likhava liya.

sthapana

madhh‍y pradesh ki sh‍thapana 1 navanbar, 1956 ko huee. naya rajh‍y chhattisagadh banane ke lie hue vibhajan ke bad yah apane vartaman sh‍varoop mean 1 navanbar, 2000 ko astith‍v mean aya. madhh‍y pradesh ke uttar mean uttar pradesh, poorv mean chhattisagadh tatha pashchim mean rajasthan aur gujarat, dakshin mean maharashtr hai. yahaan narmada ki ghati mean navadatoli ki khudaee 1957-1958 mean ki gayi thi. navadatoli indaur se dakshin ki or 60 mil ki doori par sthit hai. yahaan ke nivasi gol, ayatakar ya vargakar jhoanp diyaan banate the v unamean nivas kiya karate the.

vibhajan

madhy pradesh desh ke madhy mean sthit hai, isalie ise ‘hriday pradesh’ bhi kaha jata hai. madhy pradesh ko yah nam pandit javaharalal neharoo ne diya tha. pradesh ko british kal mean ‘seantral provians’ (madhy prant) evan barar ke nam se jana jata tha. svatantrata ke pashchath madhy pradesh ko ‘thri stet - A, B tatha C mean baanta gaya[2]-

  1. seantral provians tatha barar mean chhattisagadh aur baghelakhand ko milakar part – A (stet – A) banaya gaya.
  2. pashchim ki riyasatoan ko milakar part – B (stet – B) banaya gaya. isaka nam madhy bharat rakha gaya.
  3. uttar ki riyasatoan ko milakar part – C (stet – C) banaya gaya. (bhopal part – C ka bhag tha.)

rajy punargathan ayog, 1953

  1. 29 disambar, 1953 ko rajy punargathan ayog ki sthapana ki gayi. ayog ke adhyakshata saiyad phajal ali ko sauanpi gayi.
  2. 1953 mean bane phajal ali ki adhyakshata mean gathit rajy punargathan ayog ki anushansa par 1 navambar, 1956 ko navin madhy pradesh ka gathan hua.
  3. rajy punargathan ayog ki anushansa par rajy ki simaoan mean nimnalikhit parivartan kiye ge–
  • buladhana, akola, amaravati, yavatamal, vardha, nagapur, bhandara, chaanda ko tatkalin muanbee rajy (maharashtr) mean mila diya gaya. shesh part – A ka bhag vartaman madhy pradesh ka bhag bana.
  • mandasaur zile ki bhanapura tahasil ke sunel tappa ko chho dakar shesh bhag ko madhy pradesh mean mila liya gaya.
  • rajasthan ke kota zile ki siroanj tahasil ko madhy pradesh ke vidisha zile mean laya gaya.
  • shesh part- B ka hissa vartaman madhy pradesh ka aang hai.
  • part-C stet (viandhy pradesh) ka poora-poora bhag vartaman madhy pradesh mean milaya gaya.
  • bhopal rajy bhi vartaman madhy pradesh ka aang bana.

mahattvapoorn tathy

  • navin madhy pradesh ki rajadhani bhopal ko banaya gaya, jo poorv mean sihor zile ki ek tahasil thi. is tarah uparyukt simaoan mean parivartan ke pashchath madhy pradesh ka 1 navambar, 1956 ko (gathan) hua, jisame 8 sanbhag tatha 43 zile shamil the.[2]
  • 26 navambar, 1972 ko bhopal tatha rajanaandagaanv do ne zile bane aur jiloan ki sankhya 45 ho gayi.
  • bi.ar. dube ki adhyakshata mean gathit sianghadev samiti ki sipharish par varsh 1998 mean 10 ne zile banaye ge.
  • 6 aur zile 1998 mean gathit sianghadev samiti ki sipharish par banaye ge. is prakar jiloan ki sankhya 61 ho gayi.
  • 31 aktoobar, 2000 ko madhy pradesh se chhattisagadh ke alag hone se 16 zile navin rajy mean chale ge aur madhy pradesh mean punah jiloan ki sankhya 45 ho gayi.
  • varsh 2003 mean tin zile– burahanapur (khandava se ), anoopapur (shahadol se) tatha ashokanagar (guna se) ka gathan kiya gaya, jisase pradesh mean jiloan ki sankhya 48 ho gayi.
  • varsh 2008 mean pradesh sarakar dvara alirajapur tatha siangarauli ko zila banaya gaya aur pradesh mean jiloan ki sankhya 50 ho gayi.
  • madhy pradesh sarakar ne varsh 2013 mean shajapur zile se prithak kar agar-malava nam se ek naya zila gathit kiya. ise milakar vartaman madhy pradesh mean jiloan ki sankhya 51 ho gayi hai.

sanbhag aur zile

vartaman madhy pradesh prashasanik taur par 10 sanbhagoan aur 51 jiloan mean banta hua hai. ye sanbhag aur zile is prakar haian[2]-

  1. chanbal sanbhag (3) – shyopur, muraina, bhinh‍d
  2. gvaliyar sanbhag (5) – gvaliyar, shivapuri, guna, ashokanagar, datiya
  3. ujjain sanbhag (7) – ujjain, devas, ratalam, shajapur, agar-malava, mandasaur, nimach
  4. indaur sanbhag (8) – indaur, dhar, alirajapur, jhabua, kharagaun, b davani, khandava, burahanapur
  5. bhopal sanbhag (5) – bhopal, sihor, rayasen, rajagadh, vidisha
  6. hoshangabad / narmadapuram sanbhag (3) – hoshangabad, baitool, harada
  7. sagar sanbhag (5) – sagar, damoh, panna, chhatarapur, tikamagadh
  8. jabalapur sanbhag (8) – jabalapur, katani, narasianhapur, chhiandava da, sivani, mandala, balaghat, diandauri
  9. riva sanbhag (4) – riva, siangarauli, sidhi, satana
  10. shahadol sanbhag (3) – shahadol, umariya, anoopapur


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 ABOUT MADHYA PRADESH (aangrezi) (ech.ti.em.el) madhy pradesh ki adhikarik vebasait. abhigaman tithi: 11 mee, 2012.
  2. 2.0 2.1 2.2 madhy pradesh ka gathan, sanbhag aur jile (hiandi) vyapamguru.com. abhigaman tithi: 30 joon, 2018.

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah