सरसी छन्द
Jump to navigation
Jump to search
sarasi matrik sam chhandoan ka ek bhed hai. bhikharidas ne is 27 matra ke charan vale chhand ko 'haripad' kaha hai. unake dvara prastut udaharan mean charan ke aant mean g-l (a.) bhi hai-
"ajau n kachhoo nasanyo moorakh, kahyo hamari mani."[1]
- bhanu dvara isaka yahi lakshan prastut kiya gaya hai, 16, 11, aant mean a.[2]
- hindi ki pad shaili ka yah sarvaprachalit chhand mana ja sakata hai. isaka prayog sooradas, tulasidas, miraan tatha nandadas adi ne pad shaili ke aantargat kiya hai. keshav adi kuchh any kaviyoan ne mukt roop mean bhi prayukt kiya hai.[3]
- sooradas ne 'soorasagar' mean aur tulasidas ne 'vinay patrika', 'gitavali' tatha 'krishna gitavali' mean gambhir bhavabhivyakti ke kshanoan mean is chhand ke padoan ka prayog kiya hai. isake sath nikatata aur samanata ke karan vishnushad tatha sar chhandoan ko mila diya gaya hai-
"sunu kapi apane pran ko paharo, kab lagi deti rahau? ve ati chapal chalyo chahat hai, karat n kachhoo vichar."[4]
isake pratham charan ke aant mean l-g (a.) hone se sarasi hai. shuddh sarasi ka prayog bhi vyapak roop se in kaviyoan mean milata hai-
"it radhika sahit chandravali, lalita ghosh apar."[5] tatha "vishay bari man min bhinn nahi, hot kabahuan pal ek."[6]
- bhanu ke anusar holi ke avasar par kabir ke bani ki bani ke ulate arth vale jo kaber kahe jate haian, ve pray: isi shaili mean hote hai.
|
|
|
|
|
tika tippani aur sandarbh
- ↑ chhandornav, pri. 32
- ↑ chhand prabhakar, pri. 66
- ↑ hindi sahity kosh, bhag 1 |prakashak: jnanamandal limited, varanasi |sankalan: bharatakosh pustakalay |sanpadan: d aau. dhireandr varma |prishth sankhya: 735 |
- ↑ soorasagar, sabha sanskaran, pad 536
- ↑ soorasagar, vaiankateshvar pres, pri. 445
- ↑ vi. p., pad 102
sanbandhit lekh
- REDIRECT saancha:sahityik shabdavali