घड़ियाल

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
gh diyal
jagat jantu (Animalia)
sangh k aaurdeta (Chordata)
varg sarisrip (Reptilia)
gan kr aaukodailiya (Crocodilia)
kul gaivielidi (Gavialidae)
jati gaivielis (Gavialis)
prajati gaiangitikas (gangeticus)
dvipad nam gaivielis gaiangitikas (Gavialidae gangeticus)
any janakari gh diyal magaramachchh ki tarah hiansak n hokar machhalikhor jantu hai, jo adamiyoan aur janavaroan par hamala nahian karata, lekin dabav mean p dane par kabhi kabhi usake dum ka var ghatak bhi ho sakata hai.

gh diyal (aangrezi: Gharial, vaijnanik nam: Gavialis gangeticus) sarisrip varg ke makar gan ke gevielis vansh ka sabase lanba jiv hai, jo keval bharatavarsh ke uttari bhag ki b di or unaki sahayak nadiyoan mean paya jata hai. magaramachchh ka nikat sanbandhi hokar bhi isaka thoothan usaki tarah chhota n hokar kafi patala aur lanba rahata hai aur naroan ke praudh ho jane par sire par ek gol lote jaisa kubba sa nikal ata hai, jo isaki tooanbi kahalata hai.

akar

gh diyal magaramachchh ki tarah hiansak n hokar machhalikhor jantu hai, jo adamiyoan aur janavaroan par hamala nahian karata, lekin dabav mean p dane par kabhi kabhi usake dum ka var ghatak bhi ho sakata hai. gh diyal dirghajivi prani hai, jo samay pakar 20-25 phut tak ka ho jata hai. isaki tvacha bahut k di aur majaboot hoti hai, jo dekhane mean charakhane ki tarah jan p dati hai. isake sharir ke oopari hisse ki khal ke niche to haddiyoan ko tah rahati hai, lekin nichale bhag ki khal bahut moti aur majaboot hoti hai. yah bahut kimati bikati hai aur isi se joote tatha sootakes vagairah banae jate haian.

avas

gh diyal ke lanbe thoothan mean oopar aur niche ki or bahut lanbe, tej, nukile daant hote haian, jo muanh band karane par is prakar baith jate haian ki usaki pak d se kisi bhi shikar ka chhoot nikalana asan nahian hota. isake oopari thoothan mean oopar ki or har taraph 27-29 daantoan ki pankti rahati hai. gh diyal jalachar prani hai, jo pani ke bhitar kafi der tak rah leta hai, lekin vah machhaliyoan ki tarah pani mean ghuli huee hava ke dvara saans nahian le sakata aur isiliye use tho di tho di der ke bad pani ki satah par saans lene ke liye ana p data hai. pani ke bhitar yah apani dum ko idhar udhar chalakar bahut tezise age badhata hai aur khushki par bhi apane charoan pairoan ke sahare apane bhari sharir ko uthakar kafi tej bhag leta hai. ise ham din mean aksar nadiyoan ke kinare dhoop seankate dekh sakate haian, lekin isaka sham ka samay machhaliyoan ke shikar mean hi bitata hai.

rang-roop

gh diyal ke sharir ka oopari bhag jaitooni rang ka hota hai, jo purana ho jane par aur bhi gadha ho jata hai. niche ka hissa safed rahata hai. isaki aankhean ubhari rahati haian, jinapar ek prakar ki paradarshi jhilli rahati hai. ise pani ke bhitar jane par chadha leta hai. isaki uangaliyaan kuchh door tak apas mean juti rahati haian aur taangoan par ka kuchh hissa ridh sa utha rahata hai.

prajanan

gh diyaloan ka janan aandoan dvara hota hai. nar ek prakar ki avaj karake mada ko apane pas ane ke liye amantrit karata hai. isake nar aur mada donoan ke sharir mean do do jo de grandhagranthiyoan ke rahate haian, jinamean se ek jo da to gale ki bagal aur doosara avaskar ya kloeka (cloaca) ke bhitar rahata hai. inaki sooanghane aur sunane ki shakti bahut tej hoti hai, jisake sahare, nar aur mada ek doosare ke pas shighr pahuanch jate haian. samay ane par mada apane aande ret mean ga d ati hai, jo doodh se saphed aur sankhya mean 20 se lekar 90 tak rahate haian. kuchh dinoan bad dhoop ki garami se jab aandoan ke phootane ka samay nikat a jata hai to bhitar se bachche apane thoothan par ke aandadant (egg tooth) se aandoan ka chhilaka to dakar bahar nikal ate haian. unaka yah aandadant tho de dinoan mean gir jata hai kyoanki usaki phir koee avashyakata nahian rah jati. bachche ek do sal tak to bahut tezise badhate haian, lekin usake bad phir unaki badh bahut mand ho jati hai.[1]


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. gh diyal (hiandi) bharatakhoj. abhigaman tithi: 19 agast, 2014.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh


varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah