yahi karan hai ki navy charvakoan ne anuman ko bhi praman ke roop mean svikar kar liya. itana avashy hai ki usi anuman ko charvak ki is navin dhara ne svikar kiya jo lok prasiddh vyavahar ko upapann karane ke lie aparihary the.[1] jaise dhooean ko dekh ag ka anuman. mukh par ubhari rekhaoan ko dekh sukh ya du:kh ka anuman. parantu alaukik dharm evan adharm ko svarg ya narak ko siddh karane vale anuman ka to charvakoan ne ek mat se khandan hi kiya hai.
- isi kram mean navy charvakoan ne char bhootoan ko manane ki parampara ko parishkrit kar paanch bhootoan ko svikar kar liya. sarvamany avakash roop akash ko n manana sambhavat: charvak ke lokayat svaroop ko hi chhinn-bhinn kar deta. isilie apane svaroop ki raksha karate hue avakash ke roop mean prasiddh akash ko svikar kar[2] navy charvakoan ne buddhimani ka hi parichay diya hai. is prakar atma sharir hi hai. paramatma lok mean prasiddh raja hai. moksh sharir ka nasht hona hi hai.[3] svarg adi laukik drishti se pare koee paralok nahian haian. is lok mean anubhoot vishisht sukh hi svarg hai. isi prakar du:kh ke karan kantak adi se utpann is lok mean anubhoot du:kh hi narak hai.[4] koee amar nahian haian sabaki mrityu ek din hoti hi hai. in dharanaoan se abhibhoot charvak ki spasht avadhara hai ki jab tak manav jivan hai tab tak sukh ke sath jina chahie. doosaroan se rrin lekar bhi ghi pina sambhav ho to ni:sankoch pina chahie.[5] rrin n de pane ke dar se ya punarjanm hone par lie gaye rrin ka kee guna adhik us vyakti ko vapas karana p dega is bhay se vyagr n hoan kyoanki sharir ke shmashan mean bhasm ho jane par deh ka pun: janm kathamapi sambhav nahian hai.
- is darshan mean prithvi jal tez evan vayu ye char bhoot hi tattv ke roop mean mane gaye haian. vastav mean ye tattv dravy hi haian. kal disha atma evan man dravy ya tattv ke roop mean charvak darshan mean many nahian haian. kyoan ki inaka indriyoan se pratyaksh sambhav nahian hai. charvak yadi char dravyoan ko manata hai to in char dravyoan mean rahane vale indriy dvara grahy gun hi is darshan mean svikrit ho sakate haian. aise gunoan mean roop, ras gandh, sparsh, sankhya, pariman, prithaktv, sanyog, vibhag, paratv, aparatv, gurutv, dravatv, sneh, shabd, buddhi, sukh, du:kh, avashy svikar karega kyoanki yah karm bhi is darshan mean svikrit char dravyoan ka asadharan dharm hai. inamean paanch bhed utkshepan, apakshepan, akuanchan, prasaran, evan gaman ke roop mean bhi charvak darshan mean avashy svikary hoange. par evan apar bhed se samany bhi ye maneange hi. isi prakar vishesh evan samavay evan abhav bhi inhean manana hoga kyoanki inaka bhi sambandh inake dvara abhipret char bhootoan se hai. yah sambhav hai ki prachin charvak in gunoan mean se matr un gunoan ko hi svikar kare jo matr pratyaksh haian kyoanki isake siddhant mean anuman praman ki manyata nahian hai.
tika tippani aur sandarbh
- ↑ 'manan tvakshajamev hi' hishabdoatr visheshanartho vartate. vishesh: punashcharvakairlokayatranirvahanapravanan dhoomadyanumanamishyate kvachan n pun: svargadrishtadiprasadhakamalaukikamanumanamiti.–shaddarshanasamuchchay- pri0 457
- ↑ kechittu charvakaikadeshiya akashan panchaman bhootamabhimanyamana: panchabhootatmakan jagaditi nigadanti. shaddarshan samuchchay- pri0 450
- ↑ lokasiddho bhavedh raja paresho naapar: smrit:. dehasy nasho muktistu n jnananmuktirishyate॥ sarvadarshan sangrah- pri0 9
- ↑ aanganaaalianganajanyasukhamev pumarthata. kantakadivyathajanyan du:khan niray uchyate॥ sarvadarshan sangrah- pri0 9
- ↑ yavajjiveth sukhan jivedrinan kritva ghritan pibeth.
bahari k diyaan
sanbandhit lekh
shrutiyaan
upaved aur vedaang |
---|
| upaved |
|
kamandak sootr · kautily arthashastr · chanaky sootr · nitivakyamritasootr · brihaspatey arthadhikarakamh · shukraniti | | |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar · adhvaryu | | | | | |
agnigrahasootraraj · ashvinikumar sanhita · ashtaangahriday · indrasootr · charak sanhita · jabalisootr · dalbhy sootr · deval sootr · dhanvantari sootr · dhatuved · brahman sanhita · bhel sanhita · manasootr · shabd kautoohal · sushrut sanhita · soop sootr · sauvari sootr |
| | vedaang |
kalp | | | shiksha |
gautami shiksha (samaved) · naradiy shiksha· paniniy shiksha (rrigved) · bahy shiksha (krishna yajurved) · mandki shiksha (atharvaved) · yajnavalky shiksha (shukl yajurved) · lomashiy shiksha | | vyakaran |
kalp vyakaran · kamadhenu vyakaran · panini vyakaran · prakriti prakash · prakriti vyakaran · mugdhabodh vyakaran · shaktayan vyakaran · sarasvat vyakaran · hemachandr vyakaran | | niruktt |
mukti kalpataroo · vriddh sharangadhar · vaishampayan niti-prakashika · samaraangan sootradhar | | chhand |
gargyaprokt upanidan sootr · chhand manjari · chhandasootr · chhandovichit chhand sootr · chhandoanukramani · chhalapudh vritti · jayadev chhand · janashramaan chhandovichit · vrittaratnakar · veankatamadhav chhandoanukramani · shrutavek | | jyotish |
aryabhatiy jyotish · naradiy jyotish · parashar jyotish · brahmagupt jyotish · bhaskarachary jyotish · varahamihir jyotish · vasishth jyotish · vedaang jyotish |
|
|
upanishad | | rrigvediy upanishad | | | yajurvediy upanishad |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy upanishad | | | atharvavediy upanishad | | | | | rrigvediy brahman granth | | | yajurvediy brahman granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy brahman granth | | | atharvavediy brahman granth | | |
sootr-granth | | rrigvediy sootr-granth | | | yajurvediy sootr-granth |
shukl yajurvediy | | | krishna yajurvediy | |
| | samavediy sootr-granth |
masakasootr · latyayan sootr · khadir shrautasootr · jaiminiy grihyasootr · gobhil grihyasootr · khadir grihyasootr · gautam dharmasootr · drahyayan grihyasootr · drahyayan dharmasootr | | atharvavediy sootr-granth | |
|
shakha | | shakha |
shakal rrigvediy shakha · kanv shukl yajurvediy · madhyandin shukl yajurvediy · taittiriy krishna yajurvediy · maitrayani krishna yajurvediy · kath krishna yajurvediy · kapishthal krishna yajurvediy · shvetashvatar krishna yajurvediy · kauthumi samavediy shakha · jaiminiy samavediy shakha · ranayaniy samavediy shakha · paippalad atharvavediy shakha · shaunakiy atharvavediy shakha | | mantr-sanhita |
rrigved mantr-sanhita · shukl yajurved mantr- sanhita · samaved mantr-sanhita · atharvaved mantr-sanhita | | aranyak | | |
pratisakhy evan anukramanika | | rrigvediy pratisakhy |
shaankhayan pratishakhy · brihad pratishakhy · arshanukramanika · ashvalayan pratishakhy · chhandonukramanika · rrigpratishakhy · devatanukramanika · sarvanukramanika · anuvakanukramanika · brihadvatanukramanika · rrigh vijnan | | yajurvediy pratisakhy |
shukl yajurvediy |
katyayan shulvasootr · katyayanukramanika · vajasaneyi pratishakhy | | krishna yajurvediy |
taittiriy pratishakhy |
| | samavediy pratisakhy |
shaunakiya chaturdhyapika |
|
|
smriti sahity |
---|
| smritigranth | | | puran | | | mahakavy | | | darshan | | | nibandh |
jimootavahan krit : dayabhag · kalavivek · vyavahar matrika · aniruddh krit : pitridayita · haralata · ballalasen krit :acharasagar · pratishthasagar · adbhutasagar · shridhar upadhyay krit : kalamadhav · dattakamimaansa · parasharamadhav · gotr-pravar nirnay · muhoortamadhav · smritisangrah · vratyastom-paddhati · nandapandit krit : shraddh-kalpalata · shuddhi-chandrika · tattvamuktavali · dattak mimaansa · · narayanabhatat krit : tristhali-setu · antyeshti-paddhati · prayog ratnakar · kamalakar bhatt krit: nirnayasindhu · shoodrakamalakar · danakamalakar · poortakamalakar · vedaratn · prayashchittaratn · vivad tandav · kashinath upadhyay krit : dharmasindhu · nirnayamrit · purusharth-chintamani · shoolapani krit : smriti-vivek (apoorn) · raghunandan krit : smriti-tattv · chandeshvar krit : smriti-ratnakar · vachaspati mishr : vivad-chintamani · devan bhatat krit : smriti-chandrika · hemadri krit : chaturvarg-chintamani · nilakandabhatat krit : bhagavant bhaskar · mitramishr krit: vir-mitroday · lakshmidhar krit : krity-kalpataru · jagannath tarkapanchanan krit : vivadarnav | | agam |
vaishnavagam |
ahirbudhny-sanhita · eeshvar-sanhita · kapilajanli-sanhita · jayakhy-sanhita · padmatantr-sanhita · parashar-sanhita · brihadbrahm-sanhita · bharadvaj-sanhita · lakshmi-sanhita · vishnutilak-sanhita · vishnu-sanhita · shriprashn-sanhita · sattvat-sanhita | | shaivagam |
tattvatray · tattvaprakashika · tattvasangrah · tatpary sangrah · nareshvar pariksha · nadakarika · paramoksh-nirashakarika · pashupat sootr · bhogakarika · mokshakarika · ratnatray · shrutisooktimala · soot-sanhita | | shaktagam |
vamagam |
advaitabhavopanishad · arunopanishad · kalikopanishad · kaulopanishad · taropanishad · tripuropanishad · brahichopanishad · bhavanopanishad | | mishramarg |
kalanidhi · kularnav · kuleshvari · chandrak · jyotsravati · durvasas · barhaspaty · bhuvaneshvari | | samayachar |
vasishthasanhita · shukrasanhita · sanakasanhita · sanatkumarasanhita · sanandanasanhita | | tantrik sadhana |
kalivilas · kularnav · kool-choo damani · jnanarnav · tantraraj · tripura-rahasy · dakshinamoorti-sanhita · namakeshvar · prapanchasar · mantr-maharnav · mahanirvan · rudrayamal · shaktisangam-tantr · sharada-tilak |
|
|
|
varnamala kramanusar lekh khoj