पर्यायवाची शब्द: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
[unchecked revision] | [unchecked revision] |
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 32: | Line 32: | ||
===इ=== | ===इ=== | ||
* '''इच्छा'''- अभिलाषा, अभिप्राय, चाह, कामना, लालसा, मनोरथ, आकांक्षा, अभीष्ट। | * '''इच्छा'''- अभिलाषा, अभिप्राय, चाह, कामना, लालसा, मनोरथ, आकांक्षा, अभीष्ट। | ||
* '''[[इन्द्र]]'''- सुरेश, सुरेन्द्र, देवेन्द्र, सुरपति, शक्र, पुरंदर, | * '''[[इन्द्र]]'''- सुरेश, सुरेन्द्र, देवेन्द्र, सुरपति, शक्र, पुरंदर, देवराज, महेन्द्र, मधवा, शचीपति, मेघवाहन, पुरुहूत, यासव। | ||
*'''इन्द्राणि''' - इन्द्रवधू, मधवानी, शची, शतावरी, पोलोमी। | |||
===ई=== | ===ई=== | ||
* '''ईश्वर'''- परमात्मा, प्रभु, ईश, जगदीश, भगवान, परमेश्वर, जगदीश्वर, विधाता। | * '''ईश्वर'''- परमात्मा, प्रभु, ईश, जगदीश, भगवान, परमेश्वर, जगदीश्वर, विधाता। | ||
===उ=== | ===उ=== | ||
*'''उपवन''' - बाग़, बगीचा, उद्यान, वाटिका, गुलशन। | *'''उपवन''' - बाग़, बगीचा, उद्यान, वाटिका, गुलशन। | ||
*'''उक्ति''' - कथन, वचन, सूक्ति। | |||
*'''उग्र''' - प्रचण्ड, उत्कट, तेज, महादेव, तीव्र, विकट। | |||
*'''उचित''' - ठीक, मुनासिब, वाज़िब, समुचित, युक्तिसंगत, न्यायसंगत, तर्कसंगत, योग्य। | |||
*'''उच्छृंखल''' - उद्दंड, अक्खड़, आवारा, अंडबंड, निरकुंश, मनमर्जी, स्वेच्छाचारी। | |||
*'''उजड्ड''' - अशिष्ट, असभ्य, गँवार, जंगली, देहाती, उद्दंड, निरकुंश। | |||
*'''उजला''' - उज्ज्वल, श्वेत, सफ़ेद, धवल। | |||
*'''उजाड''' - जंगल, बियावान, वन। | |||
*'''उजाला''' - प्रकाश, रोशनी, चाँदनी। | |||
*उत्कष''' - समृद्धि, उन्नति, प्रगति, प्रशंसा, बढ़ती, उठान। | |||
*'''उत्कृष्ट''' - उत्तम, उन्नत, श्रेष्ठ, अच्छा, बढ़िया, उम्दा। | |||
*'''उत्कोच''' - घूस, रिश्वत। | |||
*'''उत्पति''' - उद्गम, पैदाइश, जन्म, उद्भव, सृष्टि, आविर्भाव, उदय। | |||
*'''उद्धार''' - मुक्ति, छुटकारा, निस्तार, रिहाई। | |||
*'''उपाय''' - युक्ति, साधन, तरकीब, तदबीर, यत्न, प्रयत्न। | |||
===ऊ=== | |||
*'''ऊधम''' - उपद्रव, उत्पात, धूम, हुल्लड़, हुड़दंग, धमाचौकड़ी। | |||
===ए=== | ===ए=== | ||
*'''ऐक्य''' - एकत्व, एका, एकता, मेल। | |||
*'''ऐश्वर्य''' - समृद्धि, विभूति। | |||
===ओ=== | ===ओ=== | ||
*'''ओज''' - तेज, शक्ति, बल, वीर्य। | |||
* '''ओंठ'''- ओष्ठ, अधर, होठ। | * '''ओंठ'''- ओष्ठ, अधर, होठ। | ||
===औ=== | ===औ=== | ||
*'''औचक''' - अचानक, यकायक, सहसा। | |||
*'''औरत''' - स्त्री, जोरू, घरनी, घरवाली। | |||
===ऋ=== | ===ऋ=== | ||
*'''ऋषि''' - मुनि, साघु, यति, संन्यासी, तत्वज्ञ, तपस्वी। | |||
===क=== | ===क=== | ||
*'''कच''' - बाल, केश, कुन्तल, चिकुर, अलक, रोम, शिरोरूह। | *'''कच''' - बाल, केश, कुन्तल, चिकुर, अलक, रोम, शिरोरूह। | ||
Line 61: | Line 84: | ||
===ख=== | ===ख=== | ||
*'''खग''' - पक्षी, द्विज, विहग, नभचर, अण्डज, शकुनि, पखेरू। | *'''खग''' - पक्षी, द्विज, विहग, नभचर, अण्डज, शकुनि, पखेरू। | ||
*'''खंभा''' स्तूप, स्तम्भ, खंभ। | |||
*'''खल''' - दुर्जन, दुष्ट, घूर्त, कुटिल। | |||
*'''खून''' - रक्त, लहू, शोणित, रुधिर। | |||
===ग=== | ===ग=== | ||
* '''[[गज]]'''- हाथी, हस्ती, मतंग, कूम्भा, मदकल । | * '''[[गज]]'''- हाथी, हस्ती, मतंग, कूम्भा, मदकल । | ||
Line 70: | Line 96: | ||
*'''गुरु''' - शिक्षक, आचार्य, उपाध्याय। | *'''गुरु''' - शिक्षक, आचार्य, उपाध्याय। | ||
===घ=== | ===घ=== | ||
*'''घट''' - घड़ा, कलश, कुम्भ, निप। | |||
*'''घर''' - आलय, आवास, गेह, गृह, निकेतन, निलय, निवास, भवन, वास, वास-स्थान, शाला, सदन। | |||
*'''घृत''' - घी, अमृत, नवनीत। | |||
*'''घास''' - तृण, दूर्वा, दूब, कुश, शाद। | |||
===च=== | ===च=== | ||
* '''चरण'''- पद, पग, पाँव, पैर, पाद। | * '''चरण'''- पद, पग, पाँव, पैर, पाद। | ||
*'''चतुर''' - विज्ञ, निपुण, नागर, पटु, कुशल, दक्ष, प्रवीण, योग्य। | |||
* '''चंद्रमा'''- चाँद, हिमांशु, इंदु, विधु, तारापति, चन्द्र, शशि, हिमकर, राकेश, रजनीश, निशानाथ, सोम, मयंक, सारंग, सुधाकर, कलानिधि। | * '''चंद्रमा'''- चाँद, हिमांशु, इंदु, विधु, तारापति, चन्द्र, शशि, हिमकर, राकेश, रजनीश, निशानाथ, सोम, मयंक, सारंग, सुधाकर, कलानिधि। | ||
*'''चाँदनी''' - चन्द्रिका, कौमुदी, ज्योत्स्ना, चन्द्रमरीचि, उजियारी, चन्द्रप्रभा, जुन्हाई। | *'''चाँदनी''' - चन्द्रिका, कौमुदी, ज्योत्स्ना, चन्द्रमरीचि, उजियारी, चन्द्रप्रभा, जुन्हाई। | ||
*'''चाँदी''' - रजत, सौध, रूपा, रूपक, रौप्य, चन्द्रहास। | |||
*'''चोटी''' - मूर्धा, शीश, सानु, शृंग। | |||
===छ=== | ===छ=== | ||
*'''छतरी''' - छत्र, छाता, छत्ता। | |||
*'''छली''' - छलिया, कपटी, धोखेबाज। | |||
*'''छवि''' - शोभा, सौंदर्य, कान्ति, प्रभा। | |||
*'''छानबीन''' - जाँच, पूछताछ, खोज, अन्वेषण, शोध, गवेषण। | |||
*'''छैला''' - सजीला, बाँका, शौकीन। | |||
*'''छोर''' - नोक, कोर, किनारा, सिरा। | |||
===ज=== | ===ज=== | ||
*'''[[जल]]'''- अमृत, सलिल, वारि, नीर, तोय, अम्बु, उदक, पानी, जीवन, पय, पेय। | *'''[[जल]]'''- अमृत, सलिल, वारि, नीर, तोय, अम्बु, उदक, पानी, जीवन, पय, पेय। |
Revision as of 09:06, 15 August 2015
- पर्यायवाची शब्द (समानार्थी शब्द / Synonyms Word)
जिन शब्दों के अर्थ में समानता होती है, उन्हें समानार्थक या पर्यायवाची शब्द कहते है या किसी शब्द-विशेष के लिए प्रयुक्त समानार्थक शब्दों को पर्यायवाची शब्द कहते हैं। यद्यपि पर्यायवाची शब्दों के अर्थ में समानता होती है, लेकिन प्रत्येक शब्द की अपनी विशेषता होती है और भाव में एक-दूसरे से किंचित भिन्न होते हैं। पर्यायवाची शब्दों का प्रयोग करते हुए विशेष सावधानी बरतनी चाहिए। अत: पर्यायवाची का अर्थ है - समान अर्थ देने वाल़ा । हिन्दी भाषा में एक शब्द के समान अर्थ वाले कई शब्द हमें मिल जाते हैं।
वर्णमाला क्रमानुसार पर्यायवाची शब्द
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
अ
आ
इ
ई
उ
ऊ
ए
ओ
औ
ऋ
क
ख
ग
घ
च
छ
ज
झ
टठडत
द
|
ध
न
प
फब
भ
म
यर
ल
व
श
श्रषस
ह
त्रज्ञ |
|
|
|
|
|
टीका टिप्पणी और संदर्भ
संबंधित लेख