ramayan
|
|
vivaran
|
'ramayan' lagabhag chaubis hazar shlokoan ka ek anupam mahakavy hai, jisake madhyam se raghu vansh ke raja ram ki gatha kahi gayi hai.
|
rachanakar
|
maharshi valmiki
|
rachanakal
|
treta yug
|
bhasha
|
sanskrit
|
mukhy patr
|
ram, lakshman, sita, hanuman, sugriv, aangad, meghanad, vibhishan, kumbhakarn aur ravan.
|
sat kand
|
balakand, ayodhyakand, aranyakand, kishkindhakand, sundarakand, yuddhakand (lankakand), uttarakand.
|
sanbandhit lekh
|
ramacharitamanas, ramalila, pum chariu, ramayan samany jnan, bharat milap.
|
any janakari
|
ramayan ke sat kandoan mean kathit sargoan ki ganana karane par sampoorn ramayan mean 645 sarg milate haian. sarganusar shlokoan ki sankhya 23,440 ati hai, jo 24,000 se 560 shlok kam hai.
|
ramayan (aangrezi:Ramayana) valmiki dvara likha gaya sanskrit ka ek anupam mahakavy hai, jisaka hindoo dharm mean b da hi mahattvapoorn sthan hai. isake 24,000 shlok hindoo smriti ka vah aang haian, jisake madhyam se raghuvansh ke raja ram ki gatha kahi gayi. ise 'valmiki ramayan' ya 'balmiki ramayan' bhi kaha jata hai. ramayan ke sat adhyay haian, jo kand ke nam se jane jate haian.
- REDIRECTsaancha:inhean bhi dekhean
rachanakal
kuchh bharatiy dvara yah mana jata hai ki yah mahakavy 600 ee.poo. se pahale likha gaya. usake pichhe yukti yah hai ki mahabharat jo isake pashchath aya, bauddh dharm ke bare mean maun hai; yadyapi usamean jain, shaiv, pashupat adi any paramparaoan ka varnan hai. atah ramayan gautam buddh ke kal ke poorv ka hona chahiye. bhasha-shaili se bhi yah panini ke samay se pahale ka hona chahiye. ramayan ka pahala aur antim kaand sanbhavat: bad mean jo da gaya tha. adhyay do se sat tak zyadatar is bat par bal diya jata hai ki ram bhagavan vishnu ke avatar the. kuchh logoan ke anusar is mahakavy mean yoonani aur kee any sandarbhoan se pata chalata hai ki yah pustak doosari sadi eesa poorv se pahale ki nahian ho sakati, par yah dharana vivadaspad hai. 600 ee.poo. se pahale ka samay isaliye bhi thik hai ki bauddh jatak ramayan ke patroan ka varnan karate haian, jabaki ramayan mean jatak ke charitroan ka varnan nahian hai.
hindoo kalaganana ke anusar rachanakal
ramayan ka samay tretayug ka mana jata hai. bharatiy kalaganana ke anusar samay ko char yugoan mean baanta gaya hai-
- satayug
- tretayug
- dvapar yug
- kaliyug
ek kaliyug 4,32,000 varsh ka, dvapar 8,64,000 varsh ka, treta yug 12,96,000 varsh ka tatha satayug 17,28,000 varsh ka hota hai. is ganana ke anusar ramayan ka samay nyoonatam 8,70,000 varsh (vartaman kaliyug ke 5,250 varsh + bite dvapar yug ke 8,64,000 varsh) siddh hota hai. bahut se vidvanh isaka tatpary ee.poo. 8,000 se lagate haian jo adharahin hai. any vidvanh ise isase bhi purana manate haian.
valmiki dvara shlokabaddh
[[chitr:Valmiki-Ramayan.jpg|thumb|left|180px|valmiki]]
sanatan dharm ke dharmik lekhak tulasidas ji ke anusar sarvapratham shriram ki katha bhagavan shankar ne mata parvati ko sunayi thi. jahaan par bhagavan shankar parvati ko bhagavan shriram ki katha suna rahe the, vahaan kaga (kauva) ka ek ghosala tha aur usake bhitar baitha kaga bhi us katha ko sun raha tha. katha poori hone ke pahale hi mata parvati ko niand a gee, par us pakshi ne poori katha sun li. usi pakshi ka punarjanm kakabhushuandi ke roop mean hua. kakabhushuandi ne yah katha garu d ko sunaee. bhagavan shankar ke mukh se nikali shriram ki yah pavitr katha 'adhyatm ramayan' ke nam se prakhyat hai. 'adhyatm ramayan' ko hi vishv ka sarvapratham ramayan mana jata hai. hriday parivartan ho jane ke karan ek dasyu se rrishi ban jane tatha jnanaprapti ke bad valmiki ne bhagavan shriram ke isi vrittaant ko punah shlokabaddh kiya. maharshi valmiki ke dvara shlokabaddh bhagavan shriram ki katha ko 'valmiki ramayan' ke nam se jana jata hai. valmiki ko adikavi kaha jata hai tatha valmiki ramayan ko 'adi ramayan' ke nam se bhi jana jata hai.
ramacharitamanas
- REDIRECTsaancha:mukhy
bharat mean videshiyoan ki satta ho jane ke bad sanskrit ka hras ho gaya aur bharatiy log uchit jnan ke abhav tatha videshi satta ke prabhav ke karan apani hi sanskriti ko bhoolane lag gaye. aisi sthiti ko atyant vikat janakar janajagaran ke liye mahajnani sant tulasidas ne ek bar phir se shriram ki pavitr katha ko desi bhasha mean lipibaddh kiya. sant tulasidas ne apane dvara likhit bhagavan ram ki kalyanakari katha se paripoorn is granth ka nam 'ramacharitamanas' rakha. samany roop se 'ramacharitamanas' ko 'tulasi ramayan' ke nam se jana jata hai. kalantar mean bhagavan shriram ki katha ko anek vidvanoan ne apane apane buddhi, jnan tatha matanusar anek bar likha hai. is tarah se anekoan ramayanoan ki rachanaean huee haian.
kand
[[chitr:Rama-breaking-bow-Ravi-Varma.jpg|thumb|200px|dhanush bhang karate ram, dvara - raja ravi varma]]
ramayan ke sat adhyay haian jo kand ke nam se jane jate haian.
- balakand
- ayodhyakand
- aranyakand
- kishkindhakand
- sundarakand
- yuddhakand (lankakand)
- uttarakand
sarg tatha shlok
is prakar sat kandoan mean valmiki ne ramayan ko nibaddh kiya hai. uparyukt kandoan mean kathit sargoan ki ganana karane par sampoorn ramayan mean 645 sarg milate haian. sarganusar shlokoan ki sankhya 23,440 ati hai jo 24,000 se 560 shlok kam hai.
tika tippani aur sandarbh
bahari k diyaan
Valmiki Ramayan (sanskrit). . abhigaman tithi: 9 julaee, 2010.
sanbandhit lekh
ramayan |
---|
| ramayan sandarbh | | | ramayan ke kand | | | any ramayan granth | |
|
mahakavy |
---|
| sanskrit mahakavy | | | apabhransh mahakavy | | | hindi mahakavy | | | tamil mahakavy | | | any | |
|
shrutiyaan
upaved aur vedaang |
---|
| upaved |
|
kamandak sootr · kautily arthashastr · chanaky sootr · nitivakyamritasootr · brihaspatey arthadhikarakamh · shukraniti | | |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar · adhvaryu | | | | | |
agnigrahasootraraj · ashvinikumar sanhita · ashtaangahriday · indrasootr · charak sanhita · jabalisootr · dalbhy sootr · deval sootr · dhanvantari sootr · dhatuved · brahman sanhita · bhel sanhita · manasootr · shabd kautoohal · sushrut sanhita · soop sootr · sauvari sootr |
| | vedaang |
kalp | | | shiksha |
gautami shiksha (samaved) · naradiy shiksha· paniniy shiksha (rrigved) · bahy shiksha (krishna yajurved) · mandki shiksha (atharvaved) · yajnavalky shiksha (shukl yajurved) · lomashiy shiksha | | vyakaran |
kalp vyakaran · kamadhenu vyakaran · panini vyakaran · prakriti prakash · prakriti vyakaran · mugdhabodh vyakaran · shaktayan vyakaran · sarasvat vyakaran · hemachandr vyakaran | | niruktt |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar | | chhand |
gargyaprokt upanidan sootr · chhand manjari · chhandasootr · chhandovichit chhand sootr · chhandoanukramani · chhalapudh vritti · jayadev chhand · janashramaan chhandovichit · vrittaratnakar · veankatamadhav chhandoanukramani · shrutavek | | jyotish |
aryabhatiy jyotish · naradiy jyotish · parashar jyotish · brahmagupt jyotish · bhaskarachary jyotish · varahamihir jyotish · vasishth jyotish · vedaang jyotish |
|
|
upanishad | | rrigvediy upanishad | | | yajurvediy upanishad |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy upanishad | | | atharvavediy upanishad | | | | | rrigvediy brahman granth | | | yajurvediy brahman granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy brahman granth | | | atharvavediy brahman granth | | |
sootr-granth | | rrigvediy sootr-granth | | | yajurvediy sootr-granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy sootr-granth |
masakasootr · latyayan sootr · khadir shrautasootr · jaiminiy grihyasootr · gobhil grihyasootr · khadir grihyasootr · gautam dharmasootr · drahyayan grihyasootr · drahyayan dharmasootr | | atharvavediy sootr-granth | |
|
shakha | | shakha |
shakal rrigvediy shakha · kanv shukl yajurvediy · madhyandin shukl yajurvediy · taittiriy krishna yajurvediy · maitrayani krishna yajurvediy · kath krishna yajurvediy · kapishthal krishna yajurvediy · shvetashvatar krishna yajurvediy · kauthumi samavediy shakha · jaiminiy samavediy shakha · ranayaniy samavediy shakha · paippalad atharvavediy shakha · shaunakiy atharvavediy shakha | | mantr-sanhita |
rrigved mantr-sanhita · shukl yajurved mantr- sanhita · samaved mantr-sanhita · atharvaved mantr-sanhita | | aranyak | | |
pratisakhy evan anukramanika | | rrigvediy pratisakhy |
shaankhayan pratishakhy · brihad pratishakhy · arshanukramanika · ashvalayan pratishakhy · chhandonukramanika · rrigpratishakhy · devatanukramanika · sarvanukramanika · anuvakanukramanika · brihadvatanukramanika · rrigh vijnan | | yajurvediy pratisakhy |
shukl yajurvediy |
katyayan shulvasootr · katyayanukramanika · vajasaneyi pratishakhy | | krishna yajurvediy |
taittiriy pratishakhy |
| | samavediy pratisakhy |
shaunakiya chaturdhyapika |
|
|
smriti sahity |
---|
| smritigranth | | | puran | | | mahakavy | | | darshan | | | nibandh |
jimootavahan krit : dayabhag · kalavivek · vyavahar matrika · aniruddh krit : pitridayita · haralata · ballalasen krit :acharasagar · pratishthasagar · adbhutasagar · shridhar upadhyay krit : kalamadhav · dattakamimaansa · parasharamadhav · gotr-pravar nirnay · muhoortamadhav · smritisangrah · vratyastom-paddhati · nandapandit krit : shraddh-kalpalata · shuddhi-chandrika · tattvamuktavali · dattak mimaansa · · narayanabhatat krit : tristhali-setu · antyeshti-paddhati · prayog ratnakar · kamalakar bhatt krit: nirnayasindhu · shoodrakamalakar · danakamalakar · poortakamalakar · vedaratn · prayashchittaratn · vivad tandav · kashinath upadhyay krit : dharmasindhu · nirnayamrit · purusharth-chintamani · shoolapani krit : smriti-vivek (apoorn) · raghunandan krit : smriti-tattv · chandeshvar krit : smriti-ratnakar · vachaspati mishr : vivad-chintamani · devan bhatat krit : smriti-chandrika · hemadri krit : chaturvarg-chintamani · nilakandabhatat krit : bhagavant bhaskar · mitramishr krit: vir-mitroday · lakshmidhar krit : krity-kalpataru · jagannath tarkapanchanan krit : vivadarnav | | agam |
vaishnavagam |
ahirbudhny-sanhita · eeshvar-sanhita · kapilajanli-sanhita · jayakhy-sanhita · padmatantr-sanhita · parashar-sanhita · brihadbrahm-sanhita · bharadvaj-sanhita · lakshmi-sanhita · vishnutilak-sanhita · vishnu-sanhita · shriprashn-sanhita · sattvat-sanhita | | shaivagam |
tattvatray · tattvaprakashika · tattvasangrah · tatpary sangrah · nareshvar pariksha · nadakarika · paramoksh-nirashakarika · pashupat sootr · bhogakarika · mokshakarika · ratnatray · shrutisooktimala · soot-sanhita | | shaktagam |
vamagam |
advaitabhavopanishad · arunopanishad · kalikopanishad · kaulopanishad · taropanishad · tripuropanishad · brahichopanishad · bhavanopanishad | | mishramarg |
kalanidhi · kularnav · kuleshvari · chandrak · jyotsravati · durvasas · barhaspaty · bhuvaneshvari | | samayachar |
vasishthasanhita · shukrasanhita · sanakasanhita · sanatkumarasanhita · sanandanasanhita | | tantrik sadhana |
kalivilas · kularnav · kool-choo damani · jnanarnav · tantraraj · tripura-rahasy · dakshinamoorti-sanhita · namakeshvar · prapanchasar · mantr-maharnav · mahanirvan · rudrayamal · shaktisangam-tantr · sharada-tilak |
|
|
|
varnamala kramanusar lekh khoj