नुक़्ता
nuqta devanagari lipi mean kisi vyanjan akshar ke niche lagae jane vale biandu ko kahate haian. isase us akshar ka uchcharan parivartit hokar kisi any vyanjan ka ho jata hai. jaise 'j' ke niche nukta lagane se 'z' ban jata hai.
nuqte ka mahattv
nuqta ke sath shabd | arth | bina nuqta ke shabd | arth |
---|---|---|---|
qamar | chandrama | kamar | pet aur pith ke niche sharir |
qul | fatiha, kam tamam hona | kul | vansh |
qad | dil, sharir ki lanbaee | kad | koshish, hath |
qitab | kurte adi ka gala, girebaan | kitab | pustak |
qarar | chain, dhiraj | karar | kagar |
qaul | pratijna | kaur | shakt, vamamargi |
qalin | galija | kalin | kal sanbandhi |
qatara | booand | katara | phaank |
khasara | hisab ka kachcha chittha, patavari ka kagaz | khasara | ek tarah ki bimari |
khuda | bhagavan | khuda | khuda hua |
khar | gadaha | khar | trin |
khana | daraj, jagah | khana | bhojan |
khar | kaanta, jalan | khar | kat karane vali chiz |
galla | anaj | galla | bhe doan, bakariyoan, gayoan ka jhuand |
garaz | prayojan | garaj | ooanchi avaz |
gol | jhuand | gol | vrittakar |
gul | shor | gul | phool |
gaur | dhyan | gaur | shubhr, gora |
gaz | nap (solah girah ya tin phit ka) | gaur | hathi |
gash | shoshan, jo man mean ho usake khilaf | gaph | suandar, hasin |
guandah | guanda, lophar | guand | dabij, daladar, gaf |
raz | rahasy, bhed | raj | shasan |
zila | janapad | zila | chamak - damak |
zara | tho da, kam | jara | vriddhavastha, budhapa |
zamana | samay, muddat | jamana | jamane ki kriya, ugana |
zina | sidhi | jina | ziandagi gujarana |
zang | moracha (lohe mean ugane vala) | jang | l daee |
zangi | habshi | jangi | yuddh sanbandhi |
zirah | kavy | jirah | zakhm |
zari | sone ka mulamma chadhean huee chaandi ke tar | jari | bahadur |
zarab | safed shahar, shvet madhu | jarab | khujali |
zalal | badal ki chhaya, chhayadar | jalal | pratap, raubadar |
zalil | tuchchh, nich | jalil | b da, bujurg |
zar | sthan, kisi chiz ki bahutayat | jar | p dosi |
zari | rona - pitana | jari | sanchalit, bahata hua |
zinaan | vyabhichar | jinaan | jannat ka bahuvachan, jannatean |
zauq | chakhane ki shakti, lutph | jauq | fauj, sena, bhi d |
zan | patni | jan | log |
tez | tivr, phurtila | tej | abha, dipti, kaanti |
taq | ala, takha | tak | takane ki kriya, aangoor ki bel |
taz | hamala, daud, mashooka | taj | rajamukut |
darz | darar, jhirri | darj | likhit |
dafa | door karana | dapha | bar, qanoon ki dhara |
falak | akash | phalak | tir ki gaansi |
nuqta | biandu | nukta | sookshm, bariq, aib |
mazid | atirikt, zyada, falatoo | majid | pavitr aur poojyaman |
bebaq | rrinamukt | bebak | nirlajj, behaya, muanhaphat, nidar |
haz | saubhagy, nasib, anand | haj | dharmik yatra, maqqa ki yatra |
haq | saty, adhikar, kartavy | hak | door karana, khurachana |
hazm | pacha hua | hajm | motaee, sthoolata |
haiza | dast aur kai ki bimari | haija | yuddh |
hazir | upasthit | hajir | hijarat karane vala, makka mean jakar nivas karane vala |
chaq | tarotaza, tanadurust | chak | chira hua, phata hua |
urooz | zahir hona | urooj | chadhana, unnati, choti |
aqsar | bahut chhota | aksar | pray: |
azam | bahut b da, mahanh | ajam | gooanga, mook, jo bol na sake |
arz | chau daee, zamin, nivedan | arj | samman, pratishtha, pad |
aql | buddhi | akl | khana, bhojan |
azab | vah purush jo stri n rakhata ho | ajab | vichitr |
saza | dand | saja | kalarav, tukaant vaky |
siqqa | vishvasapatr | sikka | thappa, dhala hua dhatu ka tuk da, hukoomat |
vazahat | byaurevar varnan karana, vistar | vajahat | khoobasoorati, rob, izzat |
vaza | rachana, sajadhaj, bachcha paida karana | vaja | pi da, dard, tis |
muqarrar | nishchit, iqarar kiya hua | mukarrar | phir se, doosari bar |
muqaddar | taqadir , bhagy | mukaddar | maila, du:khi |
maqool | uchit, buddhisammat | makool | khaya hua |
mashq | adhyas | mashk | pani bharane ki cham de ki khol |
bag | upavan | bag | bagador |
nuqte ka prayog
nuqta sanskrit ya hindi ke mool shabdoan mean nahian lagata kyoanki sanskrit ya hindi mean vaisi dhvaniyaan haian hi nahian. kripaya isamean hindi ke " d" aur "dh" ko mat gin lijiega. ye donoan svatantr akshar haian aur inake niche lagane vali bindi ke bina inaka astitv sambhav nahian.
- isalie pahala sootr yah hai ki sabase pahale yah nishchit karean ki shabd mool roop se hindi ka hai kya? agar uttar haan hai, to nuqta lagana hi nahian hai. apako kee jagah "saphal" ke "ph" ke niche nuqta laga hua dikh jaega jo sarasar galat hai. saphal ka matalab hai s+phal yani phal sahit.
- dhyan dean ki keval unhian aangrezi shabdoan mean nuqta lagane ki sambhavana ho sakati hai, jinamean F, PH ya Z ate hoan. F aur PH ke lie ph ke niche aur Z ke lie j ke niche nuqta laga dijie. dhyan rakhean ki aangrezi mean "ph" ka uchcharan hai hi nahian, isalie vahaan jab bhi ayega "f" hi ayega. jin aangrezi shabdoan mean Z ho, vahaan "j" ke niche nuqta laga kar "z" likhean.
- urdoo mean nuqta vale uchcharan sirf ye paanch haian- q, kh, g, z, aur f. isalie apako keval in paanchoan par dhyan kendrit karana hai aur kaॅpi mean in paanch aksharoan se bane urdoo shabdoan ko taulana hai ki yahaan nuqta lagega ya nahian.
- islami deshoan ke jin namoan mean aangrezi ka Q akshar ata ho, vahaan Q ke sthan par nuqte vala "q" lagayean. jaise-
- QAZI qazi
- QAIDA qayada
- QAISER qaisar
- TARIQ tariq
- SAQLAIN saqalain
- QUTUB qutub
- IRAQ iraq
lekin isake ekadh apavad bhi haian, jaise pakistan ka QUETTA shahar, jisaka uchcharan hai kveta aur isamean "k" ke niche nuqta nahian lagata.
- doosara uchcharan hai "kh". aangrezi mean prayah is uchcharan ko KH se vyakt karate haian. jaise-
- KHAN khan
- AKHTAR akhtar
- BAKHT bakht
- KHUSHBU khushaboo
- KHADIM khadim
KHAR isaka apavad hai. pakistani videsh mantri hina rabbani ka saranem hai khar, jise aangrezi mean KHAR hi likha jayega. lekin urdoo mean ek aur shabd hai khar, ise bhi aangrezi mean KHAR hi likheange. isi tarah, ek nam hai nikahat. aangrezi mean ise NIKHAT hi likheange, isalie ise "nikhat" ya "nikhat" n likhean.
- tisara uchcharan hai "g" ka, jise aangrezi mean GH se vyakt karate haian. jaise-
- GHULAM gulam
- GHAZANFAR gazanafar
- GHAUS gaus
- GHALIB galib
- GHAZALA gazala
- GHAZAL gazal
- SAGHIR/ SAGHEER sagir
- ASGHAR asagar
dhyan rakhean ki GH ke lie "g" keval namoan ke lie hi likha jayega.
- chautha uchcharan hai "z" ka, jisake lie aangrezi ke Z akshar ka prayog hota hai. jaise-
- ZAIN zain
- ZOHRA zohara
- ZULFIQAR zulfiqar
- HAZRAT hazarat
- AZHAR azahar
- MUZAFFAR muzaffar.
- paanchavaan aur antim uchcharan hai "f" ka. dhyan rakhean ki urdoo namoan mean keval F hi "f" ka uchcharan deta hai. PH se urdoo mean "ph" ka uchcharan hi hoga aur nuqta nahian lagega. isalie
- AFROZ afaroz
- FIRDAUS firadaus
- FASIH/FASEEH fasih
- FAISAL faisal
- FAIZAL faizal
- TUFAIL tufail likha jayega.[2]
|
|
|
|
|
tika-tippani aur sandarbh
- ↑ pustak- hiandi ki vartani | lekhak- sant samir | prishth sankhya- 168
- ↑ naqvi, qamar vahid. kahaan lagega nuqta? (hiandi) fॅsabuk d aaut k aaum. abhigaman tithi: 7 julaee, 2014.
bahari k diyaan
sanbandhit lekh