Difference between revisions of "पुदुचेरी"
[unchecked revision] | [unchecked revision] |
गोविन्द राम (talk | contribs) |
|||
Line 58: | Line 58: | ||
पुदुचेरी प्रसिद्ध संतों की भूमि के रूप में प्रसिद्ध है। रोम और यूनान के साथ व्यापारिक संबंध होने के कारण, फ्रांसीसी भारत की राजधानी होने तथा आध्यात्मिक शक्ति को केंद्र होने की वजह से, पांडिचेरी में नदियों, समुद्री तटों के कारण पर्यटकों के लिए पर्यटन के स्थान हैं। पूर्व तथा पश्चिम संस्कृति से प्रभावित पांडिचेरी में हस्तशिल्प से तैयार चमड़े की वस्तुएं, मिट्टी के बरतन, हाथ से तैयार [[काग़ज़]], पुराना औपनिवेशिक फर्नीचर आदि अनोखी वस्तुएं मिलती हैं। हमारे पहले प्रधानमंत्री स्वर्गीय पंडित जवाहर लाल नेहरू ने पांडिचेरी को ‘फ्रांसीसी संस्कृति की खिड़की’ कहा था। | पुदुचेरी प्रसिद्ध संतों की भूमि के रूप में प्रसिद्ध है। रोम और यूनान के साथ व्यापारिक संबंध होने के कारण, फ्रांसीसी भारत की राजधानी होने तथा आध्यात्मिक शक्ति को केंद्र होने की वजह से, पांडिचेरी में नदियों, समुद्री तटों के कारण पर्यटकों के लिए पर्यटन के स्थान हैं। पूर्व तथा पश्चिम संस्कृति से प्रभावित पांडिचेरी में हस्तशिल्प से तैयार चमड़े की वस्तुएं, मिट्टी के बरतन, हाथ से तैयार [[काग़ज़]], पुराना औपनिवेशिक फर्नीचर आदि अनोखी वस्तुएं मिलती हैं। हमारे पहले प्रधानमंत्री स्वर्गीय पंडित जवाहर लाल नेहरू ने पांडिचेरी को ‘फ्रांसीसी संस्कृति की खिड़की’ कहा था। | ||
− | महान संत, [[कवि]] तथा भारतीय आध्यात्मिकता के महान प्रवर्त्तक श्री अरविंद अपने जीवन के अंत तक अपने दृष्टिकोण और विचारों का प्रसार करते रहे। उनका आश्रम आज भी अपनी ख़ास जीवन शैली के कारण विश्व भर के लोगों के आकर्षण का केन्द्र है। | + | ===सुप्रसिद्ध आश्रम=== |
+ | यहाँ का मुख्य केंद्र अरविन्दाश्रम है। यहीं यहां का आकर्षण है। यहाँ समुद्र किनारे पृथक-पृथक असम्बद्ध कई भवनों में आश्रम है। इनमें से ही एक भवन में श्रीअरविंद जी की समाधि है। इसी भवन में श्रीअरविंद ने 25 वर्ष साधनामय जीवन व्यतीत किया था। महान संत, [[कवि]] तथा भारतीय आध्यात्मिकता के महान प्रवर्त्तक श्री अरविंद अपने जीवन के अंत तक अपने दृष्टिकोण और विचारों का प्रसार करते रहे। उनका आश्रम आज भी अपनी ख़ास जीवन शैली के कारण विश्व भर के लोगों के आकर्षण का केन्द्र है। अरविंदाश्रम के समीप ही अत्यंत प्राचीन [[गणेश|गणेश जी]] का छोटा मंदिर है। इस नगर में कालहस्तीश्वर और वेदपुरीश्वर दो शिवमंदिर हैं। | ||
+ | पांडिचेरी से 5 मील पर विल्लियनोर में श्रीत्रिकामेश्वर विशाल शिव मंदिर है। यह इस ओर का तीर्थ स्थल है। उसके भीतर ही [[पार्वती|पार्वती जी]] का मंदिर भी है<ref>{{पुस्तक संदर्भ |पुस्तक का नाम= हिन्दूओं के तीर्थ स्थान|लेखक= सुदर्शन सिंह 'चक्र'|अनुवादक= |आलोचक= |प्रकाशक=|संकलन=|संपादन=|पृष्ठ संख्या=113|url=}}</ref>। | ||
==भाषा== | ==भाषा== | ||
[[चित्र:Light-House-Pondicherry.JPG|left|thumb|250px|लाइट हाउस, पॉंडिचेरी]] | [[चित्र:Light-House-Pondicherry.JPG|left|thumb|250px|लाइट हाउस, पॉंडिचेरी]] |
Revision as of 10:32, 20 September 2016
puducheri
| |
rajadhani | p aauandicheri |
rajabhasha(ean) | tamil bhasha, telugu bhasha, malayalam bhasha, phraansisi bhasha |
sthapana | 1 navanbar, 1964 |
janasankhya | 973829 |
· ghanatv | 1,979 /varg kimi |
kshetraphal | 492 varg kimi[1] |
bhaugolik nirdeshaank | 11.93°N 79.83°E |
zile | 4 |
mukhy aitihasik sthal | arikamedu |
saksharata | 81.49[1]% |
uparajyapal | kiran bedi[1] |
mukhyamantri | vi. narayanasvami[1] |
bahari k diyaan | adhikarik vebasait |
adyatan | 16:43, 9 joon 2016 (IST)
|
puducheri bharat ganarajy ka kendrashasit pradesh hai. pahale puducheri ek phraansisi upanivesh tha jise 4 ziloan ka samavesh karake banaya gaya tha. puducheri nam isake sabase bade zile puducheri ke nam par pada़ hai. pahale puducheri ka adhikarik nam p aauandicheri tha jise sitanbar 2006 mean badalakar puducheri kar diya gaya. puducheri ka sthaniy tamil bhasha mean arth hota hai 'naya gaanv'. yah pradesh bangal ki kha di ke poorv mean sthit hai.
itihas aur bhoogol
yah pradesh lagabhag tin sau saloan tak phraansisi adhikar mean raha. janaral dooma fraansisi upanivesh pandicheri ka gavarnar tha. prachin samay mean phraans se vyapar ka yah pramukh keandr tha. phraansisi sanskriti aur vastushilp ke praman aj bhi yahaan kahian kahian dikh jate haian. adhyatmik aur dharmik drishti se bhi yah bahut hi mahattvapoorn hai. anand rang pillee ne paandicheri ki ghatanaoan ka vivaran likha hai aur sath hi un ghatanaoan ka bhi ullekh kiya hai jinaki pratikriya fraansisi rajadhani mean huee. thumb|250px|left|p aauandicheri ka ek drishy paandicheri ka vikas martin ne ek samriddh nagar ke roop mean kiya. yah nagar bharat mean phraansisi upaniveshoan ki rajadhani ke roop mahe aur koromandal tat par karikal ki bastiyaan thi. aangl-phraansisi sangharsh mean dauran aangrejoan ne do bar, 1745 ee. aur 1747 ee. mean paandicheri lene ka asaphal prayas kiya lekin 1761 ee. mean ve ise lene mean saphal ho gaye. isake sath hi bharat mean phraansisiyoan ke samrajy ka aant ho gaya. puducheri ke aantargat dakshin ke puducheri, karaikal, mahe aur yanam ke ve kshetr haian, jahaan pahale phraansisiyoan ka shasan tha. puducheri is pradesh ki rajadhani hai jo bharat mean phraans ke nivasiyoan ka mukhhyalay thi. yah 138 varshoan tak phraansisi shasan ke adhin tha. 1 navanbar 1954 ko isaka bharat mean vilay kar diya gaya. isake poorv mean bangal ki kha di aur tin taraph tamilanadu hai. puducheri se lagabhag 150 kilomitar dakshin ki or poorvi tat par karaikal hai aur mahe pashchim mean keral se ghire pashchimi ghatoan ke malabar tat par sthit hai. yahaan par kalikat havaee adde se pahuancha ja sakata hai jo mahe se 70 kilomitar ki doori par hai. yanam aandhr pradesh ke poorvi godavari zile se sata hua hai aur vishakhapattanam se 200 kimi ki doori par hai.
krishi
puducheri ki lagabhag 24.37 pratishat janata krishi aur usase ju de vhyavasayoan mean hai. is rajy mean 80.7 pratishat krishi bhoomi mean sianchaee ki suvidhaean upalabhdh haian. dhan yahaan ki mukhhy fasal hai. dalahan uthpadan mean yah rajy doosare nanbar par hai. mahe kshetr ka yahaan ki vanaspati sanpatti mean b da yogadan hai. nariyal, supari aur masale ki paidavar bhi yahaan hoti hai. yanam mean dalean, mooangaphali aur mirch yahaan ki varsha par adharit mukhhy vhyaparik fasalean haian.
udyog
- march 2008 tak 7,982 audyaugik ikaiyoan dvara 2,177.78 karo d ru. ka nivesh kar 93,044 logoan ko rozagar diya kiya gaya. in audyogik ikaiyoan ke uthpadan ka kul moolhy 13,455.34 karo d ru. lagaya gaya tha.
[[chitr:Sacred-Heart-Church-Pondicherry.jpg|thumb|left|sekred hart charch, p aauandicheri]]
- vittiy varsh 2006-2007 ( march 2007 tak) mean niryatonmukh ikaiyoan dvara kiye gaye niryat ka moolhy 901.06 karo d ru. raha.
sianchaee
yooropiy sangh ki sahayata se kee talaboan ka jirnoddhar kiya gaya hai. shankar parani aur penhnar nadiyoan par anek shthanoan par 8 bed baandh banae ge haian. isake atirikht bhootal ko sahi karane ke lie bed baandh ke nirman ke anivary prashtav aratachikuphpam, pembiyar, selipet ke sankeandran biandu par, vadukuphpam ke malatar mean, puducheri mean tatha karai kanal ke muliyar, pravadanayar aur vanjir evan vilanur mean pul evan beraj ka nirman kary pragati par hai.
bijali
keandr shasit pradesh puducheri ki bijali ki zarooratean keandr sarakar ke bijali uthpadan keandroan se aur p dosi rajhyoan ke bijali bordoan - 'tamilanadu bijali bord', 'keral rajhy bijali bord' se bijali kharidakar aur 'puducheri pavar k aauraporeshan limited', karaikal se poori ki jati hai. is pradesh ki kul bijali upalabhdhata 396.58 megav aaut hai.
parivahan
puducheri ke 'lok nirman vibhag' dvara vibhinhn shreniyoan ki lagabhag 677.525 ki. mi. s dakoan ki dekhabhal ki jati hai. s dakoan ke sudhar aur puloan ke nirman ka kary bhi pragati par hai.
|
- vayu marg
puducheri ke lie sabase pas ka havaee adda chennee hai. chennee ka havaee adda bharat aur vishv ke lagabhag sabhi pramukh nagaroan se ju da hua hai.
- rel marg
puducheri ke lie sabase nikatatam relave jankshan villapuram hai. yah chennee aur madurai / triveandram se sampark mean rahata hai.
- s dak marg
rashtriy rajamarg 45 ke dvara puducheri pahuancha ja sakata hai.
nagar vikas
- puducheri upanagariy kshetroan mean jal nikasi ki ek yojana 4.48 karo d rupaye ki lagat se chal rahi hai.
- sarvekshan ke bad karaikal mean aandar grauand drenej shkim par kam ho raha hai. is par 34 karo d rupaye ki lagat aegi.
[[chitr:Matrimandir-Auroville.JPG|thumb|250px|left|matrimandir, aauirovile]]
- si.es.es. ke aantargat 2.47 karo d rupaye ki lagat se bharati park ko punarjivit karane ka prashtav hai. badhati huee zarooratoan ko poora karane ke lie lajapet tatha dubarepet mean ne jal shodhan sanyantroan ko chalaya ja raha hai.
paryatan
chennee ke dakshin mean 160 ki.mi. ki doori par sthit puducheri (tamil mean yah poducheri ke nam se jana jata hai). yah praranbhik atharahavian sadi se phraans ka ek upanivesh raha tha. yah ek sundar bharatiy shahar hai jisamean sudr ke atirikht phraans ki saanshkritik virasat ke jivant namoone aj bhi haian. anhy phraansisi shthaloan—karaikal (tamilanadu), mahe (keral), yanam (aandhr pradesh), ko milakar paandicheri keandrashasit pradesh bana hai. is nagar ki visheshata suniyojit nagar yojana tatha phraansisi-tamil vashtukala ka sangam hai. yah shahar phraans ke 18 vian sadi ke qileband samudratatiy shahar ‘bashtaid' ke namoone par bana hai. paandicheri maharshi aravindoan ghosh ke prasiddh ashram ke lie jana jata hai. bharat ke svatantr hone par paandicheri shaantipoorn tarike se bharatiy sangh ka aang ban gaya. thumb|gopuram mandir, puducheri puducheri prasiddh santoan ki bhoomi ke roop mean prasiddh hai. rom aur yoonan ke sath vhyaparik sanbandh hone ke karan, phraansisi bharat ki rajadhani hone tatha adhhyatmik shakti ko keandr hone ki vajah se, paandicheri mean nadiyoan, samudri tatoan ke karan paryatakoan ke lie paryatan ke sthan haian. poorv tatha pashchim sanshkriti se prabhavit paandicheri mean hashtashilhp se taiyar cham de ki vashtuean, mitti ke baratan, hath se taiyar kagaz, purana aupaniveshik pharnichar adi anokhi vashtuean milati haian. hamare pahale pradhanamantri shvargiy pandit javahar lal neharoo ne paandicheri ko ‘phraansisi sanshkriti ki khi daki’ kaha tha.
suprasiddh ashram
yahaan ka mukhy keandr aravindashram hai. yahian yahaan ka akarshan hai. yahaan samudr kinare prithak-prithak asambaddh kee bhavanoan mean ashram hai. inamean se hi ek bhavan mean shriaraviand ji ki samadhi hai. isi bhavan mean shriaraviand ne 25 varsh sadhanamay jivan vyatit kiya tha. mahan sant, kavi tatha bharatiy adhhyatmikata ke mahan pravarttak shri araviand apane jivan ke aant tak apane drishtikon aur vicharoan ka prasar karate rahe. unaka ashram aj bhi apani khas jivan shaili ke karan vishhv bhar ke logoan ke akarshan ka kendr hai. araviandashram ke samip hi atyant prachin ganesh ji ka chhota mandir hai. is nagar mean kalahastishvar aur vedapurishvar do shivamandir haian.
paandicheri se 5 mil par villiyanor mean shritrikameshvar vishal shiv mandir hai. yah is or ka tirth sthal hai. usake bhitar hi parvati ji ka mandir bhi hai[2].
bhasha
left|thumb|250px|lait haus, p aauandicheri
- tamil, telugu, malayalam, aur phraansisi yahaan ki adhikarik bhashaean haian. har zile ke sath bhasha bhinn hai. ziloan ke bich sanvad ke lie sadharanat: aangrezi ka prayog kiya jata hai.
tamil
tamil bhasha ka prayog tamil bahul ziloan aur karaikal mean kiya jata hai. tamil tamilanadu rajy ki bhi bhasha hai, isake atirikt tamil shrilanka aur siangapur ki bhi sah bhasha hai. maleshiya aur m aaurishas mean bhi tamil bhasha boli jati hai.
telugu
telugu puducheri ki any adhikarik bhasha hai, kintu yah yanam (telugu zile) mean prayog mean laee jati hai. telagu puducheri ki kshetriy adhikarik bhasha hai aur yanam zile ki adhikarik bhasha. telagu aandhr pradesh ki bhi adhikarik bhasha hai. telagu puhducheri aur karaikal mean bhi pradhanat: boli jati hai.
malayalam
puducheri ki any adhikarik bhasha jo mahe (malayalam zile) mean upayog ki jati hai. at: ise puducheri ki kshetriy adhikarik bhasha kaha ja sakata hai. malayalam keral rajy aur lakshadvip kendrashasit pradesh ki bhi adhikarik bhasha hai.
phraansisi
[[chitr:Gandhi-Statue-Pondicherry.jpg|thumb|left|mahatma gaandhi pratima, p aauandicheri ]] phraansisi puducheri ki any adhikarik bhasha hai. 1673 se 1954 tak phraansisi bharat ki bhi adhikarik bhasha thi. yah adhikarik pad par 28 mee, 1958 ko bharat aur phraans ke madhy huee sandhi ke karan sanrakshit rahi.
- anuchchhed 28 ke anusar phraansisi sandhi ke anusar, 'Le francais restera langue officielle des Etablissements aussi longtemps que les representants elus de la population n'auront pas pris une decision differente (phraansisi bhasha) (phraansisi bhasha pratishthanoan ki adhikarik bhasha tab tak rahegi jab tak ki janata dvara nirvachit pratinidhiyoan ke dvara nirnay nahian liya jata hai. (hindi anuvad))
paryatan sthal
adhyatmik bhoomi
prachin samay se hi puducheri vaidik sanskriti ka keandr raha hai. yah rrishi agasty ki bhoomi hai. puducheri mean adhyatmik shanti aur badh gayi jab 12vian shatabdi mean yahaan 'araviand ashram' ki sthapana huee. thumb|250px|p aauandicheri tat
peradaij samudri tat
peradaij samudri tat shahar se 8 kilomitar door kuddalor men rod ke samip hai. is samudr tat ke ek or chhoti si kha di hai. yahaan par keval nav dvara hi pahuancha ja sakata hai. yahaan par samudri pani mean d aaulphin ko dekhana sukhad anubhav hai. yahaan par itani sundarata aur shanti hai ki yah apane nam ko sarthak karata hai. yahaan akar svarg ka abhas hota hai.
aauroville samudri tat
yah samudri tat aauroville ke pas hai. puducheri se isaki doori 12 kimi hai. yahaan tat par pani adhik gahara nahian hai,at: tairane ke lie yah sahi jagah hai. saptahaant mean yahaan par bahut paryatak ate haian. isalie saptahaant mean yahaan bahut bhi d hoti hai. saptah ke shesh dinoan mean yahaan zyada bhi d nahian hoti hai.
sarakari udyan
[[chitr:A-View-Of-Pondicherry-2.jpg|thumb|left|p aauandicheri ka ek drishy]] puducheri ke bichoan bich yah sarakari udyan sabase khoobasoorat sarvajanik sthal hai. is udyan ka akarshan udyan mean bana 'ayi mandapam' hai. is bhavan ka nirman nepoliyan tritiy ke shasanakal mean karaya gaya tha. yah bhavan grik roman vastu kala ka udarahan hai. is bhavan ka nam mahal mean kam karane vali ek mahila ke nam par rakha gaya tha. ukt mahila ne apane ghar ke sthan par ek jalakuand banaya tha. kaha jata hai ki kisi samay nepoliyan ne yahaan par pani pikar apani pyas bujhaee thi aur prasann hokar is smarak ka nam 'ayi mandapam' rakha tha.
arikamedu
puducheri se 4 kimi dakshin mean yah aitihasik sthan hai. yah sthan roman k aauloniyoan ke sath kiye gaye vyapar ka pratik hai. yahaan ke vyapari vain ka ayat karate the aur badale mean kap da, bahumooly ratn aur abhooshanoan ka niryat karate the. aj bhi yahaan 18vi. shatabdi ke phreanch jesoot mishan haus ke khandahar milate haian. yah sthan 1783 mean band kar diya gaya tha. [[chitr:Joseph-Francois-Dupleix-Pondicherry-2.jpg|thumb|phreank aauis dupleks, p aauandicheri]]
anandaranga pillee mahal
phraansisi shasanakal mean anand ranga pillee puducheri ke rajyapal the. unaki dayariyaan 18vian shatabdi ke phraans aur bharat ke sanbandhoan ka jnan karati haian. yah mahal prachin bhavanoan mean se ek hai. isaka nirmanakal 1738 tha. isaka vastushilp bharatiy aur phreanch shaili ka sammilit mishran hai.
phreank aauis dupleks
phreank aauis dupleks 1754 tak puducheri ke gavarnar the. 1870 mean shraddhaanjali svaroop inaki ek pratima phraans mean aur doosari pratima puducheri mean sthapit ki gee thi. 2.88 mitar ooanchi grenait se bani yah moorti gauvart evenyoo par hai.
tirukameshvar mandir
shri gokilanbal tirukameshvar mandir puducheri se 10 kilomitar ki doori par hai. das dinoan tak chalane vale brahmotsav mean yahaan par hazaroan ki sankhya mean bhaktajan ate haian. yah brahmotsav mee aur joon mah mean manaya jata hai. is utsav mean mandir ke rath ko bhaktajan khianchate haian. yah rath 15 mi. ooancha hota hai. hazaroan bhaktoan dvara rath khianchane ka drishy avismaraniy hota hai. sarv dharm sam bhav ki pratik yah rathayatra phreanch shasan ke samay mean bhi nikali jati thi. us samay tatkalin phreanch gavarnar svayan is rathayatra mean bhag lete the aur rath ko khiancha karate the. isake atirikt yahaan par aausteri jhil hai jo 10 haikteyar mean phaili huee hai. is jhil mean pakshiyoan ki anek durlabh prajatiyaan paee jati haian.
nikatavarti paryatan sthal
thumb|250px|p aauandicheri tat
shianji
puducheri rajy ke uttar pashchim mean villupuram zile mean yahaan ka sabase suandar qila shianji hai. shianji qila bahut hi vishal hai. isaki ooanchaee lagabhag 800 phit hai. yah vishal qila tin paha diyoan rajagiri, krishnaagiri aur chandrayan durg tak vistrit hai. qile ka mukhy hissa rajagiri parvat par hai jo in tinoan parvatoan mean sabase vishal hai. qile ke aandar annabhandar grih, shastragar aur mandir hai. [[chitr:A-View-Of-Pondicherry.jpg|thumb|left|p aauandicheri ka ek drishy]] durg ka pravesh dvar kalyan mahal ke samane hai. 700 mi. ki ooanchaee par ek pul bana hua hai jo qile ko doosari any imaratoan se jo data hai. itani adhik ooanchaee se niche shianji nagar bahut hi sundar dikhayi deta hai. shulk dekar is aitihasik qile ko bhitar se bhi dekh sakate haian.
chidamhbaram
yah sthan puducheri ke dakshini bhag mean rashtriy rajamarg 45 e par hai. chidamhbaram shiv mandir ke lie jana jata hai. yahaan shiv ji ki 'nataraj avatar' ki pooja ki jati haian. kaha jata hai ki is mandir ka nirman 10vian se 14vian shati ke madhy kabhi hua tha. aisa kaha jata hai ki 10vian shatabdi mean chol raja paraantaka pratham ne is shiv mandir ko poori tarah sone se dhak diya tha aur yah mandir soory ki roshani mean jagamagata rahata tha. is mandir mean shiv ji ki 'aksh liangam' roop mean bhi pooja ki jati hai.
|
|
|
|
|
vithika
- chitr:Auro-Beach-Pondicherry.jpg
aauro tat
- chitr:Pondicherry-Beach-3.jpg
p aauandicheri tat
- chitr:French-Colony-Pondicherry-2.jpg
phreanch k aauloni, p aauandicheri
- chitr:Gandhi-Statue-Pondicherry-2.jpg
mahatma gaandhi pratima, p aauandicheri
- chitr:Catholic-Church-Pondicherry.jpg
kaitholik charch, p aauandicheri
- chitr:Pondicherry-Beach-2.jpg
p aauandicheri tat
- chitr:French-Colony-Pondicherry.jpg
phreanch k aauloni, p aauandicheri
- chitr:Gandhi-Statue-Pondicherry-3.jpg
mahatma gaandhi pratima, p aauandicheri
- chitr:Pondicherry-Beach-5.jpg
p aauandicheri tat
- chitr:Aurobindo-Asharam-Pondicherry.jpg
arabiando ashram, p aauandicheri
- chitr:Market-Pondicherry.jpg
p aauandicheri ke bazar ka ek drishy
tika tippani aur sandarbh
sanbandhit lekh