|
|
Line 16: |
Line 16: |
| | | |
| <br /> | | <br /> |
− | ==सम्बंधित लिंक== | + | ==संबंधित लेख== |
| {{संस्कृत साहित्य}} | | {{संस्कृत साहित्य}} |
| {{कृष्ण यजुर्वेदीय उपनिषद}} | | {{कृष्ण यजुर्वेदीय उपनिषद}} |
Revision as of 20:05, 14 September 2010
is krishna yajurvediy upanishad mean maharshi vyas ji ke agrah par bhagavan shiv unake putr shukadev ko char mahavakyoan ka upadesh 'brahm rahasy' ke roop mean dete haian. ve char mahavaky- #Om prajnanan brahm,
- Om ahan brahmasmi,
- Om tattvamasi aur
- Om ayamatma brahm haian.
Om prajnanan brahm
is mahavaky ka arth hai- 'prakat jnan brahm hai.' vah jnan-svaroop brahm janane yogy hai aur jnan gamyata se pare bhi hai. vah vishuddh-roop, buddhi-roop, mukt-roop aur avinashi roop hai. vahi saty, jnan aur sachchidanand-svaroop dhyan karane yogy hai. us mahatejasvi dev ka dhyan karake hi ham 'moksh' ko prapt kar sakate haian. vah paramatma sabhi praniyoan mean jiv-roop mean vidyaman hai. vah sarvatr akhand vigrah-roop hai. vah hamare chit aur ahankar par sadaiv niyantran karane vala hai. jisake dvara prani dekhata, sunata, sooanghata, bolata aur svad-asvad ka anubhav karata hai, vah prajnan hai. vah sabhi mean samaya hua hai. vahi 'brahm' hai.
Om ahan brahmaasmi
is mahavaky ka arth hai- 'maian brahm hooan.' yahaan 'asmi' shabd se brahm aur jiv ki ekata ka bodh hota hai. jab jiv paramatma ka anubhav kar leta hai, tab vah usi ka roop ho jata hai. donoan ke madhy ka dvait bhav nasht ho jata hai. usi samay vah 'ahan brahmasmi' kah uthata hai.
Om tattvamasi
is mahavaky ka arth hai-'vah brahm tumhian ho.' srishti ke janm se poorv, dvait ke astittv se rahit, nam aur roop se rahit, ek matr saty-svaroop, advitiy 'brahm' hi tha. vahi brahm aj bhi vidyaman hai. usi brahm ko 'tattvamasi' kaha gaya hai. vah sharir aur indriyoan mean rahate hue bhi, unase pare hai. atma mean usaka aansh matr hai. usi se usaka anubhav hota hai, kintu vah aansh paramatma nahian hai. vah usase door hai. vah sampoorn jagat mean pratibhasit hote hue bhi usase door hai.
Om ayamatma brahm
is mahavaky ka arth hai- 'yah atma brahm hai.' us svaprakashit paroksh (pratyaksh sharir se pare) tattv ko 'ayan' pad ke dvara pratipadit kiya gaya hai. ahankar se lekar sharir tak ko jivit rakhane vali apratyaksh shakti hi 'atma' hai. vah atma hi parabrahm ke roop mean samast praniyoan mean vidyaman hai. sampoorn char-achar jagat mean tattv-roop mean vah sanvyapt hai. vahi brahm hai. vahi atmatattv ke roop mean svayan prakashit 'atmatattv' hai.
- ant mean bhagavan shiv shukadev se kahate haian-'he shukadev! is sachchidanand- svaroop 'brahm' ko, jo tap aur dhyan dvara prapt karata hai, vah jivan-maran ke bandhan se mukt ho jata hai.'
- bhagavan shiv ke upadesh ko sunakar muni shukadev sampoorn jagat ke svaroop parameshvar mean tanmay hokar virakt ho gaye. unhoanne bhagavan ko pranam kiya aur sampoorn prarigrah ka tyag karake tapovan ki or chale gaye.
sanbandhit lekh
shrutiyaan
upaved aur vedaang |
---|
| upaved |
|
kamandak sootr · kautily arthashastr · chanaky sootr · nitivakyamritasootr · brihaspatey arthadhikarakamh · shukraniti | | |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar · adhvaryu | | | | | |
agnigrahasootraraj · ashvinikumar sanhita · ashtaangahriday · indrasootr · charak sanhita · jabalisootr · dalbhy sootr · deval sootr · dhanvantari sootr · dhatuved · brahman sanhita · bhel sanhita · manasootr · shabd kautoohal · sushrut sanhita · soop sootr · sauvari sootr |
| | vedaang |
kalp | | | shiksha |
gautami shiksha (samaved) · naradiy shiksha· paniniy shiksha (rrigved) · bahy shiksha (krishna yajurved) · mandki shiksha (atharvaved) · yajnavalky shiksha (shukl yajurved) · lomashiy shiksha | | vyakaran |
kalp vyakaran · kamadhenu vyakaran · panini vyakaran · prakriti prakash · prakriti vyakaran · mugdhabodh vyakaran · shaktayan vyakaran · sarasvat vyakaran · hemachandr vyakaran | | niruktt |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar | | chhand |
gargyaprokt upanidan sootr · chhand manjari · chhandasootr · chhandovichit chhand sootr · chhandoanukramani · chhalapudh vritti · jayadev chhand · janashramaan chhandovichit · vrittaratnakar · veankatamadhav chhandoanukramani · shrutavek | | jyotish |
aryabhatiy jyotish · naradiy jyotish · parashar jyotish · brahmagupt jyotish · bhaskarachary jyotish · varahamihir jyotish · vasishth jyotish · vedaang jyotish |
|
|
upanishad | | rrigvediy upanishad | | | yajurvediy upanishad |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy upanishad | | | atharvavediy upanishad | | | | | rrigvediy brahman granth | | | yajurvediy brahman granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy brahman granth | | | atharvavediy brahman granth | | |
sootr-granth | | rrigvediy sootr-granth | | | yajurvediy sootr-granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy sootr-granth |
masakasootr · latyayan sootr · khadir shrautasootr · jaiminiy grihyasootr · gobhil grihyasootr · khadir grihyasootr · gautam dharmasootr · drahyayan grihyasootr · drahyayan dharmasootr | | atharvavediy sootr-granth | |
|
shakha | | shakha |
shakal rrigvediy shakha · kanv shukl yajurvediy · madhyandin shukl yajurvediy · taittiriy krishna yajurvediy · maitrayani krishna yajurvediy · kath krishna yajurvediy · kapishthal krishna yajurvediy · shvetashvatar krishna yajurvediy · kauthumi samavediy shakha · jaiminiy samavediy shakha · ranayaniy samavediy shakha · paippalad atharvavediy shakha · shaunakiy atharvavediy shakha | | mantr-sanhita |
rrigved mantr-sanhita · shukl yajurved mantr- sanhita · samaved mantr-sanhita · atharvaved mantr-sanhita | | aranyak | | |
pratisakhy evan anukramanika | | rrigvediy pratisakhy |
shaankhayan pratishakhy · brihad pratishakhy · arshanukramanika · ashvalayan pratishakhy · chhandonukramanika · rrigpratishakhy · devatanukramanika · sarvanukramanika · anuvakanukramanika · brihadvatanukramanika · rrigh vijnan | | yajurvediy pratisakhy |
shukl yajurvediy |
katyayan shulvasootr · katyayanukramanika · vajasaneyi pratishakhy | | krishna yajurvediy |
taittiriy pratishakhy |
| | samavediy pratisakhy |
shaunakiya chaturdhyapika |
|
|
smriti sahity |
---|
| smritigranth | | | puran | | | mahakavy | | | darshan | | | nibandh |
jimootavahan krit : dayabhag · kalavivek · vyavahar matrika · aniruddh krit : pitridayita · haralata · ballalasen krit :acharasagar · pratishthasagar · adbhutasagar · shridhar upadhyay krit : kalamadhav · dattakamimaansa · parasharamadhav · gotr-pravar nirnay · muhoortamadhav · smritisangrah · vratyastom-paddhati · nandapandit krit : shraddh-kalpalata · shuddhi-chandrika · tattvamuktavali · dattak mimaansa · · narayanabhatat krit : tristhali-setu · antyeshti-paddhati · prayog ratnakar · kamalakar bhatt krit: nirnayasindhu · shoodrakamalakar · danakamalakar · poortakamalakar · vedaratn · prayashchittaratn · vivad tandav · kashinath upadhyay krit : dharmasindhu · nirnayamrit · purusharth-chintamani · shoolapani krit : smriti-vivek (apoorn) · raghunandan krit : smriti-tattv · chandeshvar krit : smriti-ratnakar · vachaspati mishr : vivad-chintamani · devan bhatat krit : smriti-chandrika · hemadri krit : chaturvarg-chintamani · nilakandabhatat krit : bhagavant bhaskar · mitramishr krit: vir-mitroday · lakshmidhar krit : krity-kalpataru · jagannath tarkapanchanan krit : vivadarnav | | agam |
vaishnavagam |
ahirbudhny-sanhita · eeshvar-sanhita · kapilajanli-sanhita · jayakhy-sanhita · padmatantr-sanhita · parashar-sanhita · brihadbrahm-sanhita · bharadvaj-sanhita · lakshmi-sanhita · vishnutilak-sanhita · vishnu-sanhita · shriprashn-sanhita · sattvat-sanhita | | shaivagam |
tattvatray · tattvaprakashika · tattvasangrah · tatpary sangrah · nareshvar pariksha · nadakarika · paramoksh-nirashakarika · pashupat sootr · bhogakarika · mokshakarika · ratnatray · shrutisooktimala · soot-sanhita | | shaktagam |
vamagam |
advaitabhavopanishad · arunopanishad · kalikopanishad · kaulopanishad · taropanishad · tripuropanishad · brahichopanishad · bhavanopanishad | | mishramarg |
kalanidhi · kularnav · kuleshvari · chandrak · jyotsravati · durvasas · barhaspaty · bhuvaneshvari | | samayachar |
vasishthasanhita · shukrasanhita · sanakasanhita · sanatkumarasanhita · sanandanasanhita | | tantrik sadhana |
kalivilas · kularnav · kool-choo damani · jnanarnav · tantraraj · tripura-rahasy · dakshinamoorti-sanhita · namakeshvar · prapanchasar · mantr-maharnav · mahanirvan · rudrayamal · shaktisangam-tantr · sharada-tilak |
|
|
|