वारणावत हिन्दी देवनागरी में पढ़ें।
varanavat mahabharat ke anusar vah sthan tha, jahan pandavon ko jalakar bhasm kar dene ke liye duryodhan ne lakshagrih ka nirman karavaya tha. yudhishthir ne jin panch gramon ko yuddh se poorv duryodhan se manga tha, unamen se ek varanavat bhi tha. varanavat ka abhigyan merath zila, uttar pradesh ke 'baranava' namak sthan se kiya gaya hai.[1]
- mahabharat ke anusar is nagar men duryondhan ne lakshagrih banavakar pandavon ko jala dalane ki chal chali thi, jo pandavon ki chaturaee ke karan saphal nahin ho saki.
- varanavat men shiv ki pooja ke lie jude hue ‘samaj’ athava mele ko dekhane ke lie pandav dhritarashtr ki agya se gaye the-
'dhritarashtr prayuktaste kechith kushalamntrinah, kathayanchakrire ramyn nagarn varanavatamh. ayn samajah sumahanh ramaniyatamo bhuvi, upasthitah pashupaternagare varanavat.'[2]
'sarva matristathaaprichchhy kritva chaiv pradakshinamh, sarvaah prakritayashchaiv prayayurvaranavatamh.'[3]
- varanavat men hi shilpakar purochan ne chhadm roop se san, ral, moonj, balvaj, bans adi padarthon se lakshagrih ki rachana ki thi-
'shanasarjarasnvyaktamaniy grihakarmani. munjabalvajavnshadi dravyn sarvaghritokshitamh, shilpibhiah sukritn hmaptairvinitairveshmakarmani, vishvastn mamayn papo dagdhukamah purochachanah.'[4]
- mahabharat udyogaparv[5] ke anusar varanavat un panch gramon men se ek tha, jinhen yudhishthir ne duryodhan se yuddh rokane ka prastav karate hue manga tha-
'avisthaln vrikasthaln makandin varanavatamh, avasann bhavetvatr kinchidekn ch pnchamamh.'
- varanavat ka abhigyan merath zila, uttar pradesh men sthit 'baranava' namak sthan se kiya gaya hai. baranava hindan aur krishna nadi ke sngam par, merath nagar se 15 mil door sthit hai.[1]
- jan padata hai ki mahabharat kal men kauravon ki prasiddh rajadhani hastinapur ka vistar pashchim men varanavat tak tha.
- varanavat ke vishay men ek ullekhaniy tathy yah bhi hai ki yahan, jaisa ki mahabharat, adiparv[6] se soochit hota hai, us samay shivopasana se snbndhit bhari mela lagata tha, jise ‘samaj’ kaha gaya hai. is prakar ke ‘samajon’ ka ullekh ashok ke shilalekh snkhya ek men bhi hai.
|
|
|
|
|
tika tippani aur sndarbh
- ↑ 1.0 1.1 aitihasik sthanavali |lekhak: vijayendr kumar mathur |prakashak: rajasthan hindi grnth akadami, jayapur |snkalan: bharatakosh pustakalay |prishth snkhya: 843 |
- ↑ mahabharat adiparv142, 2-3
- ↑ mahabharat adiparv 144, 4
- ↑ mahabharat adiparv 145, 15-16
- ↑ udyogaparv 31-19
- ↑ adiparv 142, 3